Είναι μια ερώτηση που εν έτει 2016 σίγουρα ταλανίζει κάθε γονέα. Είναι μια ερώτηση, που σε προηγούμενες γενιές, πιο τεχνοφοβικές, δεν έλαβε ποτέ μια ουσιαστική απάντηση με αποτέλεσμα οι περισσότεροι γονείς να μη διαθέτουν την απαραίτητη γνώση για να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους. Καλό θα ήταν λοιπόν να αναφέρουμε μερικές συμβουλές για το πώς μπορούμε να διδάξουμε τα παιδιά μας να χρησιμοποιούν με ασφάλεια το Internet. Και όταν μιλάμε για παιδιά εννοούμε κυρίως τις μικρές ηλικίες που πολλοί από εμάς ρίχνουμε νωρίς στα online νερά, αλλά και τις μεγαλύτερες και τη συμμετοχή τους σε κοινωνικά δίκτυα.
Για τα παιδιά μας το Internet είναι ένας μαγικός κόσμος που βλέπουν βιντεάκια στο YouTube, που μπορούν να τυπώσουν εικόνες για να ζωγραφίσουν και να δουν γατούλες και άλλα ζωάκια. Έτσι δηλαδή τα ξεκινάμε οι περισσότεροι, συνήθως όντας από πάνω τους. Μετά έχουμε μια κακή συνήθεια να τα «παρκάρουμε» στην οθόνη και να δίνουμε στη συσκευή το ρόλο της ψηφιακής νταντάς. Μέγα λάθος, μιας και τα μικρά παιδιά δεν ξέρουν τίποτα για τους ιούς, την προστασία προσωπικών δεδομένων, το phishing, το πώς πρέπει να φέρονται στα κοινωνικά δίκτυα και μια πληθώρα άλλων ζητημάτων που ούτε περνούν από το μυαλό σου. Δική σου δουλειά είναι να του διδάξεις σε πολλά επίπεδα τι είναι σωστό και τι λάθος. Εμείς είμαστε εδώ να σε βοηθήσουμε.
Ξεκίνησε την εκπαίδευση σε μικρή ηλικία
Όπως είπαμε και παραπάνω, εφόσον κάποιοι ξεκινούν νωρίς τη χρήση του υπολογιστή, laptop ή desktop, θα πρέπει να κάνουμε το ίδιο και με την συζήτηση για την ασφάλεια κατά την πλοήγηση στο διαδίκτυο, ειδικά από τη στιγμή που τα παιδιά μας θα εμπλακούν σε οποιαδήποτε δραστηριότητα που απαιτείται προσοχή.
Μια πρώτη προσέγγιση είναι ότι ο online κόσμος είναι ίδιος με τον πραγματικό, και ότι όπως υπάρχει στον ένα σωστό και λάθος, ασφαλές και ανασφαλές, υπάρχει και στον άλλο. Σε αυτή τη φάση, και όταν το παιδί σου είναι σε θέση να καταλάβει τις έννοιες, καλό θα ήταν να αρχίσεις να του εξηγείς πράγματα από τα συστήματα προστασίας, τους κωδικούς ασφαλείας κλπ. Αυτό μπορεί να γίνει την πρώτη φορά που θα φτιάξουν λογαριασμό για κάποιο site που τους ενδιαφέρει. Εκεί είναι που μπορείς να τους δείξεις πώς να φτιάξουν έναν δυνατό κωδικό ασφαλείας.
Εάν δεν θα το έκανες στην πραγματική ζωή, μην το κάνεις online
Και για να είμαστε πιο σαφείς, μάθε νωρίς στο παιδί σου ότι η όποια ανωνυμία προσφέρει το πληκτρολόγιο δεν είναι «μαγκιά». Εδώ που τα λέμε αυτή θα ήταν και καλή συμβουλή για ενήλικες. Μην κάνεις στο Internet κάτι σε κάποιον εάν δεν θα του το έκανες πρόσωπο με πρόσωπο.
Στο ίδιο επίπεδο καλό είναι να μάθεις στο παιδί σου την έννοια του μυστικού, του ιδιωτικού και του προσωπικού. Εάν θέλει να κρατήσει κάτι μυστικό, το τελευταίο μέρος που πρέπει να το αποκαλύψει είναι online. Και οι κίνδυνοι είναι πολλοί, αλλά ίσως και οι μελλοντικές συνέπειες. Μάθε του επίσης να μην αποκαλύπτει ποτέ πράγματα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν ενάντια σε αυτό το ίδιο ή και σε όλη την οικογένειά σας. Επίσης, προσπάθησε να εμπλέξεις στην έννοια του μυστικού, το μυστήριο, την περιπέτεια και το παραμύθι. Στα παιδιά αρέσει να φυλάνε μυστικά και να έχουν και τα δικά τους.
Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες
Όχι, δεν τρελαθήκαμε και το ρίξαμε στα ρητά. Πολύ απλά, το παλιό «Μην παίρνεις γλυκά από ξένους» αποκτά πλέον την online εκδοχή του. Σε απλά ελληνικά, έχει να κάνει με το να μάθεις στο παιδί σου να μην ανοίγει συνημμένα σε mail των οποίων δεν γνωρίζει τον παραλήπτη ή των οποίων δεν είναι ο παραλήπτης ή δεν έχει ιδέα σε τι αναφέρονται.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει στην περίπτωση του να μάθεις στο παιδί σου να μην πατάει συνδέσμους που του στέλνουν άγνωστοι ή που αποτελούν ψεύτικους διαγωνισμούς ή καταστάσεις «Πάτα εδώ για να δεις πώς έγινε ο τάδε» ή «ΣΟΚ» και «Βόμβα». Καλό θα ήταν να σε ρωτάει προτού ανοίξει κάτι που δεν ξέρει ούτε την προέλευσή του, ούτε το που τελικά θα οδηγήσει.
Τα γραπτά μένουν
Μάθε στο παιδί σου ότι αυτά που γράφει στο Internet συχνά μένουν εκεί και το «κυνηγούν» για όλη του τη ζωή. Οπότε προσοχή στα status στα κοινωνικά δίκτυα, μιας και σε μερικά χρόνια μπορεί να κριθεί στον επαγγελματικό του χώρο για κάτι που είχε γράψει παλιά. Ως έχει αυτή τη στιγμή η νομοθεσία, ακόμα και σβησμένα κείμενα μπορεί να ανακτηθούν και να χρησιμοποιηθούν ενάντια σε κάποιο άτομο. Οπότε εδώ το παλιό «Βούτα τη γλώσσα στο μυαλό σου πριν μιλήσεις» εμπεριέχει το «χρησιμοποίησε το μυαλό σου πριν πληκτρολογήσεις».
Μην αφήνεις το παιδί σου ασυνόδευτο online
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να καταφέρεις να χρησιμοποιεί το παιδί σου το Ιnternet μόνο όταν το θέλεις εσύ. Κωδικοί για να ανοίξουν οι υπολογιστές, προγράμματα παρακολούθησης και αλλαγής του κωδικού wi-fi, και γενικά να δώσεις την αίσθηση, στο παιδί σου ότι, ειδικά σε μικρότερες ηλικίες, για να μπεις online θα πρέπει να είναι παρών ο μπαμπάς ή η μαμά. Υπάρχουν και προγράμματα που λειτουργούν ως κυριολεκτικές ψηφιακές νταντάδες και ο γονικός έλεγχος, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία με την οποία θα ασχοληθούμε κάποια άλλη στιγμή.
Κλασική αλλά παντοτινή συμβουλή είναι σε μικρές ηλικίες ο υπολογιστής να μην βρίσκεται στο γραφείο του παιδιού αλλά σε πιο «δημόσιο χώρο». Μίλα στα παιδιά σου γι’ αυτό. Εξήγησέ τους ότι δεν είσαι παράλογος/η, αλλά ότι εκεί έξω πολλές φορές τα πράγματα μπορεί να γίνουν επικίνδυνα, αλλά κάνε το χωρίς να τα τρομάξεις. Απλά, δώσε τους να το καταλάβουν πρακτικά. Ενημέρωσε το παιδί σου και ενημερώσου κι εσύ για όλες τις παθολογίες του σύγχρονου Internet, από το trolling έως το cyber-bullying.
Μην επαναπαύεσαι ποτέ
Η ανωτέρω συμβουλή μπορεί να πάει και σε πιο αυστηρό επίπεδο. Βάλε σε όλες τις συσκευές που χρησιμοποιούν τα παιδιά σου κωδικούς και κάνε το ίδιο σε όποια πύλη εισόδου στο Internet έχουν. Μην νομίσεις ότι μετά από λίγο καιρό που παρακολουθείς τα παιδιά σου τα έμαθαν όλα και είναι ασφαλή. Ειδικά στις μικρές ηλικίες μη φεύγεις από δίπλα και επιδίωξε απόλυτο έλεγχο, πάντα όμως έχοντας πρώτα εξηγήσει με παραδείγματα και επιχειρήματα τους λόγους που το κάνεις.
Εξήγησε τους τα πράγματα, «πέφτοντας» στο δικό τους επίπεδο
Όπως κάνεις και για άλλα πράγματα για τα οποία θέλεις να τα διδάξεις, χρησιμοποίησε υλικό με το οποίο είναι εξοικειωμένα. Πλέον στην αγορά υπάρχουν και βιβλία και κόμικ (μάλιστα ορισμένα και online) που δείχνουν παραστατικά τα βασικά για το Internet, την χρήση του και τους κινδύνους που μπορεί να κρύβονται στην λανθασμένη χρήση του.
Διότι εάν μιλήσεις για ιούς, trolling και όποια ορολογία, ένα μικρό παιδί θα σε κοιτάει περίεργα, κάτι που δεν θα κάνει εάν όλο αυτό το αντικρύσει με τη μορφή παραμυθιού με καλούς, κακούς και τέρατα και ταυτιστεί με κάποιον ήρωα που μπορεί να παρακολουθήσει να κάνει όλα όσα πρέπει να μάθει σε μορφή περιπέτειας.
Ενημερώσου και συνέχισε να ενημερώνεις το παιδί σου
Συζήτα με το παιδί σου για όλες τις νέες εξελίξεις και κινδύνους που μπορεί να προκύπτουν στο διαδίκτυο. Μείνε ενημερωμένος/η για τα sites στα οποία μπαίνει. Μπορεί σε κάποια από αυτά να δημιουργήθηκε κάποιο κενό ασφαλείας, μπορεί να απέκτησε κακή φήμη για συγκεκριμένους λόγους, μπορεί να άλλαξε ιδιοκτησία και άρα κατεύθυνση και κοινό και να είναι ακατάλληλο για το παιδί σου.
Από εκεί και πέρα, καλό θα είναι να αναφέρουμε και μερικά στοιχειώδη. Μάθε στο παιδί σου να μην αποδέχεται αιτήματα φιλίας από αγνώστους, αλλά να εξετάζει προσεκτικά και να σε ρωτάει για αιτήματα φιλίας από ανθρώπους που νομίζει ότι ξέρει (γνωστούς γνωστών, ανθρώπους, που έχει συναντήσει μια ή δύο φορές στη ζωή του κλπ). Επίσης ποτέ να μην ξεκινάνε ιδιωτικό chat με αγνώστους και φυσικά να μη ποστάρουν κινητό, διεύθυνση κατοικίας και email.
Μίλησε, εξήγησε στο παιδί σου, το «γιατί έτσι» ανήκει σε άλλες εποχές.
Και αυτό επεκτείνεται σε όλες τις συμπεριφορές ενός γονέα, αλλά έχει και την πρακτικότατη εφαρμογή του στην περίπτωσή μας. Δεν πρέπει απλά να αραδιάσεις μια σειρά από κανόνες στο παιδί, έναν κατάλογο από μη, όχι και δεν πρέπει και μετά να πεις «γιατί έτσι» όταν ζητήσει εξηγήσεις. Και φυσικά ο καλύτερος τρόπος είναι να τους δείξεις ο/η ίδιος/ίδια τα πώς και τα γιατί και να τους εξηγήσεις, όση ώρα και να χρειαστεί, τη σκοπιμότητα και τη χρησιμότητα των όποιων κανόνων σκοπεύεις να επιβάλεις. Μην ξεχνάς, ότι τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα με παραδείγματα. Πιο πάνω αναφερθήκαμε σε κόμικ και παραμύθια. Όταν πρόκειται για μεγαλύτερα παιδιά, καλό είναι να αναφερθείς σε πραγματικά περιστατικά που θα επιδεικνύουν την ανάγκη για online προστασία. Δεν είναι καθόλου κακή ιδέα, ακόμα και εάν διαφωνεί το παιδί σου να επιδιώξεις να γίνεις φίλος με τους φίλους του στα κοινωνικά δίκτυα ώστε να ελέγχεις καλύτερα τι γίνεται.
Μια καλή συμβουλή και ένας καλός κανόνας είναι να είσαι ψηφιακός φίλος με τα παιδιά σου σε όλα τα social media που τυχόν έχουν (και επιτρέπεται να έχουν) λογαριασμούς. Εξήγησέ τους ότι εάν ένα post ή μια φωτογραφία δεν θέλουν να την δεις εσύ, τότε μάλλον δεν πρέπει να τη δει κανείς. Απλό και κατανοητό.
Η σύγχρονη εποχή είναι γεμάτη προκλήσεις αλλά και κινδύνους για τον νέο ή και τον πιο έμπειρο γονέα. Ενημερώσου και αντιστάσου στην τεχνοφοβική μανία που πιάνει μερικούς. Η σωστή χρήση της τεχνολογίας μόνο καλό μπορεί να κάνει στο παιδί σου.