Η αναζήτηση του “κινητού” τηλεφώνου ήταν το απολύτως λογικό βήμα μετά την πρώτη επίδειξη ασύρματης επικοινωνίας μεταξύ στεριάς και πλοίων. Η αρχή έγινε πολύ νωρίτερα από ό,τι φανταζόμαστε αλλά χρειάστηκαν δεκαετίες για να αρχίσουν να παίρνουν τα πράγματα τη γνώριμη μορφή τους και να φτάσουμε στο σημείο να έχουμε όλοι ένα κινητό στο χέρι.
Τα «προϊστορικά» χρόνια
Το 1908 έγινε ο πρώτος ισχυρισμός για κατασκευή ασύρματου τηλεφώνου από τον καθηγητή Albert Jahnke, τον οποίο όχι απλά δεν πίστεψε κανείς, αλλά του ασκήθηκε και δίωξη για απάτη. Δεν ξέρουμε την τύχη του, ξέρουμε όμως ότι το 1918 έγιναν δοκιμές για την επικοινωνία στους συρμούς των Γερμανικών Σιδηροδρόμων μέχρι η υπηρεσία να παγιωθεί μέχρι το 1926 ως παροχή σε επιβάτες Α’ θέσης. Ο κόσμος είχε ήδη φανταστεί με επιτυχία το μέλλον αφού από το 1907 μέχρι το 1931 είχαν εμφανιστεί πολλά comic strips με την ιδέα των κινητών τηλεφώνων αλλά και σχετικές προβλέψεις σε βιβλία λογοτεχνίας, όπως το Conrad’s Ride To The South Sea του Erich Käster. Η εξέλιξη συνεχίστηκε τη δεκαετία του 1940 με την ενσωμάτωση ογκωδών και ενεργοβόρων, μη συμβατών μεταξύ τους, κινητών τηλεφώνων στο αυτοκίνητα πολυτελείας. Μέσα στην ίδια δεκαετία, συγκεκριμένα το 1946, στήθηκαν τα πρώτα ασύρματα δίκτυα με μικρή χωρητικότητα για παράλληλες συνομιλίες, αλλά με κακή συμβατότητα με συσκευές και σίγουρα μικρή εμβέλεια. Όταν ήρθε η έμπνευση για τις λεγόμενες κυψέλες, το ενδεχόμενο της ανάπτυξης δικτύου με ουσιαστική κάλυψη άρχισε να γίνεται πιο ρεαλιστικό, κυρίως οικονομικά. Όλα τα κινητά τηλέφωνα ήταν βαριά κι ασήκωτα για τα σύγχρονα δεδομένα, αλλά το 1961 κιόλας η Σοβιετική Ένωση είχε αναπτύξει πρωτότυπο κινητό τηλέφωνο τσέπης με βάρος μόλις 70 γραμμαρίων. Το 1965 η βουλγαρική Radioelektronika έδειξε ότι με μια βάση-μετατροπέα, μπορούσε να δημιουργήσει ασύρματο πομπό, μετά τη σύνδεση με κανονική γραμμή, που να εξυπηρετεί μέχρι και 15 άτομα.
Κάποτε λέγαμε “κινητό” και όλοι σκέφτονταν κάτι τέτοιο.
Ουσιαστικά όλες αυτές οι υπηρεσίες ήταν η αρχή, το λεγόμενο 0G πριν από όλα τα άλλα xG, δηλαδή γενιές δικτύων, που ξέρουμε ότι ακολούθησαν. Το 1949 ξεκίνησε η εμπορική διάθεση του Mobile Telephone Service της αμερικανικής AT&T με 5.000 συνδρομητές και ανθρώπους να είναι υπεύθυνοι για την ολοκλήρωση της σύνδεσης. Ο εξοπλισμός για το χρήση ζύγιζε… μόλις 36 κιλά! Οι περιορισμοί των περιστάσεων και της τεχνολογίας ήταν τεράστιοι. Τα τηλέφωνα λειτουργούν σαν walkie-talkie, ενώ σε κάθε πόλη μόλις τρεις παράλληλες συνδέσεις ήταν εφικτές ανά πάσα στιγμή.
Το Ηνωμένο Βασίλειο ακολούθησε το 1959 και το εν λόγω δίκτυο έφτασε να καλύπτει αρκετές μεγάλες πόλεις μέχρι το 1972.
Μέχρι τότε το “κινητό” τηλέφωνο σήμαινε περισσότερο “ασύρματο” παρά πραγματικά κινητό. Το 1973 όμως ο Martin Cooper της Motorola, με τη στήριξη του John F. Mitchell της ίδιας εταιρείας, κατασκεύασε το πρώτο πραγματικά κινητό τηλέφωνο που σημείωσε επιτυχία και κέρδισε τον κόσμο. Ακόμη και έτσι, ήμασταν μόνο στην αρχή.
Γενιές δικτύων
Το πρώτο σύγχρονου τύπου κινητό τηλέφωνο και ο δημιουργός του.
1G
Παρά τις δεκαετίες εξελίξεων η πρώτη “κανονική” γενικά δικτύων ήρθε στην αγορά το 1979 στην περίπτωση της Ιαπωνίας και το 1981 στις χώρες τις Βορείου Ευρώπης. Οι ΗΠΑ περίμεναν περισσότερο, μέχρι το 1983, με το Ισραήλ να ακολουθεί το 1986 και την Αυστραλία το 1987. Όλα αυτά τα πρώτα δίκτυα, μερικά εκ των οποίων έμειναν ενεργά και μέχρι το 2008, ήταν αναλογικά, όχι ψηφιακά.
2G
Η δεύτερη γενιά δικτύων πέρασε στην ψηφιακή εποχή με δύο βασικά συστήματα: GSM και CDMA. Το πρώτο το είδαμε στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, το δεύτερο όμως επικράτησε στις ΗΠΑ και όχι μόνο. Η Φινλανδία έκανε την αρχή το 1991 και όλα τα υπόλοιπα πήραν το δρόμο τους. Χάρη στο πρότυπο GSM είδαμε την επίσημη πρώτη των μηνυμάτων SMS αλλά και τη δυνατότητα κατεβάσματος περιεχομένου (π.χ. ringtones), ακόμη και τις πρώτες δοκιμές για πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου. Το 1999 η ιαπωνική NTT DoCoMo ήταν ο πρώτος πάροχος που φρόντισε να δώσει πρόσβαση στο Internet μέσω αυτής της γενιάς δικτύων.
Τα πρώτα κινητά τηλέφωνα για δίκτυα GSM σε βουνό… από φορτιστές.
3G
Σύντομα ήταν ξεκάθαρο ότι ο κόσμος είχε απαίτηση για περισσότερη χρήση data και έγιναν προσπάθειες για την οριοθέτηση της τρίτης γενιάς δικτύων με μεγαλύτερες ταχύτητες μετάδοσης. Επειδή όμως ορίστηκαν κατώτατα όρια και όχι ακριβείς προδιαγραφές, είδαμε πολλές παραλλαγές σε δίκτυα με τεράστιες αποκλίσεις (ευτυχώς πάντα προς τα πάνω). Ενώ λοιπόν η μικρότερη εγγυημένη ταχύτητα σε δίκτυα 3G ήταν περί τα 0,3 με 0,4 kbps, φτάσαμε σε ταχύτητα έως και 14.0 Mbps, ξεπερνώντας δηλαδή για πολλούς ακόμη και τις ταχύτητες των οικιακών συνδέσεων δικτύου. Ο αριθμός των χρηστών εκτινάχθηκε και το 2007 το 9% του πληθυσμού της Γης είχε πρόσβαση σε τέτοια δίκτυα. Έτσι το Ιnternet ήρθε στο κινητό τηλέφωνο πιο κανονικά αυτήν τη φορά, το media streaming έγινε γεγονός ενώ εμφανίστηκαν και πολλές συσκευές, που δεν είναι κινητά τηλέφωνα, με υποστήριξη για τα δίκτυα κινητής, προκειμένου να έχουν πρόσβαση στο Ιnternet ακόμη και εκτός βάσης.
Και πάλι όμως οι ανάγκες αυξήθηκαν και προέκυψαν δύο προδιαγραφές 4ης γενιάς, οι WiMAX και LTE. Η τελευταία επικράτησε σχετικά γρήγορα και εμφανίστηκε πρώτα σε σκανδιναβικές χώρες από την TeliaSonera. Φυσικά και έφερε πολλαπλάσιες ταχύτητες που σήμερα αγγίζουν ακόμη και τα 300 Mbps, κάτι που θα αργήσουμε να δούμε σε οικιακές συνδέσεις, αλλά η βασική διαφορά της νέας γενιάς ήταν το πέρασμα από παλαιάς κοπής δίκτυο σε δίκτυο IP. Κοινώς, κάθε συσκευή λειτουργεί με λογική παρόμοια οποιασδήποτε άλλης δικτυωμένης συσκευής.
Το πρώτο smartphone διά χειρός IBΜ.
Η αυγή του smartphone
Φυσικά, όλα τα παραπάνω καθόρισαν και τη δημιουργία του smartphone που, ως τελείως βασική ιδέα ασύρματης μεταφοράς δεδομένων, διατυπώθηκε το 1909 από τον Tesla, από τον Θεόδωρο Παρασκευάκο το 1971 και το 1974 κατοχυρώθηκε στον ίδιο η σχετική πατέντα. Ο Θεόδωρος Παρασκευάκος δούλευε για την γνωστή μας Boeing και έδειξε ότι είναι εφικτή η εξ αποστάσεως επικοινωνία μεταξύ συσκευών και εξοπλισμού αεροπλάνων. Οι πρώτες συσκευές που κατασκευάστηκαν παραμένουν στα χέρια του δημιουργού τους.
Ωστόσο, η IBM ήταν εκείνη που παρουσίασε κάτι που μπορεί να θεωρηθεί smartphone με τη σύγχρονη έννοια, δηλαδή τηλέφωνο με λειτουργίες PDA. Το έδειξε στην έκθεση COMDEX το 1992, το ονόμασε Simon Personal Communicator το 1993 και το διέθεσε στην αγορά το 1994. Ο όρος smartphone προέκυψε το 1995 για το PhoneWriter Communicator της AT&T, αλλά δεν έγινε δημοφιλής χάρη σε αυτό το προϊόν.
Το Nokia 9000 Communicator όμως ήταν το smartphone που θυμούνται οι περισσότεροι ως πρώτο.
Πρώτα PDA και μετά smartphone
Πριν έρθει η εποχή του smartphone όμως, προηγήθηκε εκείνη του PDA (Personal Digital Assistant) που αποτελούσε τελείως διαφορετική συσκευή από το κινητό τηλέφωνο και βασιζόταν σε διάφορα λειτουργικά συστήματα όπως Palm OS, BlackBerry OS και Windows CE/Pocket PC. Ως συνήθως η ενοποίηση είναι θέμα χρόνου και το 1996 η HP παρουσίασε το OmniGo 700LX, έναν μικρό υπολογιστή τσέπης που έτρεχε DOS αλλά, ταυτόχρονα, ήταν συμβατό με Nokia 2110 και μέσω αυτού μπορούσε να πραγματοποιήσει κλήσεις, να στείλει μηνύματα, email και fax. Αυτά έγιναν τον Μάρτιο του 1996 και μόλις τον Αύγουστο του ίδιου έτους η Nokia παρουσίασε το θρυλικό Nokia 9000 Communicator που συνδύαζε ουσιαστικά PDA με λειτουργικό GEOS V3.0 με πομποδέκτες του Nokia 2110 σε μία, κατά μία έννοια, συσκευή. Οι συσκευές ήταν δύο στην πραγματικότητα, αλλά μοιράζονταν το ίδιο “σώμα” και συνδέονταν με την άρμοση που φρόντιζε να διπλώνει η συσκευή. Tο 1999 μπήκε στο παιχνίδι η Qualcomm με το pdQ Smartphone, ακολούθησε το 2000 η Ericsson με το R380, και η Palm το 2001 με το Kyocera 6035. Για μεγάλο χρονικό διάστημα τα smartphones χρησιμοποιούσαν το λειτουργικό σύστημα Symbian της Psion, κάτι που άλλαξε βέβαια όταν εμφανίστηκαν στην αγορά τα iOS, Android και BlackBerry OS αλλά όχι άμεσα. Μέχρι και το τέλος του 2010 το Symbian ήταν το πιο δημοφιλές σύστημα.
Το πρώτο Android smartphone απείχε πολύ από αυτό που θεωρούμε πλέον δεδομένο.
Ο ρευστός χαρακτήρας του smartphone
Μέχρι το 2006 το smartphone ήταν επαγγελματική υπόθεση. Εκείνη τη χρονιά η Nokia πήρε την απόφαση να απευθυνθεί και σε μη επαγγελματίες χρήστες με τη σειρά N. Η πραγματική έκρηξη έγινε όμως το 2007 με το iPhone και το 2008 με την εμφάνιση των πρώτων συσκευών με Android. Οι συνέπειες ήταν κοσμογονικές. Πολύ γρήγορα η εικόνα του smartphone άλλαξε και έγινε μια συσκευή στην οποία κυριαρχεί η οθόνη αφής και όχι το πληκτρολόγιο, ήρθαν τα app stores μεγάλη κλίμακας, ενώ Microsoft και BlackBerry αναγκάστηκαν να ανασυνταχθούν και να παρουσιάσουν νέα λειτουργικά συστήματα. Το webOS της Palm έδωσε καλά δείγματα αλλά δεν στάθηκε εμπορικά και τελικά έγινε το λειτουργικό σύστημα των τηλεοράσεων της LG, αφού έκανε πρώτα μια δεύτερη προσπάθεια, το ίδιο αποτυχημένη με την πρώτη, υπό την σκέπη της HP.
Μέχρι το 2010 κανένα δημοφιλές smartphone δεν είχε κανονικό πληκτρολόγιο και η BlackBerry έγινε σκιά του εαυτού της, η Microsoft αναγκάστηκε να αναπτύξει τα Windows Phone, να συνάψει νέες σχέσεις με εταιρείες, να εξαγοράσει τελικά το τμήμα συσκευών της Nokia για να καταφέρει να βρεθεί στην τρίτη θέση της κατάταξης με τα δημοφιλέστερα λειτουργικά συστήματα για smartphones. Το Symbian “έσβησε”, εξαφανίστηκε από προσώπου γης. Έτσι, με εξαίρεση την Microsoft, κανέναν “παλιός” παίκτης δεν έμεινε όρθιος.
Τα δημοφιλέστερα λειτουργικά συστήματα
Android
Το Android είναι λογισμικό open source, δηλαδή ο πυρήνας του διατίθεται ελεύθερα και δεν ανήκει σε κανέναν. Η ανάπτυξή του ξεκίνησε το 2003 από τον Andy Rubin με την υποστήριξη των Google, Intel, HTC, ARM, Motorola, LG, Samsung και άλλων που σχηματίζουν το λεγόμενο Open Handset Alliance που λειτουργεί μέχρι και σήμερα. Το HTC Dream ήταν το πρώτο smartphone με λειτουργικό Android και ταυτόχρονα έκανε την εμφάνισή του το Google Play Store που τότε λεγόταν Android Market. Το γεγονός ότι το Android μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς χρέωση το έκανε πρώτη επιλογή για πολλούς κατασκευαστές και, κατ΄ επέκταση, το δημοφιλέστερο λειτουργικό smartphone στον κόσμο από το 2010 μέχρι και σήμερα.
Το πρώτο iPhone όρισε ουσιαστικά τη γενικότερη σχεδιαστική φιλοσοφία ενός σύγχρονου smartphone.
iOS
Είναι ουσιαστικά άγνωστο το πότε ξεκίνησε η ανάπτυξη του λειτουργικού της Apple για τις φορητές της συσκευές, διατέθηκε όμως το 2007 με την κυκλοφορία του πρώτου iPhone. Η συσκευή ήταν μία από τις πρώτες που βασίστηκαν στην αφή με το χέρι, όχι με γραφίδα, σε capacitive και όχι resistive οθόνες αφής και χωρίς φυσικό πληκτρολόγιο και έγινε βάση για τη γραμμή που τελικά ακολούθησε ολόκληρη η αγορά. Το 2008 έγινε η επίσημη πρώτη του App Store μέσω του οποίου έγιναν 1 δισεκατομμύριο downloads μέχρι και τον Ιανουάριο του 2015.
Windows Phone
Τα Windows Phone 7 εμφανίστηκαν σε πολλαπλές συσκευές ταυτόχρονα, αλλά η HTC ήταν εκείνη που πίστεψε περισσότερο στο λειτουργικό της Microsoft καθώς αυτό έκανε τα πρώτα του βήματα.
Τα Windows Phone ήρθαν να αντικαταστήσουν τα Windows Mobile το 2010. Ήταν η προσπάθεια της Microsoft να επανέλθει στο παιχνίδι. Συνέχισε να χρησιμοποιεί τον πυρήνα Windows CE, φρόντισε όμως να διαφοροποιηθεί σημαντικά από τον ανταγωνισμό στην αισθητική του λειτουργικού συστήματος, η οποία έγινε και βάση για την εξέλιξη για κάθε έκδοση των Windows που ακολούθησε. Με τα Windows 8 έγινε το πέρασμα σε πυρήνα Windows NT και έτσι όλη η οικογένεια Windows ήρθε λίγο πιο κοντά. Τα Windows 10 θα είναι τα πρώτα που, με τροποποιήσεις προφανώς, θα έχουν ουσιωδώς κοινή βάση σε desktop, laptop, Xbox One, tablets και smartphones. Σύντομα οι ομάδες ανάπτυξης θα μπορούν να ετοιμάσουν εφαρμογές που να τρέχουν, με πολύ λίγο κόπο, σε οτιδήποτε χρησιμοποιεί κάποια έκδοση των Windows 10.
Και τα καλύτερα έπονται
Κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη αποκτούν smartphone, είτε για πρώτη φορά, είτε επειδή αντικαθιστούν το παλιό τους. Μέσα στο 2013 οι πωλήσεις smartphone ξεπέρασαν για πρώτη φορά εκείνες των απλούστερων κινητών τηλεφώνων ενώ διατέθηκαν στην αγορά πάνω από 1 δισεκατομμύριο συσκευές. Τα smartphones έγιναν αφορμή για μεγάλες αλλαγές στην αγορά των φωτογραφικών μηχανών και είναι σίγουρο πλέον ότι η δημοφιλέστερη κάμερα στον κόσμο, κάθε χρόνο, ανήκει σε smartphone.
Το μέλλον περιλαμβάνει πληρωμές με χρήση smartphone και μεγαλύτερη ασφάλεια σε σχέση με το κλασικό πλαστικό χρήμα, πάντα με την υποστήριξη των τραπεζών, σύνδεση με υπηρεσίες υγείας για διευκόλυνση ερευνών αλλά και πιο στοχευμένη παρακολούθηση ασθενών από ποτέ και πολλά, μα πολλά άλλα ακόμη.
Έχουμε το smartphone στο χέρι και περιμένουμε να τα δούμε…
