Μία εφαρμογή που τρέχει σχεδόν σε όλες τις συσκευές πλέον είναι το λεγόμενο antivirus ή άλλο παρόμοιο πρόγραμμα προστασίας και ασφάλειας. Άλλωστε δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που προκύπτουν προβλήματα σε συσκευές και χάνεται μεγάλος όγκος δεδομένων. Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός αυτός ολοένα και αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ταυτόχρονα οι κυβερνοεπιθέσεις και ψηφιακές απόπειρες κλοπής προσωπικών στοιχείων έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.
Έτσι λοιπόν, πέρα από τη χρησιμότητά τους, καλό είναι να ξέρεις που διαφέρουν, τι πρέπει να προσέξεις όταν αγοράζεις ή χρησιμοποιείς δωρεάν τέτοια λογισμικά, αλλά και τελικά τι σου ταιριάζει και γιατί.
Λογισμικά Προστασίας
Τα προγράμματα που αποκαλούμε Λογισμικά Προστασίας διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες και είναι πλέον τόσο για υπολογιστές, όσο και για άλλες φορητές συσκευές (όπως κινητά ή tablet).
Antivirus
Το πιο παραδοσιακό πρόγραμμα του είδους που σε προστατεύει γενικά από ιούς υπολογιστών. Οι ιοί δεν είναι παρά κακόβουλα προγράμματα σχεδιασμένα ώστε να κάνουν τον υπολογιστή σου να εκτελεί ενέργειες για τις οποίες δεν έχεις δώσει έγκριση. Ανάλογα τον σχεδιαστή μπορεί να καθυστερήσει την υπολογιστική σου μηχανή (δεσμεύοντας πόρους από τον επεξεργαστή, την μνήμη κτλ) ή και σε κάποιες περιπτώσεις να σου προκαλέσει ζημιά (για παράδειγμα διαγραφή αρχείων ή πρόβλημα στην εκκίνηση του λειτουργικού). Χαρακτηριστικό των ιών είναι η προσπάθεια αντιγραφής και μετάδοσής τους (όπως γίνεται κατά αναλογία και στην βιολογία από όπου και δανείστηκαν το όνομα). Παλαιότερα αυτό γινόταν κυρίως με μολυσμένα φλασάκια ή άλλα αποθηκευτικά μέσα, ενώ τώρα γίνεται κυρίως μέσω δικτύου.
Antispyware
Τα προγράμματα αυτά εξειδικεύονται στην ανίχνευση μίας υποκατηγορίας ιών (και γενικά malware ειδικού σκοπού) που έχουν ως στόχο να σε κατασκοπεύσουν συνήθως για να αποσπάσουν κωδικούς (του email, του Facebook, από e-banking κτλ) ή για να καταγράψουν τις συνήθειές σου με σκοπό το διαφημιστικό κέρδος κι όχι μόνο. Μία δημοφιλής κατηγορία τέτοιων προγραμμάτων (spyware) είναι μερικά keyloggers, τα οποία παρακολουθούν καθετί που πληκτρολογείς και στέλνουν τα δεδομένα αυτά σε τρίτους.
Firewall
Το λεγόμενο Τοίχος Προστασίας ελέγχει την κίνηση από και προς το Διαδίκτυο και προσπαθεί να κρατήσει μακριά τις online απειλές ακριβώς όπως ένας φυσικός τείχος ενεργεί ως προστατευτικό φράγμα. Ένα firewall μπορεί να είναι πρόγραμμα ή hardware συσκευή και επιτρέπει ή μπλοκάρει την επικοινωνία με βάση συγκεκριμένα κριτήρια ασφαλείας που μπορείς να ορίσεις και να παραμετροποιήσεις.
Να σημειωθεί ότι δεν είναι απαραίτητο να έχεις τρία διαφορετικά προγράμματα που θα εκτελούν ξεχωριστά αυτές τις δουλειές, αφού υπάρχει και η δυνατότητα να είναι όλες αυτές οι λειτουργίες ενσωματωμένες σε ένα μόνο πρόγραμμα ως ολοκληρωμένο πακέτο (Σουίτα Ασφαλείας).
Διαφορές μεταξύ Δωρεάν και Επί Πληρωμή
Κάποια από αυτά τα λογισμικά προσφέρονται δωρεάν και κάποια έναντι πληρωμής. Μάλιστα, πολλές φορές η ίδια εταιρεία προσφέρει μία δωρεάν έκδοση και μία έναντι τιμήματος.
Αν και δεν είναι όλες οι περιπτώσεις οι ίδιες, συνήθως οι βασικές διαφορές είναι δύο:
- Αν θα μπορεί να γίνει σκανάρισμα και προστασία σε πραγματικό χρόνο (runtime και όχι user driven).
- Αν θα προσφέρονται κάποιες επιπλέον λειτουργίες πέρα από τις βασικές (για παράδειγμα: υποστήριξη για VPN, ασφάλεια συναλλαγών, προγραμματισμένοι έλεγχοι-scans, εξτρά προστασία από phishing κτλ).
Πάντως η αλήθεια είναι πώς υπό περιπτώσεις μπορείς να είσαι αρκετά ασφαλής χρησιμοποιώντας αποκλειστικά δωρεάν antivirus και άλλα τέτοια προγράμματα. Αρκεί να ξέρεις να συνδυάζεις εφαρμογές (για να έχεις όλο το πακέτο) και να μην δημιουργήσεις conflict (αν πρέπει να δουλεύουν ταυτόχρονα).
Τι σου ταιριάζει
Για μία επιχείρηση ίσως να χρειάζεται η αγορά εξειδικευμένου software ή ακόμη και ειδικού hardware (π.χ. για το τείχος προστασίας).
Για προσωπική χρήση και πέρα από το γούστο, τη συνήθεια ή κάποια γενικότερη προτίμηση συνήθως δύο είναι τα βασικά κριτήρια:
- το οικονομικό και
- το είδος και η παλαιότητα της συσκευής
Έτσι, αν δεν έχεις να πληρώσεις για την αγορά θα προτιμήσεις συνδυασμούς από δωρεάν τέτοια λογισμικά. Επιπρόσθετα, θα δεις τι τρέχει καλύτερα σε ένα κινητό το οποίο διαφέρει πολύ σε σχέση με ένα laptop ή desktop PC. Στα μηχανήματα με βάση τα Windows μπορείς πάντα να έχεις ενεργό το εγγενές firewall ή και το προσφερόμενο από την Microsoft Antivirus (Defender ή Security Essentials). Συνήθως είναι προεγκατεστημένα ή κατεβαίνουν από το αντίστοιχο site ανάλογα με την έκδοση του λειτουργικού. Πάντως δεν θεωρούνται τα καλύτερα free για τον σκοπό και συνετό είναι να τα συνδυάσεις τουλάχιστον με ένα καλό free antispyware.
Καλό είναι να δοκιμάσεις προγράμματα, αλλά και συνδυασμούς αυτών μέχρι να καταλήξεις στο βέλτιστο με βάση τα κριτήριά σου.
Τι άλλο να προσέξεις
Στα κριτήρια επιλογής θα πρέπει να συνυπολογίσεις και τα εξής: το πόσες άδειες χρήσης σου παρέχει κάθε αγορά (δηλαδή σε πόσα μηχανήματα μπορείς να το εγκαταστήσεις) και μάλιστα αν υπάρχει προσφορά ή πρόγραμμα τόσο για κλασικούς υπολογιστές όσο και για φορητές συσκευές. Ύστερα, δες αν οι όποιες εξτρά λειτουργίες της μη δωρεάν έκδοσης σου είναι απαραίτητες. Δεν έχει νόημα να πληρώσεις κάτι που δεν το κρίνεις ως αναγκαίο.
Ακόμη, αν η συσκευή σου δεν είναι πολύ γρήγορη ή έχει τα χρονάκια της, ίσως πρέπει να δεις και ποιο πρόγραμμα ασφαλείας είναι πιο «ελαφρύ» ώστε να μην μειωθεί δραματικά η απόδοση της. Ειδικά αν ο επεξεργαστής δεν είναι πολύ γρήγορος ή δεν έχεις πολύ μνήμη μπορεί να υπάρξει πρόβλημα. Για μερικούς πολύ παλιούς υπολογιστές που είναι ακόμη σε υπηρεσία με ξεπερασμένο software και hardware (π.χ. με Windows XP) μπορείς να βρεις συγκεκριμένα antivirus που ακόμα ενημερώνονται και τους υποστηρίζουν.
Μερικά ακόμα tips για επιπλέον ασφάλεια
Πέρα από ένα καλό antivirus, εξειδικευμένο antispyware και αποτελεσματικό firewall έχε υπόψη σου τα παρακάτω:
- Θα πρέπει να χρησιμοποιείς γνήσιο λειτουργικό. Τα «σπασμένα» είναι συνήθως γεμάτα από malware (κακόβουλα προγράμματα) και αποτελούν πλέον βασικό πρόβλημα ασφαλείας στην εποχή της δικτύωσης.
- Για τον ίδιο λόγο να χρησιμοποιείς γνήσια (αγορασμένα ή δωρεάν) προγράμματα. Μάλιστα, πολλά από τα «σπασίματά» τους είναι από μόνα τους spyware.
- Αυτό ισχύει και για τα λογισμικά ασφαλείας. Το να βάλεις ένα μη γνήσιο antivirus δεν έχει διαφορά από το να μην έχεις καθόλου.
- Φρόντισε να κάνεις συχνές ενημερώσεις (updates).
- Στον υπολογιστή να μην κάνεις Login και τον χρησιμοποιείς ως Διαχειριστής, αλλά ως Απλός Χρήστης ώστε να ελαχιστοποιήσεις την πιθανή ζημιά αν χτυπηθείς από κακόβουλο software.
- Να μην ανοίγεις ποτέ συνημμένα (ή πριν τα ελέγξεις) και γενικά πρόσεχε που πατάς και που κάνεις «κλικ». Να σημειωθεί πώς επειδή τα Security Apps είναι αρκετά αποτελεσματικά η προσπάθεια πολλών πλέον είναι να μην «ξεγελάσουν» αυτά, αλλά εσένα τον χρήστη (με το να σε πείσουν να πατήσεις και να ανοίξεις κάτι που δεν πρέπει).
- Κάνε συχνά και πολλαπλά backup για να μην χάσεις τα αρχεία σου.