Ο κινηματογραφικός ήχος αλλάζει, εντός και εκτός αίθουσας. Καλά τα ονόματα όμως, αλλά, ειδικά ο ήχος, χρειάζεται μια εξήγηση παραπάνω αφού η σωστή του επίδειξη είναι συχνά δύσκολη υπόθεση σε μη ελεγχόμενο περιβάλλον και, η αλήθεια είναι, άλλο ο έρωτας με την πρώτη ματιά και άλλο με το πρώτο άκουσμα.
Η αίθουσα έρχεται σπίτι
Εισαγωγή στον… επαναστατικό ήχο
2.1, 5.1, 6.1, 7.1 ακόμη και 11.2 είναι αριθμοί που εκτοξεύονται άνετα στο θέμα του ψηφιακού πολυκάναλου ήχου που συναντάς σε videogames και ταινίες κυρίως, πιο σπάνια αλλά το ίδιο ουσιαστικά σε μουσικά album με ανάλογες προδιαγραφές. Αν πάλι δεις κάτι τύπου 7.1.2, τότε μιλάμε για 7 κανονικά ηχεία, ένα subwoofer και δύο ηχεία ύψους, πάνω δηλαδή από το επίπεδο του αυτιού στο οποίο στοχεύουν όλα τα υπόλοιπα ηχεία.
Ο πρώτος αριθμός δηλώνει το πλήθος των “κανονικών” ηχείων, ενώ ο δεύτερος αριθμός αναφέρεται στο πλήθος των subwoofer που αναλαμβάνουν τα πιο χαμηλά, μεστά και βαριά μπάσα. Προφανώς και όταν τα ηχεία γίνονται τόσα… πόσα να βάλει κανείς τριγύρω; Για αυτό και η τελευταία εξέλιξη είναι η τοποθέτηση ηχείων ύψους, ηχείων δηλαδή που τοποθετούνται πάνω από τα δύο μπροστά, ηχεία που τοποθετούνται στο ταβάνι κ.λπ. και ο αριθμός αυτών των ηχείων υποδηλώνεται από τον τρίτο και τελευταίο αριθμό. Έτσι όταν σε κάποια σκηνή πέφτει αντικείμενο από ψηλά “ακούς” τη διαδρομή του.
Επειδή βέβαια δεν είναι πάντα τόσο πρακτικό να κρεμά κανείς ηχεία πάνω από άλλα ηχεία, γίνεται μια προσπάθεια για μέση λύση από τους κατασκευαστές. Θα βρεις λοιπόν ηχεία (μεμονωμένα ή ως μέρη συνόλου) που στο πάνω τους μέρος έχουν… άλλα ηχεία, στην ίδια καμπίνα/πλαίσιο, και στέλνουν τον ήχου τους προς τα πάνω. Το αποτέλεσμα δεν είναι ακριβώς το ίδιο αλλά ως είναι μια απόλυτα ικανοποιητική λύση.
AVR
Όλα ξεκινούν με έναν κατάλληλο και ικανό ενισχυτή
Γιατί όλα αυτά λοιπόν;
Μέχρι πρόσφατα, ό,τι σύστημα και να είχες, ο ήχος ερχόταν από δίπλα σου. Οι αποστάσεις διέφεραν, ο χώρος, οι ρυθμίσεις κ.λπ. Με ηχεία σε έναν ακόμη άξονα ο ηχητικός “χώρος” μπαίνει στην τρίτη διάσταση και ο ήχος μπορεί να ταξιδεύει ακόμη πιο πειστικά, όπως ταξιδεύει και ό,τι ζει στην οθόνη μας και προκαλεί αυτόν τον ήχο.
Ο ήχος ως πληροφορία
Εφόσον μιλάμε για οτιδήποτε εκτός από μονοφωνικό ήχο, δηλαδή από stereo και πέρα, είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι το σχετικό υλικό που παίζει κάθε ηχείο κατά την αναπαραγωγή είναι προκαθορισμένο. Το αριστερό θα παίζει το Α, το δεξί το Β, το κεντρικό το Χ, το αριστερό οπίσθιο το Ψ και το δεξί οπίσθιο το Ω. Οι μοντέρ της ταινίας (της μουσικής κ.λπ.) έχουν φροντίσει για αυτό.
Auro 3D
Auro 3D λέγεται το πρώτο σύστημα αυτού του είδους, που επινοήθηκε μεν το 2005 αλλά διατέθηκε εμπορικά το 2012. Το σύστημα της Auro Technologies λειτουργεί σε διατάξεις 5.1, 7.1, 9.1, 10.1, 11.1 και προσθέτει ηχεία ύψους… παντού. Ξεκινώντας από το γνωστό 5.1, προσθέτουν δύο ηχεία πάνω από τα εμπρόσθια και φτάνουμε σε 7.1. Προσθέτουμε από ένα ηχεία πάνω από τα οπίσθια και φτάνουμε αισίως σε 9.1. Για 10.1 προσθέτουμε ηχείο οροφής, ενώ για 11.1 προστίθεται ηχείο και πάνω από το κεντρικό. Με τα πολλά δημιουργείται θόλος και αποδίδεται πολύ καλύτερη η κατεύθυνση και η κίνηση του ήχου.
Auro
Μπλε είναι το κλασικό ηχητικό πεδίο. Τα υπόλοιπα τμήματα είναι η επανάσταση που είναι πλέον εφικτή.
Το Auro 3D συναντάται πιο συχνά σε αίθουσες, αν και υπάρχουν ορισμένοι ενισχυτές που το υποστηρίζουν, και επιλεγμένο υλικό (ταινίες δηλαδή) που περιέχουν την απαραίτητη πληροφορία.
Το συγκεκριμένο σύστημα, όπως και τα πολυκάναλα συστήματα του παρελθόντος (Dolby Digital, Dolby TrueHD, DTS, DTS HD, DTS HD Master Audio έχει συγκεκριμένη πληροφορία για κάθε κανάλι ήχου.
Ο ήχος ως αντικείμενο
Υπάρχει όμως και κάτι διαφορετικό (πλέον) ως προς το ποιόν του ήχου. Αντί να είναι μια πληροφορία που αναπαράγεται με συγκεκριμένο τρόπο από συγκεκριμένο ηχείο, μπορεί να περιγραφεί ως αντικείμενο με ιδιότητες. Ακούγεται… πολύ περίεργο αλλά ας πούμε ότι σε αυτήν την περίπτωση είναι σαν να περιγράφεται με μαθηματικά ένα αντικείμενο και ο ήχος που παράγει. Γιατί; Διότι έτσι, όταν έχεις ένα σύνολο ηχείων και ξαφνικά αφαιρείς το ένα, η πληροφορία (άρα ο ήχος) μπορεί να μοιραστεί μεταξύ πολλαπλών ηχείων που απομένουν. Διαφορετικά, όπως γίνεται τόσα χρόνια, η αφαίρεση ενός ηχείου σημαίνει ότι χάνεις τελείως τον ήχο που προοριζόταν για εκείνο.
Αυτή είναι η σημαντικότερη εξέλιξη που φέρνουν δύο νέα συστήματα ήχου, το καθένα με το δικό του τρόπο και, κατά τα φαινόμενα, σε διαφορετικό βαθμό.
Δύο νέα συστήματα ήχου φέρνουν σημαντικές βελτιώσεις
Ας δούμε τα δύο νέα συστήματα που υπόσχονται να φέρουν επανάσταση στον ήχο των κινηματογράφων και, φυσικά, του σπιτιού.
Dolby Atmos
Το σύστημα Dolby Atmos, εξ ονόματος και μόνο, βρίσκεται σε περισσότερες αίθουσες (πλέον και σε ελληνικές), υποστηρίζεται ήδη από αρκετούς ενισχυτές και φυσικά υπάρχουν ήδη ταινίες σε Blu-ray (έρχονται σύντομα και σε Ultra HD Blu-ray βέβαια) με ανάλογο υλικό.
Η Dolby, λόγω του Dolby Atmos, αναγνωρίζοντας την απλή πραγματικότητα ότι πολύς κόσμος μπορεί να θέλει μεν το κάτι παραπάνω και διαφορετικό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να διαχειριστεί ακόμη περισσότερα ηχεία και καλώδια στο χώρου του, πόσο μάλλον στους τοίχους, έκανε μάλλον το αυτονόητο. Συνεργάστηκε με κατασκευαστές για να ξεκινήσει το χορό με τα ηχεία που αναφέραμε νωρίτερα, εκείνα δηλαδή που στο πάνω τους μέρος ενσωματώνουν κι άλλο ηχείο που στέλνει ήχο προς τα πάνω και έτσι υποκαθιστά ηχεία που θα έπρεπε να κρεμαστούν στον τοίχο.
Atmos
Με το Dolby Atmos μπορούν πλέον να περνούν πράγματα… πάνω από το κεφάλι σου.
Αναμένονται και ηχεία που δεν είναι εξ αρχής κατασκευασμένα έτσι, αλλά μπορούν να προσαρμοστούν πάνω τους τα συμπληρωματικά ηχεία κατόπιν εορτής και εφόσον ενδιαφέρεται ο χρήστης. Ακόμη, τα ηχεία ύψους, όπως τα υπολογίζει η Dolby για το Dolby Atmos, δεν είναι ηχεία που μπαίνουν απλά στον τοίχο πάνω από τα εμπρόσθια ή και οπίσθια σε κλασικά σύνολα 5.1/7.1, αλλά ηχεία που εγκαθίστανται στο ταβάνι. Άρα κάποιος πρέπει να είναι σίγουρα αρκετά αποφασισμένος (και τρελαμένος) με τον ήχο για να κάνει πραγματικά καλεί εγκατάσταση για χάρη του συστήματος αυτού.
Η σωστή, τεχνικώς τουλάχιστον, επιλογή, είναι και ζήτημα ύψους του ταβανιού. Για αυτό πάντα χρειάζεται και συζήτηση πριν από τέτοιες αγορές.
Κατά την Dolby οι πιθανές διατάξεις είναι οι ακόλουθες:
5.1.2: Σύνολο 5.1 συν δύο κεντρικά ηχεία στην οροφή.
5.1.4: Σύνολο 5.1 συν δύο ζεύγη ηχείων οροφής.
7.1.2: Σύνολο 7.1 συν δύο κεντρικά ηχεία στην οροφή.
7.1.4: Σύνολο 7.1 συν δύο ζεύγη ηχείων οροφής.
9.1.2: Σύνολο 9.1 συν δύο κεντρικά ηχεία στην οροφή.
Στο Dolby Atmos επιτρέπεται η παράλληλη χρήση “αντικειμένων” αλλά και κανονικών καναλιών ήχου. Μέρος του σήματος κωδικοποιείται σε 5.1/7.1 και, από εκεί και πέρα, έως και 118 αντικείμενα μπορούν να αντιμετωπίζονται ανεξάρτητα και να κινούνται στο ηχητικό πεδίο άσχετα από το τι συμβαίνει στα υπόλοιπα κανάλια.
Τι χρειάζεται για να απολαύσεις όλα αυτά;
1. Συμβατό ενισχυτή με στάμπα Dolby Atmos
2. Το πιο βολικό πλήθος κατάλληλων ηχείων με σωστή τοποθέτηση.
3. Ταινία με ηχητική μπάντα Dolby Atmos.
Atmos Speaker
Στα ηχεία που προτείνει η Dolby, άλλοτε ένα ενσωματώνεται και άλλοτε εφάπτεται πάνω σε ένα άλλο.
Αν δεν τα έχεις όμως αυτά; Αν ο ενισχυτής είναι παλαιότερος και δεν υποστηρίζει Dolby Atmos, δεν χάθηκε ο κόσμος, θα λειτουργήσει κανονικά άλλος διαθέσιμος τύπος σήματος, από τα πιο κλασικά συστήματα. Απλά δεν θα απολαύσεις τα νέα χαρακτηριστικά.
Αν από την άλλη ο ενισχυτής είναι κατάλληλος αλλά η ταινία δεν έχει ανάλογο σήμα; Τότε το Dolby Atmos δεν μένει άπραγο αφού φέρνει μαζί του το διάδοχο του Dolby ProLogic (που δεν έχει κάποια εντυπωσιακή ονομασία). Συμβαίνει το εξής. Το σύστημα αναλύει τον διαθέσιμο ήχο, κρατά σταθερό τον ήχο στο κεντρικό ηχείο, αριστερό και δεξί εμπρόσθιο, και μοιράζει όλη την άλλη πληροφορία δυναμικά στα υπόλοιπα ηχεία. Άρα και χωρίς την κατάλληλη ταινία, υπάρχει όφελος και αισθητή διαφορά στο αποτέλεσμα.
DTS X
Το ενδιαφέρον με κάθε σύστημα ήχου της DTS είναι ότι καταλήγει να προσφέρει ό,τι και ο ανταγωνισμός, αλλά προσθέτει και κάτι ενδιαφέρον στην πορεία. Γι’ αυτό ο καλύτερος τρόπος να εξηγήσει κανείς τι εστί DTS X είναι να αναφέρει τι κάνει διαφορετικά από το Dolby Atmos, ειδικά από τη στιγμή που είναι και αυτό σύστημα που βασίζεται στην ίδια αρχή: στην αντιμετώπιση του ήχου ως αντικείμενο.
Σε πρώτη φάση λοιπόν το DTS X θα υποστηρίζει μέχρι και 11.2 αν και τεχνικώς μπορεί να φτάσει μέχρι και στα 32 κανάλια. Όλα προβλέψιμα ως εδώ.
Σε αντίθεση με το Dolby Atmos, δεν απαιτεί συγκεκριμένη θέση για κάθε ηχείο, πράγμα που δημιουργεί δυνατότητες και παρέχει ευελιξία στην εγκατάσταση των ηχείων με βάση το διαθέσιμο χώρο.
Επιπλέον επιτρέπει ξεχωριστό έλεγχο έντασης σε “αντικείμενα”. Έστω ότι ένα αντικείμενο είναι ο διάλογος. Παλιότερα μπορούσαμε να ανεβάσουμε την ένταση στο κεντρικό ηχείο που παίζει κυρίως το διάλογο αλλά και άλλους ήχους. Με το DTS X μπορεί να ανεβεί η ένταση αποκλειστικά και μόνο του διαλόγου και οι υπόλοιποι ήχοι που παίζονται από το ίδιο ηχείο να μείνουν στην ίδια στάθμη. Θυμάσαι ταινίες με “πνιγμένους” διαλόγους και έντονα όλα τα υπόλοιπα ή και το αντίστροφο; Με το DTS X αυτά τα προβλήματα απλά διορθώνονται.
DTS X
Ήχοι-αντικείμενα, πολλές κατευθύνσεις, ακόμη πιο ρεαλιστικός ήχος.
Τι χρειάζεται για το DTS X;
1. Συμβατό ενισχυτή με στάμπα DTS X.
2. Το πιο βολικό πλήθος κατάλληλων ηχείων με σωστή τοποθέτηση.
3. Ταινία με ηχητική μπάντα DTS X.
Και αν λείπει κάτι;
Τότε αναπαράγεται το αμέσως επόμενο διαθέσιμο σύστημα DTS, όπως DTS HD Master Audio ή και το απλό, κλασικό DTS που εντυπωσίασε την εποχή της πρώτης ταινίας Jurassic Park.
Και αν δεν βρίσκεις ταινία με DTS X;
Τότε, όπως στο Dolby Atmos, το DTS X αναλαμβάνει να εμπλουτίσει τον ήχο και να τον μοιράσει καλύτερα στα διαθέσιμα ηχεία για πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα και προκειμένου κανένα ηχείο να μην πηγαίνει χαμένο, ακόμη και αν τα διαθέσιμα είναι περισσότερα από εκείνα για τα οποία μιξαρίστηκε ο ήχος της ταινίας.
Η ουσία
Μέχρι πρότινος, όσα κανάλια και να είχαμε, όσα ηχεία και να τοποθετούσαμε στο χώρο, ουσιαστικά δημιουργούσαμε έναν ηχητικό δακτύλιο κατά μήκος του οποίου εκτείνονταν οι ήχοι. Τώρα όμως φεύγουμε από τον δακτύλιο και περνάμε σε θόλο ή, αν προτιμάτε, ημισφαίριο. Με περισσότερα ή απλά διαφορετικά ηχεία και με την αντιμετώπιση ήχων ως αντικείμενα με φυσικά χαρακτηριστικά που μπορούν να “τοποθετηθούν” οπουδήποτε στο θόλο, η τελική ηχητική εμπειρία μπορεί να είναι εκπληκτική, εφόσον βέβαια και οι παραγωγοί έχουν κάνει τη δουλειά τους σωστά.
Οι απαιτητικοί έχουν να κάνουν… μελέτη χώρου.
Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι ότι τα νέα αυτά συστήματα ήχου έρχονται στην αγορά με μικρή πια καθυστέρηση σε σχέση με την αρχική, κινηματογραφική τους εμφάνιση και υπόσχονται στους τεχνικούς πως ένα μιξάρισμα θα είναι κατάλληλο για την κινηματογραφική αίθουσα, για το σπίτι, είτε σε δισκάκι είτε σε stream, ακόμη, κατά περίπτωση, και στα ακουστικά.
Αυτό δείχνει ότι τα νέα συστήματα ήχου δεν φτιάχτηκαν απλά για αίθουσες και επαγγελματικές εγκαταστάσεις και ύστερα προσαρμόζονται για οικιακή χρήση, αλλά, εξ αρχής, σχεδιάστηκαν ώστε να μπορούν να αποδώσουν εκατέρωθεν.
