Το «πρόβλημα» με το μέλλον είναι ότι ποτέ δεν έρχεται! Φυσικά κάτι τέτοιο ακούγεται πολύ φιλοσοφημένο, αλλά το νόημα είναι ότι πολλές μελλοντικές προβλέψεις που έχουν να κάνουν με την τεχνολογία και την επιστήμη, είναι τόσο «παρατραβηγμένες» που τη στιγμή που γίνονται φαντάζουν εντελώς μακρινές, μη ρεαλιστικές και φαίνεται σα να αφορούν κάποιο μέλλον που δεν πρόκειται να ζήσουμε.
Για παράδειγμα, σε πολλές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, οι οποίες έκαναν την εμφάνισή τους στους κινηματογράφους δεκαετίες πριν, τα ιπτάμενα αυτοκίνητα είναι κάτι το δεδομένο. Κι όμως, δεκαετίες μετά κι ενώ ζούμε στο… μέλλον, τα ιπτάμενα αυτοκίνητα δεν αποτελούν την κανονικότητα. Τουλάχιστον γίνονται προσπάθειες ανάπτυξής τους.
Παρόλα αυτά, κάθε χρόνο το «μέλλον» έρχεται και πιο κοντά και κάθε χρόνο όλο και κάποιες από τις φουτουριστικές προβλέψεις γίνονται πραγματικότητα. Ας δούμε λοιπόν ποιες από αυτές έγιναν πραγματικότητα το 2017.
Η τεχνητή νοημοσύνη άρχισε να γίνεται αυτόνομη
Η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) δεν ξεπήδησε από τη μια μέρα στην άλλη και φυσικά βελτιώνεται σταδιακά. Ωστόσο, το 2017, ξεκίνησε την πορεία της προς την αυτονομία. Κάτι τέτοιο δεν αποτελεί έκπληξη καθώς σκοπός της είναι κατόπιν ανάλυσης δεδομένων να μπορεί να προβλέπει το επόμενο βήμα. Έτσι, αυτή τη χρονιά είχαμε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που έμαθαν μόνα τους και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που δημιούργησαν τη δική τους γλώσσα επικοινωνίας.
Τον Μάιο του 2017, το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης AlphaGo της DeepMind κατάφερε να κερδίσει στο Go τον Ke Jie, έναν 19χρονο παγκόσμιο πρωταθλητή του αρχαίου κινέζικου παιχνιδιού. Τον Δεκέμβριο του 2017, μια βελτιωμένη έκδοση του ίδιου συστήματος, το AlphaGo Zero, κατάφερε να κερδίσει «τον προηγούμενο εαυτό του» με σκορ 100-0. Το αξιοσημείωτο όμως είναι ότι το σύστημα ήταν αυτοδίδακτο.
Το AlphaGo Zero, χρησιμοποιώντας ενισχυμένη μάθηση κατάφερε να διδάξει τον εαυτό του από το μηδέν, καταφέρνοντας να αποκτήσει γνώση χιλιάδων ετών, έχοντας παίξει 3 μέρες εναντίον του εαυτού του και χωρίς καθόλου εξωτερική βοήθεια.
Την ίδια στιγμή, το πρόγραμμα Liberatus κατάφερε να νικήσει τους Jason Les, Dong Kim, Daniel McAulay και Jimmy Chou, κορυφαίους παίκτες στο Texas Hold’em poker, αποδεικνύοντας ότι πλέον η τεχνητή νοημοσύνη έχει ξεπεράσει τον άνθρωπο σε τέτοιους είδους παιχνίδια. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Dong Kim ανέφερε ότι από ένα σημείο και μετά ένιωθε σαν το Liberatus να κλέβει, κάτι που γνωρίζει ότι δεν ίσχυε, αλλά επιδεικνύει το πόσο ισχυρός αντίπαλος ήταν. Να σημειωθεί ότι το Texas Hold’em, για αρκετούς ερευνητές, είναι το τελευταίο οχυρό σε τέτοιου είδους παιχνίδια καθώς ενέχει την μπλόφα. Η νίκη αυτή επομένως αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς μια νοημοσύνη που μοιάζει πολύ με την ανθρώπινη.
Σα να μην φτάνει αυτό, δύο προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης, ο Bob και η Alice, κατάφεραν να φτιάξουν μια δική τους γλώσσα επικοινωνίας, η οποία παρόλο που δεν έβγαζε νόημα για τους ερευνητές, μπορούσαν να την κατανοήσουν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό ανάγκασε την ερευνητική ομάδα του Facebook να τερματίσει το πρόγραμμα.
Στις εξελίξεις της τεχνητή νοημοσύνης και του πόσο γρήγορα μπορεί να μάθει, ας μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε ότι ένα εικονικό, δίποδο ρομπότ της DeepMind, χρησιμοποιώντας ενισχυμένη μάθηση, κατάφερε να μάθει μόνο του να περπατάει. Παρόλο που δεν είχε τη χάρη που έχει ένας άνθρωπος, αξίζει μια μνεία, καθώς το 2017 αποτέλεσε τη χρονιά που η τεχνητή νοημοσύνη έκανε στην κυριολεξία τα πρώτα της βήματα. Προκειμένου να τα καταφέρει, οι επιστήμονες έδωσαν στο μοντέλο εικονικούς αισθητήρες οι οποίοι παρέχουν πληροφορίες για τα αντικείμενα τριγύρω του. Οι ερευνητές του έδωσαν την αποστολή να κινηθεί από το σημείο Α στο σημείο Β, χωρίς όμως να του έχουν δείξει πως να περπατάει. Για εγκυκλοπαιδικούς λόγους, να αναφέρουμε ότι το εικονικό ρομπότ τα κατάφερε ιδιαίτερα καλά στην αναπήδηση.
Τεχνητή μήτρα κατέστη λειτουργική
Το 2017 αποτέλεσε το έτος όπου η τεχνητή μήτρα, σαν αυτές που περιγράφουν διάφοροι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας όπως για παράδειγμα ο Aldous Huxley στο Brave New World, κατέστη πραγματικότητα. Φυσικά, για χρόνια γνωρίζαμε ότι είναι δυνατό να κατασκευαστεί, όμως οι ερευνητές του νοσοκομείου παίδων της Φιλαδέλφεια (Children’s Hospital of Philadelphia) κατάφεραν να την κάνουν να «δουλέψει».
Στη δοκιμή τους, έξι πρόωρα έμβρυα αρνιών τοποθετήθηκαν σε πλαστικά δοχεία, τα οποία θύμιζαν αεροστεγείς τσάντες. Στο δοχείο αυτό υπήρχε τεχνητό αμνιακό υγρό. Τα έμβρυα αρνάκια μεγάλωσαν στη συσκευή όπως θα μεγάλωναν σε μια κανονική μήτρα, με ελεγχόμενη θερμοκρασία και ένα περιβάλλον σχεδόν αποστειρωμένο.
Τα έμβρυα λάμβαναν τροφή και οξυγόνο από μια μηχανή που λειτουργούσε σαν πλακούντας έξω από τη σακούλα. Στο δωμάτιο που βρισκόταν η συσκευή, οι ερευνητές αναπαρήγαγαν τους ήχους της καρδιάς της μητέρας του εμβρύου. Φυσικά οι ερευνητές επέβλεπαν τις ζωτικές τους ενδείξεις, τη ροή του αίματος κι άλλες λειτουργίες.
Τα έμβρυα ήταν στην αντίστοιχη ανθρώπινη 23η με 24η εβδομάδα κύησης. Οι ερευνητές ανέφεραν ότι τα έμβρυα αναπτύχθηκαν φυσιολογικά χωρίς προβλήματα. Με δεδομένο ότι η τεχνητή μήτρα διχάζει την επιστημονική (και όχι μόνο) κοινότητα, είναι αμφίβολο αν θα τη δούμε να χρησιμοποιείται άμεσα. Ωστόσο, θα μπορούσε να βοηθήσει σε περιπτώσεις πρόωρων εμβρύων.
Οι βιοχάκερ ξεκίνησαν να τροποποιούν γενετικά τους εαυτούς τους
Το να μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί τεχνολογικά επιτεύγματα για να τροποποιεί τον γενετικό του κώδικα είναι κάτι που επίσης έχουμε δει σε αρκετές ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Πλέον όμως, το κίνημα των βιοχάκερ έχει αρχίσει να παίρνει σάρκα και οστά, με τους ίδιους να αποτελούν εθελοντικά πειραματόζωα.
Οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν βέβαια σχετικά πτυχία σε βιολογία και σε μηχανική, αλλά εφόσον πρόκειται για το σώμα τους μπορούν να το κάνουν. Οι ίδιοι πιστεύουν ότι το DNA είναι ένα είδος κώδικα που, όπως ο κώδικας του λογισμικού, μπορεί να «σπάσει» και να βελτιωθεί.
Τον Οκτώβριο του 2017, ο Tristan Roberts, ο οποίος τρία χρόνια νωρίτερα βρέθηκε θετικός στον ιό HIV, έκανε ένεση στον εαυτό του με μία DIY θεραπεία κατά του ιού, την οποία μετέδωσε ζωντανά στο Facebook. Ευτυχώς προειδοποίησε τον κόσμο ότι δεν θα πρέπει να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο μόνοι τους. Ταυτόχρονα, ο βιοχάκερ Josiah Zayner σε ένα συνέδριο βιοτεχνολογίας στο Σαν Φρανσίσκο έκανε ένεση στον εαυτό του με ένα τροποποιημένο CRISPR γονίδιο το οποίο αυξάνει την ανάπτυξη των μυών. Το ίδιο μονοπάτι φαίνεται ότι παίρνουν και ασθενείς με καρκίνο.
Είτε κάποιος συμφωνεί μαζί τους, είτε διαφωνεί, το κίνημα των βιοχάκερ επέδειξε άνοδο το 2017, επαληθεύοντας ακόμη μία πρόβλεψη.
Η πραγματικότητα άρχισε να θολώνει
Το 2017 ήταν η χρονιά κατά την οποία όλοι μάθαμε ότι υπάρχουν «εναλλακτικά γεγονότα» (alternative facts). Παρόλο που όλοι γελάσαμε όταν ακούσαμε την Kellyanne Conway να αναφέρει έτσι τη δική της εκδοχή της αλήθειας, το 2017 όντως αποτέλεσε μια χρονιά όπου η πραγματικότητα άρχισε να θολώνει. Αυτό δεν έγινε μέσω κάποιου προηγμένου παιχνιδιού εικονικής πραγματικότητας (δεν έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο του μέλλοντος ακόμη), αλλά χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη, οι ψευδείς ειδήσεις άρχισαν να μοιάζουν όλο και πιο αληθοφανείς.
Ειδικότερα, η Lyrebird, μια startup με επίκεντρο την τεχνητή νοημοσύνη ανέπτυξε έναν αλγόριθμο ο οποίος μπορεί να μιμηθεί τη φωνή οποιουδήποτε ατόμου και ταυτόχρονα να διαβάσει κάθε κείμενο με ένα προκαθορισμένο τόνο ή συναίσθημα. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι μπορεί να μιμηθεί τη φωνή αφού αναλύσει μόλις λίγα δευτερόλεπτα καταγραμμένου ήχου.
Ταυτόχρονα, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Washington ανέπτυξαν ένα σύστημα που χρησιμοποιεί μηχανική μάθηση για να διαβάσει τις εκφράσεις και τις κινήσεις ενός προσώπου και στη συνέχεια να κάνει τα χείλη του ατόμου να κινούνται σα να εκφέρουν συγκεκριμένες λέξεις (μαζί με ήχο) σε υπάρχοντα βίντεο. Ενδεικτικά, μπόρεσαν να κάνουν τον Barack Obama να φαίνεται ότι έκανε συγκεκριμένες δηλώσεις που δεν έκανε.
Παράλληλα, η Nvidia κατάφερε μέσω αλγόριθμου μηχανικής μάθησης να πάρει ένα βίντεο σε χειμερινό σκηνικό και να το μετατρέψει σε… καλοκαιρινό. Φυσικά, αυτό που συζητήθηκε περισσότερο και έφτασε τα λεγόμενα “fake news” ή “alternative facts” στο επόμενο επίπεδο, ήταν το ψεύτικο πορνό.
Το καλό μέχρι στιγμής είναι ότι παρά το γεγονός ότι κάποιες εφαρμογές των προαναφερθέντων τεχνολογιών επέδειξαν αρκετά πειστικά αποτελέσματα, η πλειοψηφία δεν τα κατάφερε. Όμως, αποτελεί μια ένδειξη για το πόσο εύκολο θα είναι στο μέλλον κάποιος να μην μπορεί να ξεχωρίσει το ψέμα από την πραγματικότητα.
Έγιναν βήματα προς τη σύνδεση του εγκεφάλου με τον υπολογιστή
Για καιρό οι επιστήμονες προσπαθούν με τη χρήση εμφυτευμένων τσιπ να συνδέσουν τον εγκέφαλο πειραματόζωων με υπολογιστές. Το 2017 όμως αποτέλεσε το έτος όπου οι εταιρείες αποφάσισαν ότι αυτή θα ήταν μια καλή ιδέα και για τον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Φυσικά από όλο αυτό δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο Elon Musk, ο οποίος ναι μεν προειδοποιεί για τους κινδύνους της τεχνολογίας, αλλά από την άλλη βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή των καινοτομιών.
Έτσι τον Μάρτιο του 2017 ανακοίνωσε μια startup, τη Neuralink, η οποία αποσκοπεί στη σύνδεση του ανθρώπινου εγκεφάλου με υπολογιστές με τη χρήση εμφυτευμένων τσιπ, τα οποία θα μπορούσε ο χρήστης να χρησιμοποιήσει για να ανεβάσει ή να κατεβάσει σκέψεις από και προς τον υπολογιστή. Βέβαια, όλα αυτά ακόμη βρίσκονται στη θεωρία και απομένει να δούμε πότε θα είναι η χρονιά που οι εν λόγω προβλέψεις θα γίνουν πραγματικότητα. Να σημειωθεί ότι παρόμοιες σκέψεις κάνουν κι άλλες εταιρείες, όπως η IBM και το Facebook.
Τα ρομπότ άρχισαν να διδάσκουν άλλα ρομπότ
Το 2017 μας έφερε ένα βήμα πιο κοντά στο Skynet, καθώς τα ρομπότ έβαλαν πλώρη για τη ρομποαποκάλυψη, διδάσκοντας το ένα το άλλο! Όλα ξεκίνησαν από ένα σύστημα που ανέπτυξαν οι ερευνητές στο Εργαστήριο Πληροφορικής και Τεχνητής Νοημοσύνης του ΜΙΤ, το C-LEARN. Το συγκεκριμένο σύστημα διδάσκει τα ρομπότ πώς να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και στη συνέχεια πώς να διδάξουν τις δεξιότητες αυτές σε διαφορετικούς τύπους ρομπότ.
Χρησιμοποιώντας το C-LEAN, άτομα που δεν έχουν καθόλου εμπειρία με τον προγραμματισμό μπορούν να διδάξουν ένα ρομπότ να εκτελέσει μια διεργασία, για παράδειγμα να τοποθετήσουν ένα μπουκάλι σε ένα δοχείο, παρέχοντάς του κάποιους βασικούς κανόνες για τη διεργασία.
Είδαμε τις τεχνολογικές προβλέψεις που έγιναν πραγματικότητα το 2017. Για να δούμε τι μας επιφυλάσσει το 2018.