Είναι δεδομένο ότι το να αγοράσεις στο παιδί σου smartphone δεν είναι μια απόφαση που μπορεί να πάρει κανείς ελαφρά τη καρδία. Από την άλλη, τα smartphones είναι, όταν χρησιμοποιούνται σωστά, εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν στην εκπαίδευση ενός παιδιού. Για αυτό ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να κατανοήσει το παιδί είναι η αξία αυτού που μόλις απέκτησε.
Το smartphone είναι ένας σύγχρονο κινητό τηλέφωνο που λειτουργεί με δικό του λειτουργικό σύστημα (iOS, Android ή Windows), επιτρέποντας στον χρήστη να μιλάει, να στέλνει SMS, να σερφάρει στο Internet και να βγάζει βίντεο και φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης. Παλαιότερα, το θέμα ήταν πότε θα αγοράσει το παιδί το απλό κινητό. Τώρα το θέμα είναι το smartphone που κάνει πολύ περισσότερα, από απλή συνομιλία SMS άντε και κάνα φιδάκι.. Και γύρω μας παίζει τόση υπερβολή και τόση συγκεχυμένη πληροφορία που καλό είναι να βάλουμε τα πράγματα σε κάποια σειρά.
Ας δούμε αρχικά την ηλικία που θα μπορούσε να γίνει η περίφημη αυτή αγορά.
Παιδιά και Smartphones: Ποια είναι η σωστή ηλικία
Βασικά, να αναφέρουμε από την αρχή το ένα και μοναδικό συμπέρασμα. Ιδανική και σωστή ηλικία, πολύ απλά, δεν υπάρχει. Μια πρόσφατη έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ καταδεικνύει τη διασπορά σε όλες τις ηλικίες, αλλά και την υπερβολή κάποιων γονέων. Εν ολίγοις, το 56% των παιδιών από 10 έως 13 είναι κάτοχοι smartphone, αλλά το πραγματικά… εξοργιστικό νούμερο είναι το πάρα πολύ υψηλό 25 % στα παιδιά 2 έως 5 ετών.
Εδώ όλα έχουν να κάνουν με τους γονείς. Υπάρχουν διάφορες «σχολές» γονέων, κάθε μια με τα σωστά της και τα λάθος της. Μία σχολή αποτελούν αυτοί που υποστηρίζουν τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα του κινητού και δεν διστάζουν να το δώσουν στο παιδί, αλλά μένουν πάντοτε από πάνω του και του το μαθαίνουν προσεκτικά. Μια δεύτερη, είναι οι τεχνοφοβικοί που έχουν την εντύπωση ότι στον κόσμο του σήμερα θα μπορέσουν να το αποφύγουν. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο «σχολές» μεσολαβούν πολλές, μία εκ των οποίων αποτελούν όλοι αυτοί που δίνουν στο παιδί ένα smartphone και το αφήνουν μόνο του.
Για να προσδιορίσουμε την «σωστή» ηλικία, πρέπει να απαντήσουμε πρώτα σε μερικές ερωτήσεις, οι οποίες έχουν να κάνουν με το υπόβαθρο κάθε παιδιού, που αυτό είναι τελικά που προσδιορίζει τον χρόνο εισαγωγής.
Για ποιον σκοπό θα χρησιμοποιηθεί το κινητό;
Έρχεται λοιπόν η 10 χρονών κόρη σου και σου ζητάει να της αγοράσεις π.χ., ένα iPhone. Το πλέον πιθανό είναι να προσπαθήσεις να την αποτρέψεις αμέσως, λαμβάνοντας στο πόδι την απόφαση ότι είναι πολύ μικρή για κάτι τέτοιο. Η σωστή αντίδραση είναι να τη ρωτήσεις γιατί νομίζει ότι το χρειάζεται, αλλά ταυτόχρονα, πέρα από την απάντηση που ενδεχομένως να είναι και παραπλανητική και μισή αλήθεια για να σε πείσει, να σκεφτείς κι εσύ εάν το χρειάζεται.
Απλό παράδειγμα; Το παιδί σου έχει πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες, αθλητισμό, φροντιστήρια, ιδιαίτερα, χορό, μουσική κλπ. Αυτό ίσως να καθιστά από ένα σημείο και μετά λογική την ύπαρξη του κινητού για διάφορες συνεννοήσεις.
Το πιο πιθανό είναι ότι το παιδί θέλει το smartphone για να μπαίνει στα κοινωνικά δίκτυα κάθε είδους και σε ανάλογες δραστηριότητες. Μην ξεχνάμε ότι ο μεγαλύτερος πειρασμός και πρόβλημα δεν είναι απλά τι κάνει η δική σου οικογένεια, αλλά το σχολείο και οι συναναστροφές. Με πολλά παιδιά να αποκτούν τηλέφωνο στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, η αντίστασή σου μπορεί από κάποιο σημείο και μετά να είναι μάταιη, αλλά και πάλι εξαρτάται από την ωριμότητα του παιδιού. Μην ξεχνάμε ότι το παιδί θέλει να «ανήκει» κάπου. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι άλλη μια «κλίκα» που έρχεται να προστεθεί στις προηγούμενες.
Από την άλλη, και ανάλογα με το παιδί, ας μην γελιόμαστε, τα smartphones πλέον έχουν πολλές εφαρμογές που μόνο καλό μπορούν να κάνουν στο παιδί σου και τα App Store και Play store, είναι γεμάτα και από βοηθήματα για γραμματική και ομιλία, αλλά και μαθηματικά. Το σημαντικό είναι να φροντίσεις εσύ για την επιλογή των εφαρμογών και να αφιερώσεις χρόνο να τις μάθεις στο παιδί σου.
Είναι το παιδί σου αρκετά ώριμο;
Όπως είπαμε, το παν είναι να μπορείς περίπου να κρίνεις την ωριμότητα του παιδιού σε συναισθηματικό, αλλά και νοητικό επίπεδο. Για παράδειγμα, κατά την άποψή μας, εάν το παιδί είναι εξοικειωμένο με το tablet, που μπορεί να έχει και σε μικρότερη ηλικία, το πέρασμα στο smartphone είναι πολύ ευκολότερο, αρκεί να έχει εκπαιδευτεί σωστά και στην άλλη συσκευή. Από την άλλη υπάρχουν παιδιά που είναι τεχνολογικά εξυπνότερα από άλλα, που μπορεί να μην τα καταφέρνουν το ίδιο καλά, κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Από εκεί και πέρα όμως στο χέρι σου είναι να μάθεις πράγματα στο παιδί σου και να το βοηθήσεις να προσαρμοστεί. Αλλιώς το μόνο που θα ξέρει να κάνει είναι να μιλάει με τις ώρες στο κινητό ή στο Facebook το Twitter ή θα βγάζει ατελείωτες σέλφι. Έτσι το όποιο εκπαιδευτικό όφελος πάει περίπατο.
Οι ψυχολόγοι δεν έχουν καταλήξει ακόμα σε συμπέρασμα περί του θετικού ή του αρνητικού της χρήσης των κινητών, μάλλον επειδή δεν υπάρχει χρυσός κανόνας. Ένα αρνητικό, που πρέπει να βρεις τρόπο να αντιμετωπίσεις, είναι ότι το smartphone στερεί από το παιδί την «ευτυχία της μοναξιάς». Τα παιδιά (και οι ενήλικες) πρέπει να βρίσκουν τρόπο να νιώθουν χαρούμενα και ήρεμα ακόμη και όταν είναι μόνα, κάτι που περιορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό το κινητό που είναι το άμεσο καταφύγιο όλων μας όταν δεν έχουμε να κάνουμε κάτι άλλο. Σε αυτό το επίπεδο μια πολύ καλή λύση, ειδικά σε μικρότερη ηλικία, είναι η ύπαρξη χρονικών ορίων, π.χ. δεν χρησιμοποιείς το κινητό μετά τις 9μ.μ.
Βοηθάει το smartphone στην κοινωνικοποίηση του παιδιού;
Και πάλι δεν υπάρχει απόλυτο ναι ή όχι σύμφωνα με τους παιδοψυχολόγους. Το θέμα είναι πώς το χρησιμοποιεί. Εάν κοινωνικοποιείται σε λογικά πλαίσια και υπό την εποπτεία του γονιού, ενώ διαθέτει και την απαιτούμενη κοινωνικότητα, σαφώς και ναι. Εάν δώσεις κάτι τέτοιο σε ένα ήδη κλειστό παιδί, ενδέχεται να κλειστεί στον εαυτό του ακόμη περισσότερο, αλλά μπορεί και να ενεργοποιήσεις την κοινωνικότητά τους, μιας και, κακά τα ψέματα, η εξ αποστάσεως συνομιλία είναι λιγότερο αμήχανη από την πρόσωπο με πρόσωπο.
Μια απάντηση, μέσος όρος
Με βάση όλα τα παραπάνω, εν τέλει, η ιδανική μάλλον εποχή ίσως να ήταν το γυμνάσιο. Αλλά επειδή οι εποχές έχουν αλλάξει σαφώς και εκεί που προσπαθείς να προστατεύσεις το παιδί σου ενδέχεται να το οδηγήσεις να νιώσει μειονεκτικά ή να περιθωριοποιηθεί, ένας καλός συμβιβασμός θα μπορούσε να είναι η έκτη δημοτικού.
Από εκεί και πέρα η πιθανή άρνηση πρέπει να συνοδεύεται με επιχειρήματα, ενώ μπορεί να καλυφθεί με το να δώσεις στο παιδί νωρίτερα, όπως έχουμε αναλύσει, tablet. Έτσι, και πρόσβαση σε αρκετά πράγματα θα έχει και δεν θα νιώθει μειονεκτικά σε σημαντικό βαθμό.
Πάνω από όλα η ασφάλεια
Είναι σαφές ότι το πρώτο πράγμα που πρέπει να φροντίσεις από τη στιγμή που θα δώσεις το κινητό στο παιδί σου είναι το θέμα της ασφάλειας. Θα πρέπει το παιδί να καταλάβει ότι αυτό που δεν θα έκανε κατά πρόσωπο δεν θα το κάνει ούτε μέσω του κινητού του.
Θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να καταλάβει τους κύριους κανόνες του Internet και της επικοινωνίας με βασικότερα στοιχεία το απόρρητο, τον ιδιωτικό χαρακτήρα, τη μονιμότητα, τη δυνατότητα αναζήτησης και τους καλούς τρόπους συμπεριφοράς στο δίκτυο. Πρέπει λοιπόν να μη δίνει τα στοιχεία του σε αγνώστους, όπως όνομα και διεύθυνση, να καταλάβει ότι όταν κάτι δημοσιευτεί online από εκεί και πέρα μάλλον θα πρέπει να θεωρείται μόνιμο, ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να το βρει και τέλος ότι υπάρχουν κάποιοι άγραφοι κανόνες συμπεριφοράς στο διαδίκτυο που πρέπει να τηρούνται.
Φυσικά, το παιδί θα πρέπει να μάθει και τις λεπτομέρειες του προγράμματός του, μιας και συνήθως η υπέρβαση των παγίων σε οποιοδήποτε χαρακτηριστικό, (SMS, ομιλία, MB) κάθε άλλο παρά οικονομική είναι.
Για τα smartphones υπάρχουν τα κατάλληλα προγράμματα που μπορείς να εγκαταστήσεις ώστε να ελέγχεις τι μοιράζεται το παιδί σου, γνωστά ως parental controls (γονικός έλεγχος). Υπάρχει μια ποικιλία από πράγματα που μπορείς να ελέγξεις μέσω αυτών, όπως να αποκλείσεις συγκεκριμένες εισερχόμενες και εξερχόμενες κλήσεις, να βάλεις «κόφτη» σε δεδομένα, να απαγορεύσεις πρόσβαση σε συγκεκριμένα sites. Και φυσικά έως ότου αισθανθείς απόλυτη εμπιστοσύνη στο παιδί σου, θα πρέπει να γνωρίζεις όλες τις πληροφορίες σύνδεσής του για να ελέγχεις, εάν χρειαστεί, τις δραστηριότητές του. Αυτά φυσικά θα τα έχετε συζητήσει και συμφωνήσει από την αρχή, ως όρους για την αγορά του τηλεφώνου, σε ήρεμο και λογικό επίπεδο, χωρίς να φαίνεται ότι θέλεις να καταπιέσεις το παιδί σου.
Όμως τελικά η συμβουλή είναι μία. Το παράδειγμα για το παιδί σου είσαι εσύ ο ίδιος. Εάν το παιδί σε βλέπει να είσαι συνέχεια με ένα κινητό στο χέρι και να ασχολείσαι μόνο με αυτό, και το ίδιο θα θεωρήσει ότι αυτό είναι φυσιολογικό και θα κάνει το ίδιο. Μην του βάλεις όρια τα οποία δεν σκοπεύεις να τηρήσεις -τουλάχιστον μπροστά του- και ο ίδιος.