Από τον Θωμά Κ. Ευθυμίου
Ο κινηματογραφιστής με την παγκόσμια πρωτιά. Αυτός που άλλαξε το επίπεδο παρακολούθησης των αγώνων του WRC.
Από αέρος!
Περιληπτικά, ήταν ο πρώτος άνθρωπος στην ιστορία των αγώνων ράλι του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος που κινηματογράφησε αγώνες από ελικόπτερο. Με πρωτόλεια μέσα, με τεράστια ρίσκα και κινδύνους, αλλά πολύ θέληση, τόλμη, αυταπάρνηση και όραμα, ο Νίκος Γραμματικόπουλος «απογείωσε» τον τρόπο με τον οποίο βλέπαμε τα ράλι μέχρι τα τέλη του ’70. Οι «ελικοπτεράτες» λήψεις του ήταν αυτές που μας έδωσαν την ευκαιρία πέρα από σπάνιας ομορφιάς εικόνες, να δούμε και να αξιολογήσουμε αλλά και να αγαπήσουμε διαφορετικά τον τρόπο οδήγησης των «Θεών των ράλι»!
Ο αείμνηστος οπερατέρ και σκηνοθέτης ήταν ο πρώτος μεταξύ όλων στον κόσμο, που μέσα από το ασίγαστο επαγγελματικό του δαιμόνιο και τη διορατικότητά του, είδε την ανάγκη κάλυψης του Ράλι Ακρόπολις από ψηλά. Και αν σήμερα υπάρχουν ελικόπτερα που έχουν στο εσωτερικό τους ολόκληρο σύστημα – θάλαμο λήψης με πολλαπλές κάμερες ανάμεσα σε άλλα, τότε, στα τέλη του ’70, ο Γραμματικόπουλος χρειαζόταν μόνο τρία πράγματα: έναν δεξιοτέχνη πιλότο και ένα ελικόπτερο, μία ζώνη να δένεται πρόχειρα σε αυτό και μία κάμερα. Του τα παρείχαν όλα τότε και ο ίδιος μεγαλούργησε. Αναζητήστε στο διαδίκτυο τα βραβευμένα ντοκιμαντέρ για το Ράλι Ακρόπολις (κυρίως το εκπληκτικό διεθνώς βραβευμένο «Η Ακρόπολη σε Τροχούς», τα οποία περιγράφει ο ίδιος με μια σπάνια σε ευαισθησία φωνή, χρωματισμό, νοσταλγία και ζεστασιά, και θα καταλάβετε. Πετούσε και τράβαγε το Ράλι Ακρόπολις με ό,τι μπορούσε ο κύριος Νίκος! Με ελικόπτερα Huey του Ελληνικού Στρατού αλλά και με ελικόπτερα της Ολυμπιακής, με πιλότο τον Νίκο Σαρρή με πολλές περγαμηνές. Ένα «ακροπολικό» δίδυμο που έγραψε τη δική του ιστορία στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ράλι, ανοίγοντας δρόμους μέσα από την τόλμη και την πρωτοπορία τους. Τα ρίσκα μεγάλα, τα τεχνικά μέσα μικρότερα. Κάπως έτσι το «δίδυμο» κινδύνεψε να χάσει τη ζωή του, όταν το ελικόπτερό τους -ένα Alouette- έπεσε το 1981 «τραβώντας» από ψηλά την Ειδική Διαδρομή Πλατανάκι του Ράλι Ακρόπολις. Ευτυχώς, αμφότεροι χωρίς σοβαρούς τραυματισμούς… Στην ιστορία θα μείνει η «χαμηλή πτήση» με το ελικόπτερο της Ολυμπιακής Αεροπορίας με τον Νίκο Σαρρή στα πηδάλια, λίγα μόλις μέτρα πάνω απ’ το αυτοκίνητο του «Ιαβέρη», στην Ε.Δ. Καρνεζαίικα στην Αργολίδα. Κάπως έτσι μας έκανε κοινωνούς εξαιρετικών εικόνων, ανεβάζοντας την αισθητική και τις απαιτήσεις μας, αλλά και εμπλουτίζοντας τον προβληματισμό μας με τον άμεσο λόγο του.
Ποιος ήταν ο Νίκος Γραμματικόπουλος;
Συχνά, πέρα από τα διθυραμβικά αλλά καθόλου υπερβολικά λόγια, με τα οποία θα μπορούσε κάποιος να «στολίσει» την προσωπικότητα και τον επαγγελματισμό του Ν. Γραμματικόπουλου (1935-2019), οι μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν, που συνεργάστηκαν μαζί του, αλλά και οι κοντινοί του άνθρωποι είναι εκείνοι που μπορούν να σκιαγραφήσουν την προσωπικότητά του. Ευτυχώς, ένας ξεχωριστός ιστότοπος είναι αφιερωμένος σε αυτόν τον σπουδαίο καλλιτέχνη και εκεί μπορεί να αντλήσει κανείς στοιχεία για την πορεία του. Δανειζόμαστε κι εμείς από την ελεγειακής πραγματείας κείμενο που μιλάει για αυτόν: «Είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στην πρωτοπόρα, αν και ‘’’άτακτη’’ θα έλεγε κανείς, συμβολή του στον χώρο των ελληνικών ταινιών ντοκουμέντου, όπως επίσης και στη φωτογραφία. Μια, μάταιη ενδεχομένως, αντίσταση ενάντια στη λήθη που απειλεί τους –εν πολλοίς χειρόνακτες και κατά κανόνα– αυτοδίδακτους του ελληνικού σινεμά, πριν τη σαρωτική επέλαση της τεχνολογικής προόδου που εκμηδένισε το κόστος και τις τεχνικές δυσκολίες, καταργώντας το φιλμ, και συνήθως μαζί και τη μαεστρία που απαιτούσε ο χειρισμός του.
Μέχρι σήμερα, ένα μικρό μόνο μέρος της δουλειάς του είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο, είτε σωζόμενο χάρη στο πλούσιο αρχείο της ΕΡΤ είτε προσβάσιμο στο Youtube, ανεβασμένο από ιδιώτες, φανατικούς θεατές των αγώνων αυτοκινήτων Rally Acropolis, με το οποίο ταύτισε επί δεκαετίες το όνομά του. Παρά ταύτα, το σύνολο του έργου του παραμένει άγνωστο στο ευρύ κοινό. Ο ίδιος, αμετανόητος εραστής του εφήμερου και ακηδής ως προς την υστεροφημία, ελάχιστα μερίμνησε για τη συγκρότηση ενός πλήρους αρχείου, παρόλο που φρόντισε για την αρχειοθέτηση και τη διατήρηση των προσωπικών του κειμηλίων (επιστολές και φωτογραφίες, δημοσιεύματα, αποκόμματα, βραβεία και μετάλλια)».
Η «Ακροπολική» φιλμογραφία του
Ο Νίκος Γραμματικόπουλος μπορεί να μπήκε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αλλά η αγάπη του για τον κινηματογράφο τον έφερε πίσω από τις κάμερες γράφοντας χιλιόμετρα με φιλμ 8 και 16mm. Και η αγάπη του για τον μηχανοκίνητο αθλητισμό, όπως και για τις ξεχωριστές του λήψεις, τον έφερε να επιλεγεί από τον ΕΟΤ σαν τον άνθρωπο που θα προωθούσε το Ράλλυ Ακρόπολις μέσα από τη ματιά του. Οι ταινίες του μεταφράστηκαν σε τέσσερις γλώσσες και «ταξίδεψαν» την Ελλάδα στα πέρατα του κόσμου, κυρίως οι από αέρος λήψεις του ήταν αυτές που τραβούσαν τα βλέμματα και το ενδιαφέρον.
Η παμψηφεί βραβευμένη του ταινία μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αλλά και στην Ιταλία «Η Ακρόπολη σε… τροχούς (1980)» είναι ένα από τα χαρακτηριστικά δείγματα της δουλειάς του, που αξίζει να το δούμε και να το ξαναδούμε σαν «ζέσταμα» πριν τον φετινό αγώνα. Προφανώς αναζητώντας τα ντοκιμαντέρ του και από άλλες χρονιές για το Ράλι Ακρόπολις δεν θα δείτε μία ολοκληρωμένη κάλυψη των αγώνων του παρελθόντος, αλλά θα βιώσετε συναισθήματα μέσα από τη χαρακτηριστική φωνή του. Αναζητήστε τα όλα στο διαδίκτυο: 1974 «Ράλι-Ακρόπολις» (Σκηνοθεσία, Παραγωγή, Σενάριο, Φωτογραφία), 1975 «Ράλι Ακρόπολις» (Σκηνοθεσία, Παραγωγή, Φωτογραφία), t1978 «Ράλι-Ακρόπολις» (Σκηνοθεσία, Φωτογραφία, Μοντάζ), 1979 «Η Ελλάδα σε ρυθμό αγώνα» (Σκηνοθεσία, Φωτογραφία, Μοντάζ), 1980 «Η Ακρόπολις σε… τροχούς» (Σκηνοθεσία, Παραγωγή, Σενάριο, Φωτογραφία, Μοντάζ).
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
Grammatikopoulos – 1
Ράλι Ακρόπολις 1980. Στο ελικόπτερο Alouette της Ολυμπιακής, ο Νίκος Γραμματικόπουλος με τη μηχανή λήψης, και στα πηδάλια ο εξαίρετος πιλότος Νίκος Σαρρής. «Από κάτω τους» το ζεύγος Shekhar & Yvonne Mehta με Opel Ascona 400.
Grammatikopoulos – 3
Τεχνικός Έλεγχος Ράλι Ακρόπολις 1980 στο Λαγονήσι. Ο Ν. Γραμματικόπουλος επί το έργον με την αγαπημένη του Bolex 16mm Movie Camera.
Grammatikopoulos – 4
Ράλι Ακρόπολις 1977. Τεχνικός Έλεγχος στις εγκαταστάσεις της Ελφίνκο. Κοντινή λήψη στην BMW 320i των Rausch-Fellbaum, και πίσω το εργοστασιακό Fiat 131 Abarth των Lampinen-Andreasson που τερμάτισαν 4οι γενικής.
*Φωτογραφίες: Κακολύρης, Τ. Αρωνίτης