H έλευση του διαδικτύου έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που επικοινωνούμε και αλληλεπιδρούμε δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα, την ψηφιακή.
Ειδικά στην περίοδο που διανύουμε, όπου η πρόσβαση στην πληροφόρηση, στην εκπαίδευση, την εργασία ή την ψυχαγωγία είναι πιο απαραίτητη από ποτέ, τα οφέλη που απορρέουν από τη σωστή και δημιουργική χρήση των υπολογιστών, smartphone, tablet, και γενικότερα της ψηφιακής ζωής είναι αναρίθμητα και βαρυσήμαντα.
Δυστυχώς, όμως, ακόμα και πριν την περίοδο του “μένουμε σπίτι”, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου η ψηφιακή ζωή τείνει να καταργήσει την πραγματική. Πόσες φορές έχεις παρατηρήσει παρέες (μικρών και μεγάλων) όπου ο καθένας κοιτάζει την οθόνη του κινητού του, χωρίς να συνομιλούν μεταξύ τους. Ή πόσες φορές μπορεί να έχεις χάσει την αίσθηση του χρόνου κατά την ενασχόλησή σου με τα social media. Όλα αυτά επηρεάζουν καταλυτικά την ψυχική και κατ’ επέκταση τη σωματική υγεία μας. Γι’ αυτό οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί στο τρόπο με τον οποίο χειριζόμαστε τη ψηφιακή μας ζωή.
Όλα ξεκινούν από την ορθή χρήση των social media
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έγιναν δημοφιλή κι απαραίτητα, διότι παρέχουν πολλά πλεονεκτήματα στους χρήστες ενώ διευκολύνουν σημαντικά την καθημερινή τους επικοινωνία. Ωστόσο υπάρχουν και κάποια μειονεκτήματα τα οποία οφείλονται κυρίως στον τρόπο αλλά και τη διάρκεια της χρήσης τους. Ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πως μπορούν να επηρεάζουν καταλυτικά την ψυχική σου υγεία.
Γενικά τα social media από τη φύση τους προωθούν το τέλειο φιλτραρισμένο post που από μόνο του δεν αντιπροσωπεύει την αληθινή ζωή. Συχνά δίνεται μεγάλη έμφαση στην εικόνα, πράγμα που φαίνεται πως ενισχύει αισθήματα ανεπάρκειας. Αυτό δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμο από το μέσο χρήστη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συνεχής προβολή του «ιδανικού προτύπου» σώματος που προκαλεί πολύ εύκολα ανασφάλεια κι αρνητικά συναισθήματα.
Επιπλέον, υπάρχει η πιθανότητα εθισμού, ειδικά αν αφιερώνεις πολλές ώρες στη χρήση τους. Επειδή ενδεχομένως να ξοδεύεις ήδη πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή λόγω εργασίας/ εκπαίδευσης, πρέπει να σκεφτείς ότι μόνο κακό θα σου κάνει η παραμονή σου μπροστά από μια οθόνη.
Εφαρμογές που ευνοούν τη ψηφιακή ισορροπία
Περνώντας τόσο χρόνο μπροστά στις οθόνες παραμένεις παθητικός, χωρίς να το καταλαβαίνεις, καθισμένος, χωρίς να ασκείσαι. Για παράδειγμα, θα μπορούσες να αφιερώσεις λίγο χρόνο για να κάνεις κάποια -έστω ήπια- δραστηριότητα όπως ελαφριά αερόβια ή, έστω, διατάσεις. Γενικά, προσπάθησε να μη ξοδεύεις πάνω από δύο ώρες μπροστά σε οθόνες την ημέρα, χωρίς να υπολογίζεις τη χρήση του υπολογιστή όταν κάνεις τις εργασίες σου.
Το μεγαλύτερο σφάλμα είναι η χρήση του smartphone, ή του tablet λίγο πριν κοιμηθείς. Όχι μόνο δεν σε ξεκουράζει, αλλά θέτει σε εγρήγορση τον εγκέφαλο σου. Μάλιστα, μειώνει την παραγωγή μελατονίνης κι άλλων ορμονών που είναι υπεύθυνες για τη διαδικασία του ύπνου κι έτσι δεν επιτρέπει στο σώμα να περάσει γρήγορα σε φάση ξεκούρασης.
Επίσης, επειδή ο εγκέφαλός σου δουλεύει με συγκεκριμένο τρόπο συγκέντρωσης όταν χρησιμοποιείς social media (ενεργοποιώντας και στοιχεία multitasking) ουσιαστικά τον «καις» και δεν του δίνεις την ευκαιρία χαλάρωσης. Αυτό μπορεί να προκαλέσει επιπρόσθετη κούραση, άγχος και εκνευρισμό.
Η ισορροπία μεταξύ της ψηφιακής και πραγματικής ζωής είναι ένα θέμα πολύ μεγάλης σημασίας για πολλές εταιρείες τεχνολογίας, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και η Google. Από την έκδοση Android Pie και μετά, η εταιρεία έχει ενσωματώσει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που ονομάζεται “Ψηφιακή Ισορροπία” (Digital Wellbeing). Μπορείς να το βρεις στις Ρυθμίσεις της συσκευής σου. Από εκεί μπορείς να παρακολουθήσεις στατιστικά χρήσης όπως το χρόνο που χρησιμοποιείς το τηλέφωνο ή το tablet σου καθημερινά, να καθαρίσεις όρια χρήσης για να διασφαλίσεις ότι κάνεις αρκετά διαλείμματα.
Αν δεν έχεις πρόσβαση στη λειτουργία Digital Wellbeing, στο Google Play ή και στο Apple Store θα βρεις πολλές αντίστοιχες εφαρμογές που θα σε βοηθήσουν να διατηρήσεις την ημέρα σου ισορροπημένη.
Παιδί και ψηφιακή ισορροπία
Αν είναι δύσκολο για έναν ενήλικο να μειώσει το χρόνο που ξοδεύει μπροστά από μια οθόνη, φαντάσου πόσο δύσκολο είναι για ένα μικρό παιδί/ έφηβο να ξεκολλήσει από το tablet, το smartphone, ή την παιχνιδοκονσόλα του. Από την άλλη, η σωστή χρήση της τεχνολογίας μόνο καλό μπορεί να κάνει στο παιδί σου. Ευτυχώς, υπάρχουν πολλοί τρόποι να του δείξεις τι σημαίνει ορθή χρήση της τεχνολογίας, χωρίς να νιώθει ότι του περιορίζεις την πρόσβασή του σε αυτή.
H εφαρμογή γονικού ελέγχου στις συσκευές στις οποίες έχει πρόσβαση το παιδί, είναι ο πιο δραστικός τρόπος για να του δώσεις να καταλάβει ότι υπάρχουν όρια, για το δικό του καλό. Όλες οι σύγχρονες κονσόλες, smartphone, tablet, υπολογιστές, παρέχουν τη δυνατότητα χρήσης γονικού ελέγχου. Μπορείς να ορίσεις χρονικά όρια, περιορισμό πρόσβασης σε περιεχόμενο (παιχνίδια, εφαρμογές, τοποθεσίες στο διαδίκτυο), ή ακόμα και ν’ αποκλείσεις την αγορά περιεχομένου χωρίς έγκριση γονέα.
Με αυτόν τον τρόπο το παιδί ακολουθεί πιο εύκολα το πρόγραμμα που του έχεις ορίσει, καθώς ξέρει πότε θα ξεκινήσει και πότε θα τελειώσει την ενασχόλησή του με την κονσόλα ή το κινητό, χωρίς παράπονα και διαμαρτυρίες. Η εφαρμογή χρονικών ορίων είναι ακόμα πιο ιδανική λύση για τα παιδιά που παίζουν πολλές ώρες online games και δεν ξεκολλάνε από την οθόνη
Αξιοποίησε ψηφιακά ξυπνητήρια, ατζέντες και ειδοποιήσεις ώστε το παιδί όχι μόνο να μην ξεχνιέται, αλλά να έχει και ένα σταθερά ορισμένο πρόγραμμα ασχολιών. Ειδικά το τελευταίο είναι απαραίτητο μιας και τα παιδιά ξοδεύουν πλέον αρκετές ώρες στο σπίτι και υπάρχει ο κίνδυνος «αποδιοργάνωσης». Γι’ αυτόν τον σκοπό μπορείς να χρησιμοποιήσεις το κινητό (με το ξυπνητήρι, τις σημειώσεις και την ατζέντα), το ημερολόγιο του Outlook (ή άλλα παρόμοια προγράμματα), ακόμα και ψηφιακούς βοηθούς (όπως το Echo της Amazon). Σε συνδυασμό με το γονικό έλεγχο μέσω λειτουργικού ή ξεχωριστού προγράμματος, θα βοηθήσει ώστε το παιδί να μην χαζεύει μόνο online ή στην παιχνιδομηχανή.
Γίνε το “παράδειγμα” για τους νεότερους
Το παράδειγμα για τα παιδιά είναι οι γονείς. Αν το παιδί τους βλέπει να είσαι συνέχεια με ένα κινητό στο χέρι και να ασχολούνται μόνο με αυτό, θα θεωρήσει ότι αυτό είναι φυσιολογικό και θα κάνει το ίδιο. Επομένως, όταν θέτουμε “όρια” σε ένα παιδί, αυτόματα δεσμευόμαστε ότι θα τα τηρήσουμε κι εμείς. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να ισορροπήσουμε την πραγματική και την ψηφιακή ζωή και ταυτόχρονα θα εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας στην ορθολογική και δημιουργική χρήση του διαδικτύου και της τεχνολογίας εν γένει.