Τον τελευταίο καιρό ακούμε συχνότερα τον όρο δυσανεξία στη γλουτένη, ενώ ακόμα κι απόλυτα υγιείς άνθρωποι προσπαθούν με κάθε τρόπο να διώξουν τη γλουτένη από τη διατροφή τους. Μάλιστα κυκλοφορούν πολλές μη αληθείς, ή ανακριβείς πληροφορίες σχετικά με το θέμα, ενώ ταυτόχρονα η αποφυγή κατανάλωσης προϊόντων με γλουτένη έχει γίνει πλέον μόδα.
Όμως τελικά τι ισχύει; Υπάρχει όντως πρόβλημα και τι πρέπει να προσέξεις; Παρακάτω ακολουθεί ένας συνοπτικός οδηγός με όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις.
Τι είναι και τι προκαλεί;
Με τον όρο γλουτένη, αναφερόμαστε γενικά σε πρωτεΐνες που υπάρχουν στο σιτάρι, στη σίκαλη και στο κριθάρι τις οποίες ο οργανισμός μερικών ανθρώπων δεν μπορεί να διαχειριστεί σωστά.
Για την ακρίβεια υπάρχουν δύο συγγενικές καταστάσεις η κοιλιοκάκη κι η δυσανεξία στη γλουτένη. Στην πρώτη περίπτωση η γλουτένη πυροδοτεί μια ανοσολογική αντίδραση η οποία προκαλεί φλεγμονή του τοιχώματος του λεπτού εντέρου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μη απορρόφηση θρεπτικών ουσιών από τη διατροφή και μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης αυτοάνοσου νοσήματος και άλλων προβλημάτων υγείας. Στη δεύτερη περίπτωση, η ευαισθησία στη γλουτένη αναφέρεται σε μία πιο ήπια, αλλά επίσης μη υγιή κατάσταση, όπου πάλι υπάρχει δυσκολία στη διάσπαση της γλουτένης, ενώ τα συμπτώματα είναι παρόμοια με εκείνα της κοιλιοκάκης, χωρίς όμως την ίδια εντερική βλάβη ή τα ίδια αντισώματα.
Σε κάθε περίπτωση η διάγνωση είναι δύσκολη διότι τα συμπτώματα είναι πολλά και διαφορετικά σε κάθε άνθρωπο, ενώ μοιάζουν και μ΄ αυτά άλλων παθήσεων (όπως του ευερέθιστου εντέρου). Μερικοί μάλιστα δεν εμφανίζουν κανένα απολύτως σύμπτωμα. Σε κάθε περίπτωση η αδυναμία του οργανισμού να χειριστεί σωστά τη γλουτένη μπορεί να οδηγήσει σταδιακά σε δεκάδες άλλες ασθένειες και περίπου το 10-15% του γενικού πληθυσμού φαίνεται να έχει κάποιο μικρότερο ή μεγαλύτερο πρόβλημα.
Μύθοι γύρω από το θέμα
Δυστυχώς, κυκλοφορούν πολλές ψευδείς ειδήσεις και μύθοι όπως:
Καλό είναι να αποφύγεις τη γλουτένη
Σε καμία περίπτωση δεν είναι αληθές. Αντιθέτως πρέπει να την έχεις στη διατροφή σου αλλιώς κινδυνεύεις να στερηθείς πολλά από τα θρεπτικά συστατικά που περιέχονται στα τρόφιμα με γλουτένη (με αποτέλεσμα να σου λείψουν βιταμίνες και μέταλλα). Μόνο αν έχεις διαγνωστεί με κοιλιοκάκη ή αν έχεις κάποιο αυτοάνοσο νόσημα (όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα) δεν θα πρέπει να καταναλώνεις γλουτένη. Αν είσαι υγιής, όχι μόνο δεν θα κερδίσεις τίποτα από τη μη κατανάλωσή της, αλλά μάλλον θα χάσεις κιόλας!
Η κοιλιοκάκη είναι τροφική αλλεργία
Όχι, δεν είναι αλλεργία, αλλά αυτοάνοσο νόσημα που οδηγεί τον οργανισμό στο να επιτίθεται στα τοιχώματα του εντέρου προκαλώντας βλάβες. Είναι σοβαρότερο και εντονότερο από τη δυσανεξία στη γλουτένη.
Πότε πρέπει να ανησυχήσεις
Θα πρέπει να αναζητήσεις τη γνώμη από ειδικό γιατρό και να προβείς στις κατάλληλες εξετάσεις όταν για αρκετό καιρό παρουσιάσεις μερικά από τα παρακάτω συμπτώματα (ειδικά βέβαια αν αυτά είναι έντονα):
Συμπτώματα στο γαστρεντερολογικό
Αν έχουμε πόνο, αέρια, ναυτία, εμετό, φούσκωμα, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.
Κεράτωση του δέρματος
To λεγόμενο και «δέρμα κοτόπουλου» (συνήθως στο πίσω μέρος του μπράτσου). Συμβαίνει επειδή εμφανίζεται ανεπάρκεια λιπαρών οξέων και βιταμίνης Α από την κακή λειτουργία του εντέρου.
Ημικρανίες
Εάν η ημικρανία ξεκινά μέχρι και δύο ώρες μετά από την κατανάλωση τροφής που περιέχει γλουτένη και ειδικά αν συνοδεύεται από καθημερινή διάρροια, χαμηλά επίπεδα σιδήρου και δερματικά εξανθήματα είναι σαφέστατο σημάδι προβλήματος.
Νευρολογικά προβλήματα
Όπως το αίσθημα ανισορροπίας, η ζάλη, η αδυναμία κι η δυσκολία συγκέντρωσης.
Ινομυαλγίες
Ο διάχυτος μυοσκελετικός πόνος, η ευαισθησία κι οι φλεγμονές του συνδετικού ιστού είναι ένα από τα ισχυρότερα σημάδια δυσανεξίας στη γλουτένη και είναι βασικό σύμπτωμα που δεν πρέπει να παραμελήσεις.
Η κατάθλιψη, το άγχος κι η έντονη κόπωση
Κι όλα τα σχετικά, όπως είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος, η ευερεθιστότητα, ο έντονος θυμός, οι αλλαγές στη διάθεση μέχρι και τα προβλήματα στον ύπνο.
Ορμονικά θέματα
Ορμονικά προβλήματα, ή εμφάνιση κάποιας αυτοάνοσης νόσου (π.χ. θυρεοειδίτιδα Hashimoto, λύκος, ψωρίαση, ρευματοειδής αρθρίτιδα, ελκώδης κολίτιδα, σκλήρυνση κατά πλάκας), ή οι διακυμάνσεις στο βάρος αποτελούν καμπανάκι κινδύνου.
Τι μπορείς να κάνεις;
Πρέπει να απευθυνθείς σε έναν πεπειραμένο γιατρό για να σε βοηθήσει. Συνήθως η ευαισθησία στη γλουτένη μπορεί να διαγνωστεί με τη διαδικασία της κατάργησής της από το καθημερινό διαιτολόγιο, αφού πρώτα αποκλειστεί κάποια πιθανή αλλεργία και φυσικά η κοιλιοκάκη. Προφανώς, αν τα συμπτώματα μειώνονται μέσω μίας δίαιτας χωρίς γλουτένη, μάλλον να έχεις ευαισθησία.
Ακόμα και στη σοβαρότερη περίπτωση της κοιλιοκάκης η αποφυγή τροφών με γλουτένη οδηγεί σε ένα σαφέστατα πιο υγιές έντερο μέσα σε ένα διάστημα το πολύ ενός έτους.
Διατροφικές συστάσεις
Αν τελικά ο γιατρός διαπιστώσει πρόβλημα τότε πρέπει να δώσεις βάση στα παρακάτω:
Προτίμησε τις τροφές:
Καλαμπόκι, ρύζι, κινόα, σόγια, πατάτα, αλλά και αλεύρι (από καλαμπόκι, ρύζι ή σόγια), αυγό, γάλα, βούτυρο, μαργαρίνη, τυρί, γιαούρτι, ωμούς ξηρούς καρπούς, φασόλια, φακές, φρούτα και λαχανικά, κρέας και θαλασσινά, αποσταγμένο ξίδι και αλκοολούχα ποτά και τέλος όσα προϊόντα έχουν τη σήμανση «χωρίς γλουτένη».
Πρέπει να αποφύγεις:
Μπύρα, οτιδήποτε περιέχει σιμιγδάλι, σιτάρι, φαρίνα ή αλεύρι (όπως ψωμί, κέικ, κουλουράκια, φρυγανιές), αλλαντικά, παναρισμένα με αλεύρι φαγητά (π.χ. πουλερικά), τα προϊόντα σικάλεως, δημητριακά, χυλοπίτες, μακαρόνια, γαριδάκια, σνακ, έτοιμες σάλτσες, επεξεργασμένα φρούτα, γλυκά με φύλλο ή αλεύρι, ακόμη και μερικά συμπληρώματα διατροφής.