Πάμε για καφέ; Έλα για καφέ ! Μη μου μιλάτε… ακόμα δεν έχω πιει καφέ…
Καθημερινές σου φράσεις που δείχνουν πόσο έχει διεισδύσει ο καφές στη σύγχρονη ζωή. Αναρωτήθηκες ποτέ πώς έφθασε μέχρι το φλιτζάνι σου; Από πού πήρε το όνομά του; Πώς διαδόθηκε;
Η ιστορία του είναι τόσο πλούσια όσο και η γεύση του…
Πως πήρε το όνομά του
Ο καφές πήρε το όνομά του είτε από τη λέξη «Κάφφα», μιας περιοχής της Αιθιοπίας, είτε από τη λέξη «gahwa» που στα αραβικά σημαίνει ποτό που παρασκευάζεται από φυτά. Η πιο πιθανή όμως είναι η δεύτερη εκδοχή γι’ αυτό και τον 17Ο αιώνα που άρχισε ο καφές να διαδίδεται στη Ευρώπη τον ονόμαζαν «αραβικό κρασί».
Κάπως έτσι έγινε η αρχή
Τα πρώτα καφεόδεντρα εμφανίστηκαν στην Αφρική και συγκεκριμένα στην Αιθιοπία. Από τα αρχαία χρόνια γηγενείς φυλές της μαύρης ηπείρου αντιλήφθηκαν τις διεγερτικές ιδιότητες του καφέ και αναμείγνυαν τα άνθη του με λίπος και άλλες πρώτες ύλες προκειμένου να παρασκευάσουν τονωτική τροφή για τους πολεμιστές τους. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ανακάλυψη του καφέ. Δύο είναι οι πιο διαδεδομένες που εξηγούν τόσο το πώς ανακαλύφθηκαν οι διεγερτικές του ιδιότητες όσο και το πώς διαδόθηκε στον κόσμο.
Η πρώτη από αυτές αναφέρεται σε ένα γιδοβοσκό που παρατήρησε πως τα ζώα του γίνονταν πιο ζωηρά όταν κατανάλωναν κόκκινους σπόρους και φύλλα από έναν συγκεκριμένο θάμνο. Τόση περιέργεια του προκάλεσε το γεγονός αυτό που αποφάσισε να δοκιμάσει κι εκείνος. Η κατανάλωση των σπόρων τον έκανε εξαιρετικά κινητικό και ζωηρό πράγμα που παρατήρησε και μια αποστολή μοναχών που περνούσε από εκείνα τα μέρη. Οι μοναχοί μάζεψαν σπόρους και άρχισαν να τους βράζουν και να χρησιμοποιούν το ρόφημα όχι τόσο προς τέρψη τους αλλά περισσότερο για να τους κρατάει ξύπνιους στις αγρυπνίες των μοναστηριών τους. Όταν όμως τους πήγαν τους σπόρους στον ηγούμενό τους εκείνος τους θεώρησε έργο του «κακού» και τους πέταξε στη φωτιά. Τότε άρχισε να αναβλύζει το μαγευτικό άρωμα του καβουρδισμένου καφέ που ανάγκασε τον ηγούμενο να παραδεχθεί πως όχι μόνο έργο του Σατανά δεν ήταν αλλά σίγουρα δώρο του Θεού.
Η δεύτερη εκδοχή αναφέρεται σε έναν Μουσουλμάνο Δερβίση που βρισκόταν εξόριστος στη έρημο και άκουσε από τον ουρανό μια φωνή να τον διατάζει να φάει από τους κόκκινους σπόρους ενός θάμνου. Εκείνος υπάκουσε και τους έβαλε σε νερό να μαλακώσουν. Αφού τα κατάφερε ήπιε το ζουμί τους και απέδωσε στον Αλλάχ τη σωτηρία του. Έκτοτε αφιέρωσε τη ζωή του τόσο στη διάδοση της πίστης στον Αλλάχ όσο και στο πέρασμα του θαυματουργού σπόρου στον κόσμο.
Η Ευρώπη γνωρίζει τον καφέ
Πιστεύεται πως η πρώτη ποσότητα καφέ, έφθασε στη Ευρώπη από τους Τούρκους. Όταν το 1683 νικήθηκαν στις πύλες της Βιέννης έφυγαν αφήνοντας αμέτρητους σάκους καφέ πίσω τους. Οι Αυστριακοί σύντομα έμαθαν να καβουρδίζουν τον καφέ και να παρασκευάζουν ρόφημα που το σέρβιραν με μικρά κέικ σε σχήμα μισοφέγγαρου για να θυμούνται το θρίαμβό τους.
Λέγεται επίσης πως οι έμποροι της Βενετίας έφεραν τον καφέ στην Ευρώπη λίγο νωρίτερα, κατά το 1615.
Το ταξίδι του καφέ σε όλο τον κόσμο
Το πρώτο καφεκοπτείο άνοιξε στην Ιταλία το 1645 και έγινε εξαιρετικά δημοφιλές στην Ευρώπη. Με τις ευλογίες του πάπα Κλήμη Η΄ και παρόλο που περίγυρός του τον συμβούλευε να αφορίσει τον καφέ ως ισλαμική απειλή για τον χριστιανισμό, εκείνος «βάπτισε» τον καφέ Χριστιανικό ρόφημα και αυτό ενίσχυσε τη διάδοσή του.
Το 1675 υπήρχαν στην Αγγλία πάνω από 3000 καφεποτεία ενώ ο Πολωνός αξιωματούχος Φραντσίζεκ Κουλτζίτσκι στο καφεποτείο που ο ίδιος άνοιξε στη Βιέννη, συνδύασε το ρόφημα με ζάχαρη και γάλα πράγμα που το έκανε εξαιρετικά δημοφιλές στην Πολωνία, τη Γερμανία και γενικότερα την κεντρική Ευρώπη.
Στην Αμερικανική Ήπειρο, ο καφές έφθασε στις αρχές του 18ου αιώνα από τους Γάλλους μέσω των αποικιών τους στη Μαρτινίκα και τη Γαλλική Γουινέα. Στη Βραζιλία, που αποτελεί μέχρι και σήμερα τη μεγαλύτερη παραγωγική δύναμη καφέ, ο σπόρος πέρασε το 1727 μέσω του απεσταλμένου του βασιλιά της Βραζιλίας, Φραντσίσκο Παλχέτα. Ο Παλχέτα εστάλη στη Γουινέα προκειμένου να φέρει στη Βραζιλία σπόρους για καλλιέργεια του καφέ. Αυτό όμως αποδείχθηκε δύσκολο μιας και οι Γάλλοι κυβερνήτες της περιοχής δεν επέτρεπαν την εξαγωγή του. Ο Βραζιλιάνος σαγηνεύοντας τη σύζυγο του Γάλλου κυβερνήτη απέδρασε από τη Γουινέα με τους σπόρους που έκτοτε αποτελούν χρυσάφι για την οικονομία της.
Την ίδια περίπου εποχή ο καφές καλλιεργήθηκε στη Τζαμάικα, το 1740 στο Μεξικό, το 1784 στη Βενεζουέλα και στα τέλη του αιώνα στην Κολομβία. Το 1893, ο καφές πέρασε από τη Βραζιλία στην Κένυα και την Τανζανία, ολοκληρώνοντας έτσι το διηπειρωτικό του ταξίδι που ξεκίνησε λίγο βορειότερα, στην Αιθιοπία, 900 χρόνια πριν.
Το καφεόδεντρο
Το καφεόδεντρο είναι ένα θαμνώδες φυτό που ευδοκιμεί στα τροπικά κλίματα του Ισημερινού και παράγει καρπούς που μοιάζουν με κεράσια. Όταν ωριμάσουν, αλλάζουν χρώμα και από πράσινα γίνονται κόκκινα. Τότε είναι έτοιμα για συγκομιδή. Η περίοδος της συγκομιδής διαφέρει ανάλογα με το αν οι φυτείες βρίσκονται βόρια ή νότια του Ισημερινού. Ο καφές συλλέγεται με το χέρι, είτε με τη μέθοδο της αυτογύμνωσης, του τραβήγματος δηλαδή όλων των καρπών από το κλαδί είτε με τη μέθοδο της διαλογής μόνο των ώριμων καρπών. Η δεύτερη μέθοδος χρησιμοποιείται κυρίως στην ποικιλία Arabica που είναι και πιο ακριβή. Στην επόμενη φάση διαχωρίζεται η σάρκα από τον σπόρο. Ο σπόρος θα καβουρδιστεί προκειμένου να αλεστεί για την παραγωγή ροφημάτων.
Οι κυριότερες χώρες παραγωγής καφέ είναι η Βραζιλία, το Βιετνάμ, η Κολομβία, η Ινδονησία και η Ινδία.
