Τσάι του βουνού: Όλα όσα πρέπει να ξέρεις και 2 δροσεροί τρόποι για να το απολαύσεις!

Από την Ιωάννα Σταμούλου

Αν αναρωτιέσαι πώς πίνεται το τσάι του βουνού μες το καλοκαίρι, σου λέω πως μπορείς να το πιεις και κρύο σαν αναψυκτικό. Αν πάλι αναρωτιέσαι γιατί, έχω πολλούς καλούς λόγους να σου παραθέσω.

Μάθαμε να το πίνουμε από τις γιαγιάδες και τις μαμάδες μας που το έβραζαν μέσα σε κατσαρολάκι και μας το έδιναν σε κάθε κρυολόγημα. Αυτό ήταν το ελληνικό τσάι και δεν έλειπε από κανένα ντουλάπι και σπίτι. Το άλλο, το μαύρο το λέγανε «ευρωπαϊκό» για να το ξεχωρίσουν – ναι ξέρω είναι λίγο αστείο. Το τσάι του βουνού το συναντάς με διάφορες ονομασίες: σιδερίτη, μαλοτήρα, καλοκοιμηθιά κ.α.

Δες εδώ βραστήρες.

Το όνομα…

Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι sideritis και ανήκει στην οικογένεια των χειλανθών. Κι ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως «σιδηρίτη» γιατί οι σύγχρονοί του πίστευαν πως το φυτό ήταν αποτελεσματικό κατά των πληγών που προκαλούνταν από σιδερένια αντικείμενα, κατά τη διάρκεια των μαχών! Γι’ άλλους, το όνομα χαρακτήριζε τους βλαστούς του φυτού, οι οποίοι είχαν σέπαλα που έμοιαζαν με την αιχμή του δόρατος. Κάποιοι εικάζουν πως η ονομασία προέρχεται απλούστατα από την περιεκτικότητα του βοτάνου σε σίδηρο.

Το φυτό και η συγκομιδή…

Το σιδερίτη, λοιπόν, τον βρίσκουμε αυτοφυή σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές. Πρόκειται για πόα που φτάνει τα 30εκ. ύψος περίπου κι αποτελείται από λεπτά στρογγυλά κλαδάκια με χνουδωτά φύλλα. Το μαζεύουμε ανθισμένο – το καλοκαίρι. Τα λουλουδάκια του είναι κίτρινου, μοβ, ή ροζ χρώματος κι αναπτύσσονται πάνω στο βλαστό σε ταξιανθίες. Υπάρχουν πολλών ειδών ποικιλίες καθώς το φυτό έχει καταγωγή κι ευδοκιμεί σ’ όλες τις χώρες της Μεσόγειου, ενώ κάποια είδη του υπάρχουν και στην Ασία. Στην περιοχή της Μεσογείου έχουν καταγραφεί πάνω από 100 διαφορετικά είδη του γένους Sideritis. Η μεγαλύτερη ποικιλία ειδών συναντάται στην Ιβηρική Χερσόνησο, με 45 τουλάχιστον είδη τα περισσότερα των οποίων είναι ενδημικά, ενώ 14 απ’ αυτά απειλούνται σήμερα με εξαφάνιση.

Οι ελληνικές ποικιλίες

Στην Ελλάδα υπάρχουν αυτοφυή περίπου 17 είδη του φυτού, γνωστά και με διάφορες τοπικές ονομασίες, όπως τσάι βλάχικο, τσάι του Ολύμπου, τσάι από το Βελούχι, τσάι Παρνασσού, τσάι Δέλφι και στην Κρήτη μαλοτήρα. Η ασύστολη συλλογή του είναι αυτή που τα απειλεί με εξαφάνιση, γι’ αυτό και στις περισσότερες περιοχές απαγορεύεται η συλλογή του. Μάλιστα προωθείται η καλλιέργεια του για εμπορικούς σκοπούς προκειμένου να προστατευθούν οι αυτοφυείς ποικιλίες. Η S. raeseri είναι η πιο κοινή ποικιλία σιδερίτη που καλλιεργείται στην Ελλάδα κι άλλες Βαλκανικές Χώρες όπου υπάρχουν επίσης εξελιγμένα υβρίδια.

Χρήσεις και ιδιότητες

Το τσάι του βουνού περιέχει πληθώρα ευεργετικών συστατικών όπως φλαβονοειδή, διτερπένια, φαινυλοπροπάνια, ιριδοειδή, μονοτερπένια. Τα τελευταία χρόνια γίνονται πολλές επιστημονικές μελέτες με στόχο την εξακρίβωση της θετικής του επίδρασης στον οργανισμό. Τέτοιου είδους εργαστηριακές μελέτες έχουν ήδη γίνει από τα Πανεπιστήμια Πατρών και Ιωαννίνων, ενώ το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε μελέτη του υποστηρίζει ότι τα εκχυλίσματα των Sideritis euboea και Sideritis clandestina μπορούν να συνεισφέρουν προληπτικά στην οστεοπόρωση, καθώς προστατεύουν έναντι της απώλειας της οστικής πυκνότητας κι ενισχύουν τη μηχανική αντοχή των οστών. Επιπλέον, μελέτες από τη Γερμανία υποστηρίζουν ότι το τσάι του βουνού μπορεί να προστατεύει έναντι της νόσου Αλτσχάϊμερ.

Σε γενικές γραμμές πάντως του αποδίδονται πολλές θεραπευτικές ιδιότητες:

• Είναι τονωτικό και διουρητικό και βοηθά σε περιπτώσεις νεφρολιθίασης.
• Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση κρυολογημάτων, ρινικής συμφόρησης, αναπνευστικών προβλημάτων κι επίμονου βήχα, ειδικά αν συνδυαστεί με μέλι.
• Καταπραΰνει το πεπτικό καθώς ανακουφίζει από τη δυσπεψία και το στομαχόπονο.
• Είναι ισχυρό στυπτικό και χρησιμοποιείται ενάντια στη διάρροια, την κολίτιδα και τους κολικούς του πεπτικού.
• Είναι εφιδρωτικό, αποτοξινωτικό, θερμαντικό και σπασμολυτικό για το αναπνευστικό.
• Έρευνες δείχνουν ότι το γένος Sideritis scardica έχει πιθανές φαρμακολογικές ιδιότητες όπως αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές κι αντιοξειδωτικές, σε βαθμό αντίστοιχο του πράσινου τσαγιού.
• Επιστημονικές μελέτες κι έρευνες υποδεικνύουν ότι μπορεί να δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης καταρράκτη, θρόμβων και υπέρτασης.
• Βοηθά στην καταπολέμηση των παθήσεων των τριχοειδών αγγείων και της καρδιάς, χάρη στις φλαβονοειδείς ουσίες που περιέχει.
• Έχει χαλαρωτική κι αγχολυτική δράση.
• Μπορεί να συνεισφέρει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.
• Βοηθά στην αναιμία χάρη στο σίδηρο που περιέχει.
• Είναι διεγερτικό του εγκεφάλου και των μυών.
• Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.
• Βοηθά στην πρόληψη του καρκίνου, χάρη στις πολλές αντιοξειδωτικές του ουσίες.

Ο σωστός τρόπος παρασκευής του

Βάλε νερό να πάρει βράση και σε μια τσαγιέρα σπάσε αποξηραμένα κλαδάκια, φυλλαράκια, σέπαλα και λουλουδάκια του τσαγιού. Πριν κοχλάσει το νερό, ρίξε το στην κανάτα κι άφησε να περάσουν 3-4 λεπτά πριν το σουρώσεις και το σερβίρεις. Εμένα μου αρέσει να ρίχνω μέσα στην κανάτα 1 σπασμένο ξυλάκι κανέλας και φετούλες από τζίντζερ.

Και 2 ακόμη δροσερές προτάσεις

Ice mountain tea με τζίντζερ και πορτοκάλι

Υλικά για μια κανάτα του ενός λίτρου

• 1 ματσάκι τσάι του βουνού
• 150 ml νερό
• 1 ξύλο κανέλας σπασμένο
• 1 κομμάτι τζίντερ (όσο μισό καρύδι σε φετούλες)
• 100 γρ. μέλι (προαιρετικά)

Για το σερβίρισμα

• Φέτες από πορτοκάλι
• Φυλλαράκια μέντας
• Παγάκια

Εκτέλεση

1. Βάλε το νερό στο βραστήρα να πάρει βράση και ρίξε σε κανάτα το τσάι, την κανέλα και το τζίντζερ.
2. Άφησε το νερό να ηρεμήσει από τον κοχλασμό και ρίξε το στην κανάτα. Περίμενε 5 λεπτά και στράγγισε το τσάι.
3. Μετάφερέ το σε γυάλινη κανάτα κι ανακάτεψε μέσα το μέλι, αν χρησιμοποιήσεις.
4. Άφησε να έρθει σε θερμοκρασία δωματίου και μετάφερέ το στο ψυγείο.
5. Το σερβίρεις κρύο σε ποτήρια με παγάκια, φέτες πορτοκαλιού, φυλλαράκια μέντας και καλαμάκια!

Ζελεδένιες καρδιές από τσάι του βουνού και κόκκινα φρούτα

Υλικά για 8 -10 καρδιές, ή ποτηράκια

• 1 ματσάκι τσάι του βουνού
• κεράσια, βατόμουρα, μύρτιλα, φράουλες κλπ.
• 100 γρ. μέλι, ή περισσότερο αν θες
• ξύσμα και χυμό από 2 λεμόνια
• 1 λίτρο νερό
• 20 γρ. ζελατίνα μουλιασμένη σε λίγο κρύο νερό

Εκτέλεση

1. Μουλιάζεις τη ζελατίνα, για 5-6 λεπτά, σε κρύο νερό. Ετοιμάζεις ένα πυκνό αφέψημα με τσάι του βουνού και το ξύσμα από 2 λεμόνια.
2. Περνάς το αφέψημα από σουρωτήρι κι ανακατεύεις μέσα το χυμό του λεμονιού και το μέλι. Δοκιμάζεις και προσθέτεις περισσότερο μέλι, αν το θες πιο γλυκό.
3. Στύβεις τις ζελατίνες και τις ανακατεύεις κι αυτές μέσα στο αφέψημα μέχρι να διαλυθούν εντελώς.
4. Ετοιμάζεις τα φρούτα: Τα πλένεις, τα στεγνώνεις, τα κόβεις σε κομμάτια, αφαιρείς τα κουκούτσια από τα κεράσια με το ειδικό εργαλείο και μοιράζεις τα φρούτα σε 8-10 φορμίτσες σε σχήμα καρδιάς, ή σε φόρμες σιλικόνης με υποδοχές. Αν δεν έχεις χρησιμοποιήσει ποτηράκια, το ίδιο είναι και τα γεμίζεις μέχρι πάνω με το μείγμα του ζελέ. Τα φρούτα θ’ ανέβουν στην επιφάνεια.
5. Αφήνεις το ζελέ να κρυώσει εντελώς και στη συνέχεια μεταφέρεις τις φόρμες, ή τα ποτήρια σε δίσκο και τα αφήνεις στο ψυγείο μέχρι να πήξει καλά το ζελέ. Θα χρειαστούν τουλάχιστον 8 ώρες. Μετά ξεφορμάρεις και σερβίρεις.