Από την Ιωάννα Σταμούλου
Προικισμένο από τη φύση με χίλια καλά το σκόρδο είναι ένα λαχανικό που αξίζει να γνωρίσεις καλύτερα.
Το άλλιον το εδώδιμον (Allium sativum) όπως είναι η επιστημονική ονομασία του είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια για τις μαγειρικές και τις φαρμακευτικές του ιδιότητες και σήμερα καλλιεργείται σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Η καταγωγή του πάντως πιθανολογείται πως είναι από τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, ή την Ινδία.
Λίγη ιστορία…
- Το σκόρδο χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο πάνω από 5.000 χρόνια.
- Ο Ηρόδοτος το μνημονεύει ως καλλιεργούμενο και χρησιμοποιούμενο στη Σκυθία και την Αίγυπτο ενώ συχνά το αναφέρει κι ο Αριστοφάνης. Έχει αναφερθεί ότι το χρησιμοποιούσε κι ο Αριστοτέλης.
- Οι Ολυμπιονίκες στην αρχαία Ελλάδα έτρωγαν σκόρδο πριν από κάθε αγώνα, όμως απαγόρευαν την είσοδο σε θέατρα, ή συναθροίσεις σ’ όσους είχαν φάει σκόρδο.
- Οι εργάτες των πυραμίδων στην αρχαία Αίγυπτο κάθε πρωί κατάπιναν μια σκελίδα σκόρδο πριν πιάσουν δουλειά σαν δυναμωτικό. Η πρώτη απεργία που έγινε στην Αίγυπτο στο τέλος της 20ής δυναστείας, δηλαδή περίπου 3.500 χρόνια πριν, ήταν όταν ο Φαραώ Ραμσής Γ’ διέκοψε την παροχή σκόρδων στους εργάτες.
- Ο Αιγυπτιακός ιατρικός πάπυρος The Codex Ebers που χρονολογείται περίπου στο 1500 π.Χ. αναφέρει 24 συνταγές με βάση το σκόρδο για πονοκέφαλους, πονόλαιμο και σωματική αδυναμία.
- Στην αρχαία Ινδία και Κίνα, οι γιατροί το χορηγούσαν συχνά σε ανθρώπους που έπασχαν από διάφορες ασθένειες.
- Από σανσκριτικές καταγραφές βρέθηκε ότι η χρήση του σκόρδου γινόταν από το 3.000 π.Χ. περίπου.
- Οι Σουμέριοι το χρησιμοποιούσαν, εκτός από τη διατροφή τους, σε θρησκευτικές τελετές και σαν φάρμακο, περίπου από το 4.000 π.Χ.
- Ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος το περιέγραψε ως φάρμακο για 61 προβλήματα υγείας.
Φτου σκόρδα!
Μέχρι σήμερα φτύνουμε τον κόρφο μας επικαλούμενοι «σκόρδα» κι έτσι θεωρούμε πως φυλαγόμαστε από το κακό το μάτι. Στα αρχαία χρόνια, επίσης, χρησιμοποιούσαν το σκόρδο σαν φυλακτό, για να προφυλάσσονται από δαίμονες, βρικόλακες και τη βασκανία. Πίστευαν ότι το σκόρδο διαθέτει υπερφυσικές δυνάμεις και συνήθιζαν να κρεμούν πλεξούδες από σκόρδα στα σπίτια και στα χωράφια τους, για να κρατούν μακριά τα κακά πνεύματα αλλά και για ν’ αποτρέπουν το «κακό μάτι» ή πιο απλά… το μάτιασμα.
Καλλιέργεια
Το σκόρδο είναι βολβώδες φυτό και καταναλώνουμε κυρίως το βολβό του, ο οποίος αποτελείται από πλήθος σκελίδων. Οι σκελίδες φυτεύονται τον Απρίλιο σε στεγνό κι αφράτο έδαφος, σε βάθος 15-20 εκατοστά. Το φυτό φτάνει σε ύψος τα 50εκ., τα καταπράσινα φύλλα του είναι όμοια μ’ αυτά του κρεμμυδιού και το λουλούδι του πανέμορφο, ένα σκιάδο από ροδόλευκα προς πρασινωπά άνθη. Το σκόρδο τρώγεται και φρέσκο με τα φύλλα του σαν το κρεμμυδάκι –το βρίσκεις καμιά φορά στην αγορά κοντά στο Πάσχα, όμως κατά κύριο λόγο η συλλογή του γίνεται Ιούνιο-Αύγουστο όταν μαραίνονται τα φύλλα του. Τα σκόρδα ξεριζώνονται, αφήνονται να μαραθούν και στη συνέχεια πλέκονται σε αρμαθιές για να διατηρηθούν και στέλνονται στην αγορά.
Στην Ελλάδα το σκόρδο καλλιεργείται από τα αρχαία χρόνια. Οι κυριότερες περιοχές παραγωγής είναι η Μακεδονία, η Θράκη, και ο Πλατύκαμπος της Λάρισας. Οι σπουδαιότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι τα άσπρα (Θράκης και Τριπόλεως), οι γίγαντες και τα κοινά. Τα πιο γνωστά είναι της Νέας Βύσσας στον Νομό Αλεξανδρούπολης. Έως το τέλος του 2018 αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες και ν’ αποσταλεί στα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο φάκελος για την πιστοποίηση του σκόρδου Βύσσας, είτε ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), είτε ως Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ).
Θρεπτικά συστατικά
Τα 100 γραμμάρια ωμού σκόρδου περιέχουν 65% νερό, 24-33 γρ. υδατάνθρακες, 3,6-6,1 γρ. πρωτεΐνες, 1,5 γρ. διατροφικές ίνες κι αποδίδουν 150 θερμίδες. Έχει βιταμίνες Α, Β, Β1, Β2, Β3, Β6, C, και Ε, ιχνοστοιχεία όπως το κάλιο (446 mg) κι ο φώσφορος (136 mg) αλλά και σελήνιο, ιώδιο, ασβέστιο, μαγγάνιο, σίδηρο, φώσφορο. Στο σκόρδο υπάρχουν περισσότερες από 200 χημικές ενώσεις κι αιθέριο έλαιο αποτελούμενο από αλλιίνη, αλλινάση, αλλικίνη, αχοένιο, σκορδινίνες. Κι ακόμη, πτητικό έλαιο, γλίσχρασμα, γλυκοκινίνες και γερμάνιο, καθώς κι άλλα χρήσιμα για τον οργανισμό στοιχεία, όπως λευκωματούχες ουσίες, λιπαρές, αμυλώδες και κυτταρίνη. Επίσης, περιέχει φλαβονοειδή που διεγείρουν την παραγωγή γλουταθειάνης η οποία βοηθάει την αποβολή τοξινών κι άλλων βλαβερών ουσιών που έχουν συσσωρευτεί στον οργανισμό.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Από τ’ αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, βάσει σύγχρονων ερευνών, στο σκόρδο χρεώνονται άπειρες θεραπευτικές και προληπτικές ιδιότητες που έχουν να κάνουν με την καλή υγεία μας. Κάποιες απ’ αυτές τις δράσεις είναι οι ακόλουθες:
Αντιμικροβιακό και αντιβιοτικό
Τα συστατικά του αιθέριου ελαίου του σκόρδου έχουν έντονη αντισηπτική κι αντιβιοτική δράση, γεγονός που το καθιστά εξαιρετικά αποτελεσματικό σε διάφορες μολύνσεις, όπως η δυσεντερία.
Βελτιωτικό των επιπέδων χοληστερόλης και λιπιδίων
Ορισμένες μελέτες βρήκαν ότι το σκόρδο µειώνει την ολική χοληστερίνη.
Μειώνει την αρτηριακή πίεση
Έρευνες απέδειξαν την αποτελεσματικότητά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και τη μείωση σχηματισμού θρόμβων, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο εγκεφαλικού και καρδιακής προσβολής.
Βοηθά την καλή λειτουργία του πεπτικού
Είναι χωνευτικό, ελαττώνει τον τυμπανισμό, βοηθά στην απαλλαγή των εντέρων από τα παράσιτα και θεωρείται χολαγωγό και διουρητικό. Ενισχύει την ανάπτυξη της φυσικής χλωρίδας, ενώ ταυτόχρονα σκοτώνει τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Δρα ενάντια σε ιούς, βακτήρια και παράσιτα του πεπτικού συστήματος όπως του οξύουρου, ενώ φαίνεται πως προστατεύει από το έλκος στομάχου και καταπολεμά το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, εξαιτίας της ισχυρής αντιμικροβιακής του δράσης.
Άριστο τονωτικό του οργανισμού
Αυξάνει την όρεξη, τη δύναμη, την ενέργεια και τη λίμπιντο. Δρα κατά της κόπωσης, βελτιώνει τη σωματική και την πνευματική απόδοση. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Βελτιώνει την υγεία των οστών, τονώνει και βοηθά στην ταχύτερη ανάρρωση του οργανισμού από λοιμώξεις αποτρέποντας ταυτόχρονα τις δυσάρεστες παρενέργειες.
Καρδιοτονωτικό
Υπάρχουν ενδείξεις ότι το σκόρδο μειώνει την εναπόθεση του ασβεστίου στις αρτηρίες και την αθηροσκλήρωση. Η ημερήσια πρόσληψη σκόρδου μπορεί να εμποδίσει τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων, ένα από τα πρώτα βήματα στο σχηματισμό θρόμβων αίματος που μπορούν ν’ αποφράξουν στεφανιαίες, ή εγκεφαλικές αρτηρίες, οδηγώντας σε έμφραγμα του μυοκαρδίου, ή ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Πρόληψη καρκίνου
Προλαμβάνει τον καρκίνο του στομάχου, του οισοφάγου και του παχέος εντέρου.
Άριστο αντιοξειδωτικό
Λόγω των αντιοξειδωτικών που περιέχει πιστεύεται ότι διαθέτει ισχυρή αντιγηραντική δράση κι ότι προάγει τη μακροζωία.
Δρα κατά του σακχαρώδους διαβήτη
Συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
Προστατεύει το νευρικό σύστημα
Ηρεμεί το νευρικό σύστημα και μειώνει το άγχος. Επίσης, θεωρείται πως προλαμβάνει τη νόσο του Αλτσχάιμερ κι άλλες εκφυλιστικές παθήσεις όπως η άνοια.
Προστατεύει το αναπνευστικό
Ευεργετικό στις περιπτώσεις γρίπης, κρυολογήματος συμπεριλαμβανομένου του πονόλαιμου, ωτίτιδας, καταρροής και γενικά στις μολύνσεις του αναπνευστικού όπως η χρόνια βρογχίτιδα και το βρογχικό άσθμα. Καθαρίζει τους πνεύμονες. Δρα κατά της φαρυγγίτιδας, της λαρυγγίτιδας, της φυματίωσης και του κοκίτη.
Αποτοξινωτικό
Συμβάλλει στην καλή λειτουργία του ήπατος. Καθαρίζει κι αποτοξινώνει το αίμα. Μειώνει τα επίπεδα του ουρικού οξέος που μπορεί να οδηγήσουν σε ουρική αρθρίτιδα και ρευματισμούς.
Εξωτερική χρήση
Σαν κατάπλασμα είναι ωφέλιμο κατά των ρευματικών και νευρικών πόνων. Ενεργεί, επίσης, επανορθωτικά, στους ιστούς ορισμένων ελκών. Βοηθά στη θεραπεία πυορροουσών πληγών. Εξωτερικά έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία δερματικών μυκητιάσεων.
Προσοχή στις παρενέργειες…
Όσο καλό κάνει η λογική κατανάλωση του σκόρδου, τόσο κακό μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική κατανάλωσή του. Ιδιαίτερα τα άτομα που παίρνουν αντιπηκτικά, καθώς κι όσοι έχουν αναιμία, πρέπει να ελέγχουν τις ποσότητες σκόρδου που καταναλώνουν. Υπάρχουν, όμως, κι άλλες πολλές ανεπιθύμητες παρενέργειες για τον οργανισμό:
- Η υπερβολική χρήση ωμού σκόρδου μπορεί να προκαλέσει διάρροια, εμετό, ρέψιμο, φούσκωμα, δυσοσμία στόματος, να καταστρέψει τα ωφέλημα βακτήρια του πεπτικού συστήματος, να προκαλέσει καψίματα και φλεγμονές στο έντερο και στο στομάχι, να δημιουργήσει έλκος στομάχου, να δημιουργήσει τοξικότητα και διόγκωση στο συκώτι αλλά και ναυτία.
- Μπορεί, επίσης, να γίνει επιβλαβές για τα νεφρά και να καταστρέψει τα κύτταρα του αίματος.
- Το σκόρδο μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση σ’ ορισμένους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να παρουσιάσουν εξανθήματα, πυρετό, ή πονοκεφάλους.
- Μπορεί να προκαλέσει άσθμα, φλεγμονές και καψίματα στις βλεννογόνες μεμβράνες επαλείφοντας το λάρυγγα.
- Ενώ σε φυσιολογικές ποσότητες η χρήση σκόρδου προωθεί την σπερματογένεση, η υπερβολική κατανάλωση ωμού σκόρδου μπορεί να προκαλέσει προσωρινή στείρωση αναστέλλοντας την παραγωγή σπέρματος.
Ποια είναι η ενδεδειγμένη ασφαλής ποσότητα;
Το σκόρδο είναι πιο αποτελεσματικό όταν τρώγεται ωμό και σε ικανοποιητική ποσότητα. Στα φαρμακεία κυκλοφορούν και κάψουλες και ταμπλέτες σκόρδου. Η κατανάλωση ενός έως δύο κομματιών ωμού σκόρδου ανά ημέρα, θεωρείται ασφαλής για τους ενήλικες. Οι δόσεις που συστήνονται γενικά στη βιβλιογραφία για τους ενήλικες είναι 4 γρ. (1-2 κομμάτια) ωμό σκόρδο ανά ημέρα, ή μια ταμπλέτα σκόνης σκόρδου 300mg, 2 έως 3 φορές ανά ημέρα, ή 7.2 γρ. εκχύλισμα σκόρδου ανά ημέρα.