Από την Ιωάννα Σταμούλου
Στην αγορά υπάρχουν πολλά είδη και τύποι αλευριού. Δεν προορίζονται όλα για την ίδια χρήση. Εσύ ξέρεις ποιο είναι κατάλληλο για κάθε γλυκιά, ή αλμυρή δημιουργία σου;
Αλεύρι ονομάζουμε το προϊόν που προκύπτει από την άλεση των σπόρων των δημητριακών αλλά κι άλλων αμυλούχων σπόρων. Το αλεύρι αποτελεί το κύριο συστατικό του ψωμιού, των αρτοσκευασμάτων και της αρτοποιίας γενικότερα, άρα είναι και η βάση της διατροφής μας σύμφωνα με την πυραμίδα της μεσογειακής διατροφής. Κάποτε από την επάρκειά και τη διαθεσιμότητά του διαμορφωνόταν η οικονομία μιας χώρας κι έλλειψή του αποτελούσε μείζον πολιτικό ζήτημα .
Το αλεύρι όταν αναμιγνύεται με νερό κι άλλα υγρά και διογκωτικά στοιχεία μας δίνει ζύμες διαφόρων ειδών και υφών που προορίζονται για διαφορετικές χρήσεις. Το συστατικό του αλευριού που συμβάλλει περισσότερο στην συνεκτικότητα της ζύμης είναι οι πρωτεΐνες και κυρίως η γλουτένη.
Στην αγορά βρίσκουμε άλευρα πολλών ειδών: από σιτάρι κυρίως αλλά κι από σίκαλη, κριθάρι, βρώμη, καλαμπόκι, ρύζι κι όσπρια (σόγια, ρεβίθι) και καρπούς δέντρων (χαρούπι, αμύγδαλα). Οι ποιότητες και οι κατηγορίες των αλεύρων διακρίνονται από την ποιότητα του σιταριού και των άλλων δημητριακών απ’ όπου προέρχονται, από τον τρόπο του αλέσματος και το βαθμό κοσκινίσματος. Σ’ αυτό το άρθρο θ’ ασχοληθούμε μόνο με τα αλεύρια σταριού. Από άποψη ποιότητας διακρίνονται σε άλευρα σκληρού σιταριού, μαλακού σιταριού και ημίσκληρου. Στα άλευρα από σκληρό σιτάρι ανήκει και το σιμιγδάλι.
Στο σούπερ μάρκετ θα βρεις πολλούς τύπους σταρένιου αλευριού. Για να μη χάνεσαι μπροστά στα ράφια και τις χρωματιστές συσκευασίες τους δες τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά τους και ποιο να διαλέξεις για κέικ, κουλουράκια, ψωμί και πίτες.
Σκληρό αλεύρι
Είναι πλούσιο σε γλουτένη και προσδίδει ελαστικότητα στη ζύμη. Έχει υποκίτρινο χρώμα, κυρίως λόγω των καροτενοειδών, αν και μερικές φορές υπόκειται σε λεύκανση. Είναι ιδανικό για να φτιάχνεις ψωμί (αφού δίνει όγκο κι ελαστικότητα στο ζυμάρι), για ν’ ανοίγεις φύλλο για πίτες (αν κι ανοίγει δυσκολότερα) και γενικά για να φτιάχνεις ζύμες μαγιάς, όπως τσουρέκια, μπριός, σαβαρέν κλπ. Υπάρχουν κι εξειδικευμένα άλευρα για τέτοιου είδους ζύμες με την ένδειξη «για τσουρέκι» που είναι εμπλουτισμένα με γλουτένη για ακόμη καλύτερη ελαστικότητα στο ζυμάρι και κατ’ επέκταση για καλύτερο φούσκωμα στο προϊόν, ή για «ζυμωτό ψωμί» που δίνουν πολύ καλά αποτελέσματα καθώς πρόκειται για μείγματα σκληρών αλεύρων.
Μαλακό αλεύρι
Το αλεύρι από μαλακό σιτάρι, έχει χαρακτηριστική αλευρώδη υφή, μικρή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και γλουτένη και πιο άσπρο χρώμα από το σκληρό. Με το μαλακό αλεύρι, η ζύμη μένει χαμηλή, χωρίς ελαστικότητα, αλλά δίνει τραγανό αποτέλεσμα στο ψήσιμο. Άρα είναι ιδανικό για μπισκότα, κουλουράκια, μελομακάρονα, κουραμπιέδες, κέικ και για ζαχαροπλαστική γενικότερα.
Αλεύρι για όλες τις χρήσεις
Παράγεται από την ανάμειξη αλευριού από σκληρό και μαλακό σιτάρι κι έχει μικρότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες απ’ ότι το αλεύρι από σκληρό σιτάρι. Είναι η μέση λύση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πάρα πολλές περιπτώσεις, με σχετικά ικανοποιητικά αποτελέσματα και είναι ιδανικό τόσο για να φτιάξουμε ψωμί, όσο και για κέικ, κουλούρια, μπισκότα και τη ζαχαροπλαστική γενικότερα.
Αλεύρι που φουσκώνει μόνο του
Σ’ αυτό το είδος αλευριού προστίθενται εξαρχής μπέικιν πάουντερ κι άλλες διογκωτικές ουσίες. Χρησιμοποιείται σε συνταγές όπου το μείγμα πρέπει να διογκωθεί στο ψήσιμο για να γίνει ελαφρύ κι αφράτο, άραείναι ιδανικό για όλα τα κέικ, καθώς και για ορισμένα αρτοσκευάσματα και για κάποια είδη ψωμιού ταχείας παρασκευής. Προτιμάται πολύ από τις νοικοκυρές γιατί περιέχει την ιδανική ποσότητα διογκωτικών κι έχει σίγουρο αποτέλεσμα αφού δεν ψήνεις το κέικ με την αγωνία αν θα φουσκώσει, δεν θα φουσκώσει, ή μήπως ξεχειλίσει η φόρμα, αν έβαλες πολύ, ή λίγο μπέικιν πάουντερ, ή μήπως το ξέχασες εντελώς; Το μειονέκτημά του είναι ότι χαλάει πολύ γρήγορα όταν εκτίθεται σε υγρασία.
Σιμιγδάλι
Πρόκειται για χοντροαλεσμένο αλεύρι που προέρχεται από το ενδόσπερμα της ποικιλίας πολύ σκληρού σιταριού durum και έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες. Για αναπλήρωση της έλλειψης σε γλουτένη, χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα αλεύρια σιταριού και κυρίως στην παραγωγή ζυμαρικών. Ιδανικό για σπιτικά ζυμαρικά, για κρέμες και σιροπιαστά γλυκά που διογκώνονται από σιρόπι όπως ο χαλβάς, το σάμαλι, το ραβανί κλπ.
Αλεύρι ολικής άλεσης
Παράγεται από την άλεση ολόκληρου του καρπού, περιέχει δηλαδή εκτός από το ενδόσπερμα, το πίτουρο και το φύτρο του σιταριού, ή μέρος αυτών. Το πίτουρο περιορίζει την ανάπτυξη της γλουτένης κι επομένως και το φούσκωμα του ψωμιού. Εξαιτίας την άλεσης ολόκληρου του καρπού, το ψωμί από αλεύρι ολικής άλεσης έχει πιο έντονη και γεμάτη γεύση. Στα ψωμιά ολικής άλεσης που υπάρχουν στην αγορά και είναι πολύ αφράτα χρησιμοποιείται μείγμα από αλεύρι ολικής κι άλλα άλευρα που δεν είναι ολικής άλεσης. Το αλεύρι ολικής είναι ιδανικό για την παρασκευή ψωμιών, κουλουριών, μπισκότων, cookies κλπ. όπου δεν έχουμε ανάγκη από εντυπωσιακό φούσκωμα.
Αλεύρι Ζέας
Γνωστή κι ως δίκοκκο σιτάρι, η ζέα είναι αρχαία υπόθεση καθώς ήταν για χιλιάδες χρόνια το βασικό δημητριακό των αρχαίων Ελλήνων και των λαών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής και προέρχεται από τη λέξη «Ζείδωρος», αυτός που δωρίζει ζωή, δηλαδή. Ποιος δεν έχει ακούσει τη μαρίνα Ζέας απ’ όπου έφευγαν τα δελφίνια για Αργοσαρωνικό; Το όνομά της είναι τόσο παλιό όσο και το αρχαίο δημητριακό που της δάνεισε τ’ όνομά του, γιατί από εκεί γινόταν η διακίνηση της ζέας σ’ άλλα λιμάνια. Σήμερα, λόγω της γενικότερης στροφής προς μια πιο υγιεινή διατροφή, η ζέα επανήλθε στο προσκήνιο, χάρη στα τόσο ωφέλιμα συστατικά της. Το αλεύρι ζέας είναι πλούσιο σε βιταμίνες (Α, Β2, Β3, Β5, Β6, Ε, Κ), φολικό οξύ, ιχνοστοιχεία, μαγνήσιο, σίδηρο, φώσφορο, κάλιο, νάτριο, μαγγάνιο και ψευδάργυρο. Με μικρότερη ποσότητα γλουτένης, περισσότερες πρωτεΐνες κι αμινοξέα και πολλές φυτικές ίνες, η ζέα θεωρείται πιο εύπεπτη από το σιτάρι και πιο ευεργετική για την υγεία. Γι’ αυτό και οι σπόροι της τα τελευταία πέντε χρόνια άρχισαν να καλλιεργούνται ξανά στη χώρα μας. Είναι ιδανικό για την παρασκευή ψωμιού κι αρτοσκευασμάτων.
Αλεύρι dinkel
Γνωστό και ως σπελτ και είναι αλεύρι που παρασκευάζεται από σιτάρι ντίνκελ, μακρινό πρόγονο του σιταριού, που πρωτοκαλλιεργήθηκε-σύμφωνα με ευρήματα- στην Περσία. Η καλλιέργειά του εξαπλώθηκε στην Ευρώπη ενώ στη συνέχεια σταδιακά μειώθηκε και περιορίστηκε στις περιοχές της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Ελβετίας. Έχει περισσότερη πρωτεΐνη κατά 10-25% από το σιτάρι και περιέχει γλουτένη διαφορετικής μορφής, κατάλληλη για όσους έχουν δυσανεξία. Είναι πλούσιο σε σίδηρο, ψευδάργυρο, μαγνήσιο και βιταμίνες Β1 και Β2, ενώ οι υδατάνθρακες που περιέχει δρουν ως αντιπηκτικά του αίματος κι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα.Είναι ιδανικό για την παρασκευή ψωμιού κι αρτοσκευασμάτων.