Στη σύγχρονη εποχή, αποτελεί γενική διαπίστωση το γεγονός πως κάθε άνθρωπος ξοδεύει τις περισσότερες ώρες καθιστός. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στον ελεύθερο χρόνο του αλλά και στον εργασιακό χώρο. Σίγουρα δεν πρόκειται για απόλυτο κανόνα. Είναι όμως κάτι που παρατηρείται συχνότερα και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από άλλες δεκαετίες.
Πολλοί επιστήμονες ασχολούνται ήδη σοβαρά με το φαινόμενο αυτό. Οι μελέτες δείχνουν πως οι κίνδυνοι για την υγεία είναι πολλοί και μεγάλοι. Έτσι πολλοί αποκαλούν το φαινόμενο ως το «νέο τσιγάρο» ή τον «ιό της νέας τεχνολογικής εποχής». Σε κάθε περίπτωση και πέρα από στατιστικά ξέρουμε ότι η καθιστική ζωή βλάπτει σοβαρά την υγεία. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να σε ανησυχήσει αρκετά ώστε να αλλάξεις κάποιες καθημερινές πρακτικές.
Στροφή προς την καθιστική ζωή
Φαίνεται πώς η ανθρωπότητα επηρεάζεται ποικιλοτρόπως από την ίδια της την πορεία στην ιστορία και την τεχνολογική εξέλιξη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι καρέκλες και η καθιστική ζωή δεν ήταν τόσο συχνές και σημαντικές σε παλαιότερες ιστορικές περιόδους (αυτό φαίνεται και από τις λογοτεχνικές αναφορές και από άλλα ιστορικά στοιχεία), αλλά αυτό έγινε σταδιακά τους δύο τελευταίους αιώνες.
Για την ακρίβεια, μετά τη βιομηχανική επανάσταση μία σειρά από ανακαλύψεις και νέες τεχνολογικές καινοτομίες σταδιακά οδήγησαν και στην σημερινή εποχή των υπολογιστών. Αυτό επέτρεψε να εμφανιστούν νέοι κλάδοι στην οικονομία και δη στην παροχή υπηρεσιών, ενώ ταυτόχρονα παραδοσιακές εργασίες (όπως η αγροτική παραγωγή) εκσυγχρονίστηκαν και απαιτούν πλέον λιγότερη χειρωνακτική εργασία. Έτσι, οι «καθιστοί εργαζόμενοι» (κυρίως υπάλληλοι γραφείου) είναι πλέον η μεγάλη πλειοψηφία.
Την ίδια στιγμή και πάλι λόγω των νέων τεχνολογιών, πολλές από τις δημοφιλέστερες δραστηριότητες για τον ελεύθερο χρόνο είναι επίσης καθιστικές. Για παράδειγμα, η ανάγνωση βιβλίων, το σινεμά, το διαδίκτυο, τα social media και τα βιντεοπαιχνίδια. Συνεπώς αθροιστικά (στη δουλειά και στην ξεκούραση) ο μέσος άνθρωπος είναι κατά βάση «καθιστός». Μελέτες δείχνουν ότι αυτό γίνεται 9 με 10 ώρες ημερησίως. Έτσι αν υπολογίσει κανείς και τις ώρες ύπνου το σώμα είναι σε φάση «αδράνειας» για σχεδόν όλη την ημέρα.
Πως αυτό σε επηρεάζει
Το σώμα σου είναι σχεδιασμένο εξελικτικά για κίνηση και όρθια στάση. Συνεπώς, κάνοντας ακριβώς το αντίθετο θα υπάρχουν παρενέργειες. Επηρεάζονται οι μύες, οι αρθρώσεις και τα κόκκαλα. Αφενός εξασθενούν κι αφετέρου αυξάνονται οι χρόνιοι πόνοι και οι φλεγμονές. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι πόνοι και οι ασθένειες της μέσης και του αυχένα είναι όλο και πιο συχνοί.
Ταυτόχρονα οι χρόνιοι πόνοι δημιουργούν μία τάση για αύξηση του σωματικού βάρους. Όλα αυτά συνδυαστικά οδηγούν σε μεγαλύτερη πίεση, αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού και καρδιακών επεισοδίων. Ακόμη, είναι πιθανό το άτομο να εμφανίσει μεταβολικό σύνδρομο ή σακχαρώδη διαβήτη.
Μάλιστα επηρεάζονται και όργανα του γαστρεντερολογικού συστήματος. Για παράδειγμα το έντερο δεν λειτουργεί σωστά όταν δεν κινείσαι αρκετά. Συκώτι και νεφρά επίσης μπορούν να εμφανίσουν προβλήματα ή δυσλειτουργίες από ένα τέτοιο στυλ ζωής. Ακόμη κι ο εγκέφαλος (νοητικά, ψυχολογικά και σε συγκέντρωση) επηρεάζεται αρνητικά. Αυτό είναι λογικό αφού δεν αιματώνεται και δεν οξυγονώνεται επαρκώς.
Όλα αυτά συνδυαστικά, μετά από καιρό ίσως να είναι και μη αναστρέψιμα.
Συμβουλές για να αποφύγεις τις συνέπειες και για να παραμείνεις υγιής
Από τη στιγμή που κάθεσαι τόσες πολλές ώρες ημερησίως, η συχνή γυμναστική κι η σωστή διατροφή δυστυχώς δεν αρκούν για να παραμείνεις υγιής. Όλες οι έρευνες δείχνουν πως το σώμα έχει ανάγκη από συχνή διέγερση ή κίνηση.
Γι’ αυτό μπορείς να ακολουθήσεις μερικά από τα παρακάτω tips:
Ενσωμάτωσε τη γυμναστική στην καθημερινή σου ρουτίνα
Με κάθε ευκαιρία ενεργοποίησε το σώμα και τον μεταβολισμό σου. Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα κατέβα μία στάση νωρίτερα και περπάτα πριν τη δουλειά, μην πηγαίνεις με το αμάξι παντού ή χρησιμοποίησε τις σκάλες αντί του ανελκυστήρα. Καλό θα ήταν στο περπάτημα να έχεις έναν γρήγορο ρυθμό και γενικά σε όλες τις κινήσεις να βάζεις λίγη ένταση και νεύρο παραπάνω.
Να πίνεις αρκετό νερό
Η συχνή ενυδάτωση βοηθά το σώμα. Μην ξεχνάς πως κι η διαδικασία του να γεμίζεις το ποτήρι ή να πηγαίνεις συχνά για νερό σε κινητοποιεί και προσφέρει χρήσιμα μικρά διαλείμματα.
Μην έχεις όλα τα πράγματα δίπλα σου
Μην έχεις κοντά σου όλα τα πράγματα που χρειάζεσαι. Σίγουρα όσα αντικείμενα χρησιμοποιείς πιο συχνά είναι διαρκώς ακριβώς δίπλα σου. Δεν θα ταλαιπωρηθείς πολύ αν τα μετακινήσεις λίγο πιο δίπλα. Απλώς θα χρειάζεται να κινείσαι περισσότερο κι έτσι θα αυξήσεις τον αριθμό των κινήσεων σου στον χώρο. Ακόμα κι αν σηκωθείς για λίγα δευτερόλεπτα τελικά καλό θα κάνεις στο σώμα.
Συζήτα περπατώντας
Υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορείς να τα κάνεις συνδυαστικά με το περπάτημα. Μια συζήτηση μπορείς να την κάνεις περπατώντας ακόμη και σε χώρους γραφείου. Όχι μόνο σε βοηθά, αλλά σε ηρεμεί και μπορείς να σκεφτείς καλύτερα. Προσπάθησε να παρασύρεις κάποιον συνάδελφο ή φίλο σε αυτήν τη διαδικασία.
Προτίμησε την όρθια στάση όπου αυτό είναι εφικτό
Κάθε φορά που σου δίνεται η ευκαιρία προτίμησε να κάθεσαι όρθιος. Π.χ. στα μέσα μαζικής μεταφοράς, όταν μιλάς στο κινητό ακόμη κι όταν τρως ή ετοιμάζεις ένα σνακ. Το σώμα είναι φτιαγμένο για όρθια στάση και για κάποια πράγματα δεν χρειάζεται να είσαι καθιστός. Σε μπαρ και καφετέριες προτίμησε τις πιο ψηλές θέσεις ώστε να σηκώνεσαι συχνά και πιο εύκολα όρθιος, χωρίς να ενοχλείς την παρέα.
Απόφευγε να παραγγέλνεις
Προσπάθησε να μην παραγγέλνεις φαγητό ή οτιδήποτε άλλο από έξω. Δημιούργησε στον εαυτό σου τη συνήθεια, όπου είναι εφικτό να πηγαίνεις ο ίδιος να παίρνεις ό,τι χρειάζεσαι.
Συχνά Διαλείμματα και Αλλαγές Στάσης
Μπορεί να είναι εκνευριστικό στην αρχή, αλλά γίνεται εύκολα συνήθεια. Βάλε τον εαυτό σου στη λογική να σηκώνεσαι και να αλλάζεις στάση συχνά. Ειδικά αν εργάζεσαι μπροστά από υπολογιστή μπορείς να το κάνεις κάθε 15 λεπτά. Έτσι αλλάζεις και την εστίαση των ματιών για να τα προστατέψεις κι αυτά. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι πρέπει με κάποιον τρόπο να «ξεμουδιάζεις». Όπως ακριβώς κάνουν οι ταξιδιώτες στα πολύωρα αεροπορικά ταξίδια.
ΤV μαζί με Γυμναστική
Μία καλή ιδέα είναι να κάνεις ποδήλατο ή διάδρομο ταυτόχρονα ενώ παρακολουθείς τηλεόραση. Δεν θα σε επηρεάσει ως προς την απόλαυση της αγαπημένης ταινίας ή της σειράς, ενώ θα κάνει και την γυμναστική λιγότερο μονότονη.
Τα πάντα με μέτρο
Καθετί στην ζωή θέλει μέτρο και σωστή διαχείριση. Ανάλογα με το πρόγραμμα και την εργασία σου, δες που μπορείς να κινηθείς παραπάνω και βάλε ένα ημερήσιο όριο «καθισιού» ειδικά στον ελεύθερο χρόνο σου. Για παράδειγμα, αν είσαι λάτρης βιβλίων, δες αν σου αρέσουν και τα Audiobooks, τα οποία μπορείς να χρησιμοποιήσεις και την ώρα που κάνεις βόλτα ή γυμναστική. Η ύπαρξη ενός κατοικίδιου επίσης, βοηθάει ως προς την δραστηριοποίηση. Γενικά, μην κάθεσαι και με όποιον τρόπο μπορείς ψάξε μικρές αφορμές για κίνηση.