Η χρήση των βοτάνων για θεραπευτικούς σκοπούς είναι κάτι που δεν αμφισβητείται, αλλά είναι και κοινώς αποδεκτό ότι η σύγχρονη ιατρική έχει τις ρίζες της στα βότανα. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο πως όταν πονάει ο λαιμός σου θα πιείς χαμομήλι, ή τσάι. Αυτό το άρθρο κάνει μια ανασκόπηση στη φαρμακευτική χρήση των βοτάνων, όχι υπό την έννοια των γιατροσοφιών, αλλά το πώς αυτά χρησιμοποιούνταν κάποτε για θεραπευτικούς σκοπούς.
Μέχρι το 500 π. Χ. η ιατρική βασιζόταν στα φυτά, τα οποία χρησιμοποιούνταν τόσο για θεραπευτικούς, όσο και για τελετουργικούς σκοπούς. Τον 14ο αιώνα, νέα βότανα όπως το ginger, το κάρδαμο και η κανέλα έκαναν την εμφάνισή τους στην Ευρώπη, ύστερα από ανταλλαγή συνταγών μεταξύ Κινέζων, Ινδών κι Ευρωπαίων. Από τη μεριά τους οι Ευρωπαίοι διακινούσαν στην Άπω Ανατολή βότανα όπως το φασκόμηλο.
Η πιο παλιά γραπτή μαρτυρία της χρήσης φυτών για την παρασκευή φαρμάκων προέρχεται από τους Σουμέριους κι έχει βρεθεί σε μια πήλινη πλάκα. Υπολογίζεται ότι γράφτηκε μεταξύ 2112 και 2004 π. Χ. Στην πλάκα αναγραφόντουσαν 12 συνταγές για την παρασκευή φαρμάκων, οι οποίες απαιτούσαν συνολικά πάνω από 250 διαφορετικά φυτά, ανάμεσα σε αυτά κι η παπαρούνα και ο μανδραγόρας, ο οποίος χρησιμοποιούταν και ως αναισθητικό.
Το κινέζικο βιβλίο “Pen T’Sao” γράφτηκε περίπου το 2.500 π. Χ. από τον αυτοκράτορα Shen Nung. Στο βιβλίο αναφέρονται 365 φάρμακα, από αποξηραμένα μέρη φυτών, ανάμεσα στα οποία και η καμφορά, η κανέλα, το ginseng και η γεντιανή.
Ο πάπυρος Ebers χρονολογείται στο 1.550 π.Χ. κι αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς και πιο παλιούς ιατρικούς παπύρους της Αιγύπτου. Στον πάπυρο περιγράφονται 700 περίπου συνταγές αλλά και «προσευχές» προκειμένου να απομακρυνθεί η ασθένεια. Ανάμεσα στα φυτά που συναντά κανείς στον πάπυρο περιλαμβάνονται τα μούρα, η ακακία, τα άνθη αγγουριού και οι χουρμάδες.
Ανατρέχοντας στην ιστορία, σίγουρα θα βρεις αρκετές αναφορές όπου τα φυτά και τα βότανα χρησιμοποιήθηκαν ως φάρμακα, λόγω των ουσιών που περιέχουν. Τα ίδια βότανα μάλιστα χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα για τις ίδιες, ή παρόμοιες αιτίες.
Ginger
Αν υποφέρεις από ναυτία ή καούρες, ένα αφέψημα με ρίζα από ginger υπόσχεται να σε κάνει να νιώσεις καλύτερα. Επίσης λέγεται ότι έχει αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντιπαρασιτική δράση ενώ βελτιώνει και τα συμπτώματα του κρυολογήματος.
Χαμομήλι
Το χαμομήλι θεωρείται ότι έχει αντισηπτική δράση και μεταξύ άλλων βοηθά σε αρκετές δερματικές παθήσεις όπως η ξηροδερμία, οι μύκητες και η πιτυρίδα. Επίσης, έχει χαλαρωτικές ιδιότητες και βοηθά στη δυσπεψία.
Τσάι
Εκτός από καφεΐνη, το τσάι είναι γνωστό για τις αντιοξειδωτικές του ικανότητες κάτι που σημαίνει ότι βοηθά στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών, διατηρώντας τη νεότητά σου. Ταυτόχρονα, εκτός από το κρυολόγημα λέγεται ότι προσφέρει προστασία απέναντι σε καρδιοαγγειακές παθήσεις, προστατεύει τα κόκκαλα, βοηθά στο αδυνάτισμα και διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Λεβάντα
Εκτός από τη σκοροκτόνα δράση της, η λεβάντα βοηθά και στην καταπολέμηση της πιτυρίδας και της ξηροδερμίας. Επίσης, λέγεται ότι είναι ένα φυσικό αντικαταθλιπτικό και προστατεύει από τους αερόβιους ιούς.
Σκόρδο
Το σκόρδο συναντάται ιδιαίτερα συχνά στην ελληνική διατροφή. Λίγοι όμως ξέρουν ότι βελτιώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, μειώνει την πίεση και τις πιθανότητες καρδιοαγγειακών παθήσεων. Επίσης λέγεται ότι συμβάλει στον μεταβολισμό του σιδήρου ενώ προσφέρει προστασία κι από τις αλλεργίες.
Σπανάκι
Το σπανάκι είναι πλούσιο σε ριβοφλαβίνη, βήτα καροτένιο και λουτεΐνη κι έτσι δρα στον οργανισμό σαν αντιοξειδωτικό. Ταυτόχρονα βελτιώνει την όραση, το καρδιοαναπνευστικό και το νευρικό σύστημα. Επίσης λέγεται ότι δυναμώνει τα κόκκαλα, εξισορροπεί τα επίπεδα χοληστερόλης και εμποδίζει την αϋπνία.
Δυόσμος
Ο δυόσμος εκτός από την καταπολέμηση της κακοσμίας του στόματος βοηθά στην αποτοξίνωση του σώματος και την καταπολέμηση του πονοκεφάλου και των ημικρανιών. Επίσης, βοηθά στη χώνεψη των τροφών και έχει χαλαρωτική και σπασμολυτική δράση.
Θυμάρι
Το θυμάρι, γνωστό μυρωδικό που νοστιμεύει τα φαγητά μας, χρησιμοποιούταν στην αρχαία Αίγυπτο για το βαλσάμωμα, ενώ θεωρείται ότι έχει αντιμυκητιακές, αντιικές, αντισηπτικές και αντιπαρασιτικές ιδιότητες. Λέγεται ότι προσφέρει προστασία ενάντια σε τροφικές βακτηριακές μολύνσεις, εξισορροπεί την πίεση του αίματος, ανακουφίζει από τα συμπτώματα του κρυολογήματος και χαλαρώνει.
Φτέρη
Μπορεί τώρα να τη χρησιμοποιούμε για διακόσμηση, στο παρελθόν όμως η ρίζα και ο μίσχος της χρησιμοποιούνταν για ιατρικούς σκοπούς. Τα παραπάνω σημεία της φτέρης λέγεται ότι πρόσφεραν προστασία ενάντια σε επικίνδυνα παράσιτα, εξισορροπούσαν το πεπτικό σύστημα, βοηθούσαν στο άσθμα, την πνευμονία και τη βρογχίτιδα και ανακούφιζαν από τα κοψίματα και το κάψιμο από τον ήλιο.
Φασκόμηλο
Το φασκόμηλο είναι επίσης ένα από τα πιο γνωστά βότανα που χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για θεραπευτικούς σκοπούς, με πιο γνωστή την αντισηπτική του δράση. Ανάμεσα στις πολλαπλές θεραπευτικές του ιδιότητες, το φασκόμηλο λέγεται ότι μπορεί να καταπολεμήσει την κατάθλιψη, να βοηθήσει με στομαχικές διαταραχές και να ανακουφίσει από τον πονόδοντο. Επίσης λέγεται ότι βοηθά στην επούλωση των πληγών.
Μέντα
Παρόμοια με το δυόσμο, η μέντα έχει χαλαρωτική δράση, αλλά και αντιβακτηριακές και αντιμυκητιακές ιδιότητες. Λέγεται ότι βοηθά στην καλύτερη πέψη του φαγητού και στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τα τρόφιμα. Ταυτόχρονα, λέγεται ότι προσφέρει ανακούφιση στους σωματικούς πόνους και βελτιώνει τη μνήμη ενώ προσφέρει εγρήγορση.
Πικραλίδα
Η πικραλίδα χρησιμοποιήθηκε στη βοτανική ιατρική για την καταπολέμηση προβλημάτων που σχετίζονται με τη χολή και το συκώτι. Είναι ιδιαίτερα γνωστή επίσης για τη διουρητική δράση της ενώ λέγεται ότι βοηθά και στην εξισορρόπηση της χοληστερόλης και του ζάχαρου.
Πιπεριά καγιέν
Μπορεί μια πιπεριά καγιέν σε αρκετούς να προκαλεί καούρα, ωστόσο στο παρελθόν χρησιμοποιούταν για την καλύτερη λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Εκτός αυτού, λέγεται ότι έχει αντιμυκητιακή δράση και προστατεύει από τη θρόμβωση. Επιπλέον, βελτιώνει την υγεία της καρδιάς και προσφέρει ανακούφιση από την ημικρανία και τους πόνους στις αρθρώσεις.
Εχινάκια
Τα τελευταία χρόνια, οι ταμπλέτες από εχινάκια έχουν την τιμητική τους κι όταν ο καιρός κρυώνει και οι ιώσεις είναι σε έξαρση, τότε εξαφανίζονται από τα ράφια των φαρμακείων. Θεωρείται ότι έχει ανοσοδιεγερτικές και αντιβακτηριακές ιδιότητες. Αποτελεί μία από τις πιο δημοφιλείς φυτικές λύσεις σ’ όλη την Ευρώπη για την προστασία απέναντι στα κρυολογήματα αλλά και την αντιμετώπιση των πρώτων τους συμπτωμάτων.
Αυτά είναι λίγα μόνο από τα πιο γνωστά φυτά που χρησιμοποιήθηκαν ως φάρμακα στο παρελθόν, αφού η λίστα είναι ατελείωτη. Αν δεν υποφέρεις από κάποια αλλεργία, ένα αφέψημα των παραπάνω βοτάνων, ακόμη και συνδυαστικά, σίγουρα θα σε βοηθήσουν βελτιώνοντας την υγεία σου. Ωστόσο, τίποτα δεν αντικαθιστά την ιατρική, η οποία έχει εξελιχθεί κατά πολύ, από τότε που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν μόνο βότανα.
