Καθημερινά, σπαταλιούνται – παγκοσμίως – μεγάλες ποσότητες τροφίμων. Η σπατάλη τροφίμων καταστρέφει πολύτιμους πόρους για την παραγωγή τροφίμων και παράγει πρόσθετο διοξείδιο του άνθρακα (CO2) σε χωματερές αποσύνθεσης, συνεισφέροντας σημαντικά στην κλιματική αλλαγή.
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα το χρηματοδοτούμενο από την Ευρώπη πρόγραμμα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων τροφίμων FUSIONS, κάθε χρόνο στην ΕΕ σπαταλώνται περίπου 88 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων, οι οποίοι αποτελούν το 20% των παραγόμενων τροφίμων. Σε οικονομικά μεγέθη, αυτό μεταφράζεται σε περίπου 143 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Φαίνεται μάλιστα, ότι το μεγαλύτερο μέρος του προβλήματος, εμφανίζεται στα νοικοκυριά, τα οποία με σωστότερη διαχείριση θα μπορούσαν να γλιτώνουν μέχρι και 595 ευρώ ανά έτος, και παράλληλα να συμβάλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Μια κύρια αιτία σπατάλης που θα μπορούσε να αποφευχθεί, αφορά την έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τη σωστή συντήρηση και αποθήκευση των τροφίμων στο σπίτι. Διατηρώντας τα τρόφιμά μας φρέσκα για περισσότερο καιρό μας βοηθά να αποφύγουμε ασθένειες, ωφελεί το περιβάλλον και εξοικονομεί χρήματα.
Ας δούμε, λοιπόν, μερικές ιδέες για να συντηρούμε και να αποθηκεύουμε τα τρόφιμα μας σωστά, για να αποφύγουμε την αλλοίωσή τους και να μειώσουμε τα απόβλητα τροφίμων.
Μαθαίνουμε να κατανοούμε την επισήμανση ημερομηνίας στα τρόφιμα
Η σύγχυση γύρω από την επισήμανση της ημερομηνίας στα προ-συσκευασμένα τρόφιμα παραμένει σημαντικό ζήτημα. Για παράδειγμα, πολλοί καταναλωτές απορρίπτουν τρόφιμα πριν την ημερομηνία «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από», καθώς δε γνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ των ημερομηνιών «ανάλωση έως» και «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» (όροι που ορίζονται από τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την παροχή πληροφοριών τροφίμων στους καταναλωτές). Οι ημερομηνίες αυτές παίζουν σημαντικό ρόλο στη σωστή διαχείριση των τροφίμων που αγοράζουμε. Γι’ αυτό και πρέπει να μάθουμε να κατανοούμε την επισήμανση ημερομηνίας στα τρόφιμα.
Η ημερομηνία «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» αφορά την ποιότητα. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι μετά από αυτή την ημερομηνία, το τρόφιμο είναι γενικώς ασφαλές να καταναλωθεί, αλλά η γεύση, η υφή ή η μυρωδιά του μπορεί να μην είναι στο καλύτερο επίπεδο. Οι ημερομηνίες αυτού του είδους εμφανίζονται συχνά σε τρόφιμα που είναι κονσερβοποιημένα, αποξηραμένα, κατεψυγμένα, καθώς και στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Η ημερομηνία «Ανάλωση έως» αφορά την ασφάλεια. Μετά από την ημερομηνία αυτή, η κατανάλωση του τρόφιμου μπορεί να προκαλέσει ασθένεια. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να καταναλώνουμε τρόφιμα μετά το πέρας τέτοιου είδους ημερομηνιών, ακόμα και εάν έχουν καλή μυρωδιά ή γεύση. Οι ημερομηνίες «Ανάλωση έως» εμφανίζονται σε ευπαθή τρόφιμα (τρόφιμα που είναι πιθανό να αλλοιωθούν ή να χαλάσουν γρήγορα), όπως τα κρύα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα κρέατα και οι έτοιμες σαλάτες.
Προσοχή όμως, οι παραπάνω επισημάνσεις είναι έγκυρες μόνο εάν ακολουθούνται οι οδηγίες αποθήκευσης που αναγράφονται στην ετικέτα. Επομένως διαβάζουμε προσεχτικά τις ετικέτες τροφίμων και ακολουθούμε τις οδηγίες του παρασκευαστή (όπως π.χ. «Μετά το άνοιγμα, να διατηρείται στο ψυγείο και να καταναλώνεται εντός 3 ημερών»). Επίσης, όταν αποθηκεύουμε τρόφιμα, τοποθετούμε τα πιο πρόσφατα αγορασμένα με ημερομηνία μεταγενέστερη πίσω από εκείνα που πρέπει να καταναλωθούν νωρίτερα. Η μέθοδος αυτή μας βοηθά να καταναλώνουμε τα τρόφιμα πριν τις ημερομηνίες για «Ανάλωση έως» ή «Ανάλωση πριν από», αλλά και να μειώνουμε τα απορρίμματα τροφίμων.
Τρόποι συντήρησης και αποθήκευσης τροφίμων
Τα τρόφιμα αποθηκεύονται και συντηρούνται με τρεις βασικούς τρόπους και αυτοί είναι στο ψυγείο, στον καταψύκτη και στο ντουλάπι.
Ψυγείο
Το ψυγείο ευνοεί τη συντήρηση των τροφίμων για μεγάλο χρονικό διάστημα, αφού η χαμηλή θερμοκρασία επιβραδύνει την ανάπτυξη παθογόνων μικροβίων. Παρ’ όλα αυτά για να τα διατηρήσουμε σωστά υπάρχουν ορισμένοι «κανόνες» που θα πρέπει να ακολουθούμε κατά γράμμα.
Τρόφιμα που αποθηκεύουμε στο ψυγείο
Τα τρόφιμα στην ετικέτα των οποίων αναγράφεται «Διατηρείται στο ψυγείο» και τα περισσότερα τρόφιμα με ημερομηνία «Ανάλωση έως», όπως το παστεριωμένο γάλα, το κρέας, τα έτοιμα γεύματα κ.ά., θα πρέπει να διατηρούνται στο ψυγείο για να παραμείνουν ασφαλή μέχρι την ημερομηνία κατανάλωσης που ορίζεται στην ετικέτα τους. Μερικά προϊόντα, κατά τα άλλα διατηρούμενα σε θερμοκρασία δωματίου, όπως το γάλα μακράς διαρκείας και οι υγρές σούπες, πρέπει να μπαίνουν στο ψυγείο μετά το άνοιγμα. Οι ανοιγμένες κονσέρβες είναι καλύτερα να μην αποθηκεύονται στο ψυγείο, καθώς αυτό μπορεί να προσδώσει στο τρόφιμο μια μεταλλική γεύση. Γι’ αυτό μεταφέρουμε το περιεχόμενό τους σε αποθηκευτικά δοχεία τα οποία και καλύπτουμε.
Φρούτα και λαχανικά
Πολλά φρούτα και λαχανικά παράγουν μια ουσία το αιθυλένιο, το οποίο προκαλεί ωρίμανση σε μερικά ευαίσθητα από αυτά (στις επιπτώσεις του αιθυλενίου). Έτσι θα πρέπει να τα αποθηκεύουμε χωριστά ώστε να παρατείνουμε το χρόνο ζωή τους. Τέτοια φρούτα και λαχανικά είναι το ροδάκινο, το δαμάσκηνο, το αχλάδι, το μήλο, το βερίκοκο, το αβοκάντο, η ώριμη μπανάνα, το βατόμουρο, το πεπόνι, το βακκίνιο, το σύκο, τα κρεμμυδάκια, το σταφύλι, το ακτινίδιο, το μάνγκο, το νεκταρίνι, η παπάγια και η τομάτα.
Οι τροφές που είναι ευαίσθητες στο αιθυλένιο είναι -μεταξύ άλλων- τα σπαράγγια, οι άγουρες μπανάνες, τα βατόμουρα, το μπρόκολο, το λαχανάκι Βρυξελλών, το λάχανο, το καρότο, το κουνουπίδι, το ψωμί, το αγγούρι, το πράσο, το μαρούλι, τα κρεμμύδια, ο μαϊντανός, τα μπιζέλια, οι πιπεριές, τα σμέουρα, το σπανάκι, το σκουός, οι φράουλες, οι γλυκοπατάτες, το νεροκάρδαμο και το καρπούζι. Τα λαχανικά που δεν πρέπει να αποθηκεύονται στο ψυγείο γιατί αλλοιώνεται η γεύση τους αλλά και μπορεί να προκληθεί χημική αλλοίωση στην σύστασή τους είναι τα εξής: πατάτες, κρεμμύδια, σκόρδα, μελιτζάνες, γλυκοπατάτες και κολοκύθια με σκληρή και χοντρή φλούδα.
Επίσης, το άγουρο αβοκάντο δεν πρέπει να τοποθετείται στο ψυγείο καθώς επιβραδύνει τη διαδικασία ωρίμανσης. Το κρατάμε εκτός ψυγείου μέχρι να ωριμάσει και στη συνέχεια το βάζουμε στο ψυγείο εάν δεν σκοπεύουμε να το καταναλώσουμε αμέσως. Οι άγουρες μπανάνες θα πρέπει επίσης να μένουν εκτός ψυγείου. Μόλις είναι αρκετά ώριμες, μπορούμε να τις τοποθετήσουμε στο ψυγείο για να αποφύγουμε την περαιτέρω ωρίμανση.
Γαλακτοκομικά και αλλαντικά
Γάλα, γιαούρτι, κρέμα γάλακτος και κρέμες διατηρούνται από 4 έως 10 μέρες μετά το άνοιγμά τους και καλά κλεισμένα στο ψυγείο. Τα κίτρινα και μαλακά τυριά θα πρέπει να καταναλώνονται εντός 15 ημερών όταν τα αγοράζουμε σε κομμάτι ή αφού ανοιχτούν. Τη φέτα τη βάζουμε σε δοχείο που κλείνει καλά και για ασφαλέστερη συντήρηση την τοποθετούμε σε άλμη. Σε ό,τι αφορά στα σκληρά τυριά, όσο πιο σκληρά είναι τόσο περισσότερο διατηρούνται, αρκεί να είναι σωστά αποθηκευμένα και ερμητικά κλειστά. Τυλίγουμε το τυρί με κάποιο πορώδες υλικό έτσι ώστε να μπορεί να «αναπνεύσει» και αποφεύγουμε το αλουμινόχαρτο και το στενό τύλιγμά του με πλαστική μεμβράνη.
Στα συσκευασμένα αλλαντικά, πρέπει να συμβουλευόμαστε την ημερομηνία που αναγράφεται πάνω στη συσκευασία – συνήθως διατηρούνται εντός ψυγείου από 2 έως 3 εβδομάδες. Τα αλλαντικά κοπής εξαρτάται από το πότε ανοίχτηκε η συσκευασία στο κατάστημα. Οι φέτες ζαμπόν, γαλοπούλας, πάριζας, μορταδέλας κ.ά. διατηρούνται σε σωστή συντήρηση (2- 4°C) για 2 έως 4 ημέρες και καλό θα είναι να χρησιμοποιείται για την αποθήκευσή τους γυάλινα σκεύη ή μπολ.
Αυγά και βούτυρο
Τα αυγά διατηρούνται από 3 έως 5 εβδομάδες στο ψυχρότερο μέρος του ψυγείου, αρκεί να μην έχουν ραγίσματα, ενώ το βούτυρο που δεν έχει ανοιχτεί μπορεί να διατηρηθεί για περίπου 4 μήνες και στην κατάψυξη για 1 χρόνο.
Κρέας και Θαλασσινά
Τα ωμά κρέατα, ψάρια και πουλερικά αποθηκεύονται σε σφραγισμένα δοχεία, στο κατώτερο ράφι του ψυγείου μας. Τα ωμά αυτά τρόφιμα μπορεί να περιέχουν μικρόβια που μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες. Τα μικρόβια αυτά σκοτώνονται κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος, οπότε είναι σημαντικό να διατηρούμε τα μαγειρεμένα και έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα ξεχωριστά από τα ωμά τρόφιμα, για να εμποδίσουμε τη μετάδοση των μικροβίων. Όσον αφορά τη διάρκεια συντήρησης των ωμών τροφίμων (κρέας, ψάρι, θαλασσινά), για τα προϊόντα με ετικέτες ακολουθούμε πάντα τις συγκεκριμένες οδηγίες για τις ημερομηνίες και την αποθήκευση. Διαφορετικά, η αναμενόμενη διάρκεια συντήρησης (στο πιο ψυχρό μέρος του ψυγείου) είναι 3 έως 5 μέρες για το κρέας, 2 μέρες για τα οστρακόδερμα και μαλάκια, 3 μέρες για τα θαλασσινά και 3 μέρες για τα πουλερικά.
Κατάψυξη
Μπορούμε να καταψύξουμε σχεδόν όλα τα τρόφιμα πριν την ημερομηνία «Ανάλωση έως» και να τα διατηρήσουμε ασφαλή για χρόνια. Παρόλα αυτά, η ποιότητα υποβαθμίζεται μετά από 3-12 μήνες, ανάλογα με το προϊόν, οπότε ελέγχουμε πάντα τις οδηγίες στην ετικέτα. Στην κατάψυξη μπορούμε να αποθηκεύσουμε λαχανικά, κρέας, πουλερικά, ψάρια και μαγειρεμένα τρόφιμα με ασφάλεια, αρκεί να τηρούμε τους παρακάτω κανόνες.
- Διατηρούμε την κατάψυξη στους ή κάτω από τους -18°C. Εάν δεν υπάρχει ένδειξη θερμοκρασίας ελέγχουμε με ένα θερμόμετρο.
- Χρησιμοποιούμε κατάλληλη συσκευασία (σφραγισμένες σακούλες κατάψυξης και πλαστικά δοχεία) για την προστασία του τροφίμου και την αποφυγή «εγκαυμάτων κατάψυξης».
- Αποψύχουμε πλήρως τα κατεψυγμένα τρόφιμα πριν το μαγείρεμα, ιδανικά σε ένα δοχείο στο ψυγείο (όλο το βράδυ). Μόλις το τρόφιμο μαγειρευτεί μπορεί να φυλαχτεί στο ψυγείο για 2-3 ημέρες.
- Δεν τοποθετούμε στην κατάψυξη τρόφιμα που έχουν αποψυχθεί. Ό,τι έχει αποψυχθεί δεν πρέπει ποτέ να καταψύχεται ξανά, εκτός και εάν προηγουμένως μαγειρευτεί.
- Αποφεύγουμε να βάζουμε ζεστά τρόφιμα κατευθείαν στην κατάψυξη καθώς αυτό θα αυξήσει τη θερμοκρασία της.
- Τα τρόφιμα μπορούν επίσης να ξεπαγώσουν στο φούρνο μικροκυμάτων. Παρόλα αυτά, τα μικροκύματα μπορούν να θερμάνουν ανομοιόμορφα και να αφήσουν «κρύες» και «θερμές» κηλίδες όπου τα μικρόβια μπορούν να επιβιώσουν. Συνεπώς, αφού το τρόφιμο αποψυχθεί πλήρως στο φούρνο μικροκυμάτων, το καλύτερο είναι να το μαγειρέψουμε και να το καταναλώσουμε αμέσως.
Αποθήκευση τροφίμων στο ντουλάπι
Το ντουλάπι είναι ένας βασικός χώρος φύλαξης και αποθήκευσης των τροφίμων. Τα καθαρά, ξηρά και δροσερά (κάτω από 25°C) ράφια είναι το καλύτερο μέρος για την αποθήκευση του ψωμιού, των ξηρών τροφίμων (σε σφραγισμένες σακούλες ή δοχεία) και των κονσερβών δοχείων, ποτών που δεν έχουν ανοιχτεί. Ορισμένα προϊόντα είναι ευαίσθητα στο κρύο και δεν πρέπει να αποθηκεύονται στο ψυγείο. Για παράδειγμα, οι μπανάνες διατηρούνται καλύτερα εκτός ψυγείου.
Οι πατάτες και τα κρεμμύδια αποθηκεύονται ιδανικά εκτός ψυγείου, σε σκοτεινό μέρος για να μην βλαστήσουν. Προϊόντα που χρειάζονται ωρίμανση, όπως οι τομάτες, τα αβοκάντο, τα πυρηνόκαρπα φρούτα και τα αχλάδια μπορεί να ωριμάσουν φυλάσσοντάς τα σε θερμοκρασία δωματίου, μακριά από την άμεση έκθεση στον ήλιο. Φροντίζουμε επίσης να αποθηκεύουμε τα τρόφιμα χωρισμένα σε ομάδες και ερμητικά κλειστά σε βάζα ή σακούλες. Τέλος, δεν τοποθετούμε τα τρόφιμα κατευθείαν στο πάτωμα, για να μην προσελκύσουν έντομα και τρωκτικά, και πάντα χρησιμοποιούμε διαφορετικό ντουλάπι για τα καθαριστικά προϊόντα και τα χημικά του σπιτιού για την αποφυγή ατυχημάτων.
Η σωστή διαχείριση τροφίμων στο σπίτι κάνει τη διαφορά στο πορτοφόλι μας, αλλά, πιο σημαντικό, στο περιβάλλον. Λαμβάνουμε μέτρα λοιπόν, και μειώνουμε τη σπατάλη τροφίμων!