Πέρασαν οι διακοπές και σιγά – σιγά όλοι επιστρέφουν στην καθημερινότητά τους. Μπαίνεις στους ίδιους ρυθμούς, ξεκινώντας και πάλι τη ρουτίνα και θα κλειθείς πάλι να απαντήσεις στα ίδια συνηθισμένα ερωτήματα: «Τι να μαγειρέψω;», «Να φτιάξω κάτι υγιεινό για τα παιδιά;», «Να φτιάξω κάτι γρήγορο που δεν θα μου πάρει πολύ χρόνο;».
Κι εδώ θα χρειαστεί να σκεφτείς, αν πραγματικά γνωρίζεις πως μπορείς να μαγειρέψεις οικολογικά.
Το έξυπνο, οικονομικό και κατ’ επέκταση οικολογικό μαγείρεμα είναι ένας συνδυασμός κατάλληλων πρώτων υλών, κατάλληλου εξοπλισμού και σωστών χειρισμών. Κάνοντας τις σωστές επιλογές για μια υγιεινή και οικολογική κουζίνα εξοικονομείς χρήματα και παράλληλα φροντίζεις για το περιβάλλον. Παρακάτω ακολουθούν ορισμένες απλές συμβουλές που θα σε βοηθήσουν να κάνεις την οικολογική συνείδηση καθημερινότητα και να μαγειρεύεις κι εσύ έξυπνα κι οικολογικά.
Σκεύη, συσκευές κι αξεσουάρ μαγειρικής
Επίλεξε σκεύη μαγειρικής που αντέχουν στη δοκιμασία του χρόνου και δεν θα χρειαστεί να τα πετάξεις μετά από μόλις μερικούς μήνες χρήσης. Ένα ποιοτικό σκεύος μαγειρικής, όπως π.χ. κατσαρόλα, χύτρα ταχύτητος, τηγάνι, χαρακτηρίζεται από το υλικό κατασκευής του και κυρίως από τη βάση του, η οποία θα πρέπει να διατηρεί τη φόρμα της κατά το μαγείρεμα, καθώς και να κατανέμει ομοιόμορφα τη θερμότητα.
Ενώ υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με το αν τα αντικολλητικά σκεύη είναι επικίνδυνα για την υγεία, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχουν περιορισμένη ωφέλιμη ζωή. Γενικά, οι αντικολλητικές επιφάνειες χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή κατά τη χρήση τους: το μαγείρεμα σε αυτά τα σκεύη θα πρέπει να γίνεται με μέτρια θερμοκρασία κι όχι πάνω από 250°C, καθώς μειώνεται η αντικολλητική τους δράση. Πρέπει να χρησιμοποιείς πάντα κουτάλες ή σπάτουλες από ξύλο, ή πλαστικό καθώς η χρήση αιχμηρών αντικειμένων, ή οι σκόνες τριψίματος προκαλούν ζημιά στις επιφάνειες. Αν το σκεύος είναι ποιοτικό και χρησιμοποιείται/συντηρείται σωστά, τότε δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για την υγεία σου, ενώ θα το απολαμβάνεις για περισσότερο καιρό. Ομοίως, επίλεξε ανθεκτικά εργαλεία κουζίνας κι όχι αμφιβόλου ποιότητας. Οι χαμηλής ποιότητας ξύλινες κουτάλες, για παράδειγμα, μπορεί να σαπίσουν και αντίστοιχα οι πλαστικές να λιώσουν αν τις αφήσεις για πολύ ώρα μέσα στην κατσαρόλα. Εξοπλίσου με μαχαίρια υψηλής ποιότητας που μπορείς να ακονίζεις με ειδική ατσάλινη ράβδο, ή πέτρα ακονίσματος και χρησιμοποίησε πετσέτες κουζίνας, τις οποίες μπορείς να πλύνεις αντί να σπαταλάς χαρτί.
Δεν είναι κακό να επιθυμείς να πειραματίζεσαι με το μαγείρεμα, ωστόσο δεν χρειάζεται να αγοράσεις ένα ολόκληρο σετ συσκευών που μπορεί να χρησιμοποιήσεις μόνο μία φορά. Προτίμησε πολυχρηστικά σκεύη και συσκευές όπως π.χ. βαθύ τηγάνι με καπάκι ή κουζινομηχανή αντίστοιχα. Το βαθύ τηγάνι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πολλές εφαρμογές και συνταγές εξοικονομώντας παράλληλα ενέργεια. Με μια κουζινομηχανή μπορείς να κάνεις την προετοιμασία του φαγητού χρησιμοποιώντας μόνο μία συσκευή. Έτσι, δεν χρειάζεται να έχεις περιττές συσκευές στην κουζίνα σου.
Κουζίνα / Φούρνος: Αέριο ή Ηλεκτρικό ρεύμα;
Οι οικιακές συσκευές αερίου έχουν αρχίσει τα τελευταία χρόνια να κερδίζουν την προτίμηση του καταναλωτικού κοινού, ειδικά όσον αφορά το μαγείρεμα (κουζίνες, φούρνοι). Πολλοί μάγειρες προτιμούν το αέριο καθώς είναι ευκολότερο να ελέγχουν τις θερμοκρασίες: Το αέριο αποτελεί μία πολύ αποτελεσματική αποδοτική πηγή ενέργειας κατά την καύση του, καθώς η θερμογόνος δύναμη του αερίου σε θερμίδες, είναι μεγαλύτερη του ηλεκτρικού ρεύματος, προσφέροντας έτσι άμεσα αποτελέσματα κατά το μαγείρεμα. Ειδικότερα, τα σκεύη θερμαίνονται πολύ πιο γρήγορα, φθάνοντας στην επιθυμητή θερμοκρασία γρηγορότερα και ως εκ τούτου, το φαγητό είναι έτοιμο πολύ νωρίτερα.
Όσον αφορά στις ηλεκτρικές κουζίνες, οι πιο αποδοτικές συσκευές είναι αυτές που χρησιμοποιούν επαγωγικές εστίες, οι οποίες μεταφέρουν ηλεκτρομαγνητική ενέργεια απευθείας στο μαγειρικό σκεύος. Η επιφάνεια μαγειρέματος θερμαίνεται μόνο κάτω από το σκεύος χρησιμοποιώντας λιγότερη από τη μισή ενέργεια σε σχέση με τις τυπικές εστίες. Το μαγείρεμα σε επαγωγική εστία παρέχει ταχύτερη θέρμανση, βελτιωμένη θερμική απόδοση και πιο ελεγχόμενη θέρμανση σε σχέση με το μαγείρεμα με θερμική αγωγιμότητα που χρησιμοποιείται στις ηλεκτρικές εστίες και για το μαγείρεμα σε φωτιά. Επιπλέον, οι επαγωγικές εστίες είναι γνωστές για τον εξαιρετικά εύκολο καθαρισμό. Αυτός ο τύπος εστίας, ωστόσο, απαιτεί τη χρήση μαγειρικών σκευών που να είναι κατασκευασμένα ή να περιέχουν σημαντικές ποσότητες από ένα σιδηρομαγνητικό μέταλλο, όπως χυτοσίδηρο (μαντέμι), ή ανοξείδωτο χάλυβα.
Το ίδιο ισχύει και για μονάδες με κεραμικές εστίες, οι οποίες χρησιμοποιούν θερμαντικές αντιστάσεις κάτω από μια κρυστάλλινη επιφάνεια, οι οποίες ζεσταίνονται και μεταφέρουν τη θερμότητα στην επιλεγμένη ζώνη μαγειρέματος. Αυτή είναι η αμέσως επόμενη καλύτερη επιλογή βάσει απόδοσης. Οι κεραμικές εστίες παράγουν θερμότητα άμεσα κι ανταποκρίνονται γρήγορα στις αλλαγές στις ρυθμίσεις θερμοκρασίας. Επίσης, είναι πολύ εύκολο να καθαριστούν, το οποίο αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα. Όμως, λειτουργούν αποτελεσματικά μόνο όταν υπάρχει απόλυτη επαφή μεταξύ μαγειρικού σκεύους και επιφάνειας. Αν η βάση της συσκευής δεν είναι απόλυτα επίπεδη, τότε το μαγείρεμα θα είναι αναποτελεσματικό, ενώ παράλληλα θα σπαταλάς άσκοπα ενέργεια.
Εν κατακλείδι, η επιλογή κουζίνας εξαρτάται κυρίως από το κόστος και τον τρόπο ζωής σου, επομένως η πιο πράσινη επιλογή που μπορείς να κάνεις είναι να επιλέξεις την κουζίνα που θα σε βγάλει ασπροπρόσωπο για τουλάχιστον μια δεκαετία ή και περισσότερο, η οποία θα είναι ενεργειακής κλάσης Α και πάνω, και σίγουρα θα εξοικονομεί ενέργεια – επομένως και χρήματα.
Ενεργειακά αποδοτικό μαγείρεμα
Η προθέρμανση του φούρνου είναι μια διαδικασία που καταναλώνει ρεύμα. Όσο πιο παλιά είναι μια κουζίνα, τόσο περισσότερος χρόνος απαιτείται για να φτάσει στην κατάλληλη θερμοκρασία. Πολλοί σύγχρονοι φούρνοι φτάνουν στην κατάλληλη θερμοκρασία τόσο γρήγορα, που δεν χρειάζεται να τους προθερμάνετε – εκτός ίσως αν πρόκειται για πιο ιδιαίτερα πιάτα όπως σουφλέ, ή κέικ κ.λπ. Εάν ψήνεις ή μαγειρεύεις ένα πιάτο που είναι ευέλικτο σε ό,τι αφορά το χρόνο μαγειρέματος, μπορείς να το βάλεις απευθείας στο φούρνο και να τον απενεργοποιήσεις 5-10 λεπτά πριν γίνει το φαγητό, καθώς η υπολειπόμενη θερμότητα είναι αρκετή για να ολοκληρωθεί το μαγείρεμα.
Η καλύτερη δυνατή χρήση της κουζίνας – να χρησιμοποιείς το θερμό αέρα του φούρνου για να μαγειρέψεις 2-3 φαγητά ταυτόχρονα, για παράδειγμα – είναι επίσης μια σοφή επιλογή για εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και χρόνου. Για λιγότερες μερίδες, χρησιμοποίησε πολυμάγειρα ή φούρνο μικροκυμάτων. Αυτό που επίσης κάνει τη διαφορά – κατά το μαγείρεμα στην κουζίνα – είναι το κατάλληλο μέγεθος μαγειρικού σκεύους για κάθε εστία: Σε μια ηλεκτρική εστία, για παράδειγμα, εάν χρησιμοποιήσεις μια κατσαρόλα με διάμετρο 15 εκατοστά σε μια μεγαλύτερη εστία (π.χ. 18 εκατοστά διάμετρος) σπαταλάς άσκοπα ενέργεια, αφού το 40% της θερμότητας της εστίας πάει χαμένη. Αντίστοιχα, εάν χρησιμοποιείς μεγάλη κατσαρόλα/ τηγάνι/ χύτρα σε μικρή εστία η θερμότητα δεν απλώνεται ομοιόμορφα στο σκεύος, πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται περισσότερος χρόνος για το μαγείρεμα. Γενικότερα λοιπόν, το μαγειρικό σκεύος και η εστία πρέπει να εφάπτονται ακριβώς και να έχουν το ίδιο μέγεθος.
Βεβαιώσου ότι όλες οι κατσαρόλες και τα τηγάνια έχουν στεγανά καπάκια, τα οποία χρησιμοποιείς όποτε είναι δυνατόν – ακόμα κι όταν βράζεις νερό – καθώς βοηθάνε στη μείωση του χρόνου μαγειρέματος. Η χύτρα ταχύτητας και το τηγάνι ταχύτητας είναι ακόμη ένας πολύ καλός τρόπος για να εξοικονομήσεις ενέργεια, μειώνοντας τον χρόνο μαγειρέματος έως και 70%. Για μαγείρεμα στον ατμό χρησιμοποίησε ατμομάγειρα ή τη χύτρα ταχύτητας, ώστε να μην σπαταλάς ρεύμα, αλλά και για να εξοικονομήσεις χρόνο. Φυσικά, το πιο αποδοτικό ενεργειακά μαγείρεμα σημαίνει ότι αφήνουμε τη θερμότητα έξω από την εξίσωση – μην ξεχνάς τις σαλάτες, τις κρύες σούπες κι άλλα πιάτα που απαιτούν ελάχιστη προετοιμασία και μπορούν να καταναλωθούν κρύα.
Περιόρισε το φαγητό που πετάς
Πριν βγεις για ψώνια, φτιάξε λίστα με όλα όσα χρειάζεσαι άμεσα κι απέφευγε τις μαζικές αγορές φρέσκων τροφίμων για να μη βρεθείς να πετάς τα πλεονάζοντα λαχανικά και φρούτα που χάλασαν. ή τα κατεψυγμένα που έληξαν. Επίσης, φρόντισε να εφοδιάσεις τα ντουλάπια σου με τρόφιμα που και μπορούν να διατηρηθούν πολύ καιρό, αλλά και που προσφέρονται για γρήγορα (και οικονομικά) μαγειρέματα όπως ρύζι, όσπρια, ζυμαρικά και ξερά μυρωδικά και μπαχαρικά. Στο ψυγείο μπορείς να αποθηκεύσεις φρούτα και λαχανικά εποχής (όσα απαιτούν συντήρηση), αλλά και κατεψυγμένα λαχανικά που μπορείς να μαγειρέψεις κατευθείαν (δηλαδή χωρίς απόψυξη), στον ατμό ή στη χύτρα. Τέτοιου είδους λαχανικά είναι μεταξύ άλλων ο αρακάς, οι αγκινάρες, πράσινα φασολάκια κ.λπ. Στην κατάψυξη, επίσης καλό είναι να έχεις ψιλοκομμένα μυρωδικά, όπως άνηθο, μαϊντανό, σέλινο, μάραθο και δυόσμο, κυρίως για μαγείρεμα. Ασφαλώς, αν στο μπαλόνι σου έχεις γλαστράκια με φρέσκα μυρωδικά, ακόμη καλύτερα, αρκεί να μπορείς να τα ετοιμάζεις γρήγορα για το μαγείρεμα. Από την παραγωγή στην κατανάλωση δηλαδή!
Τα κατεψυγμένα κρεατικά, πουλερικά και ψάρια είναι επίσης μια καλή λύση για να μπορέσεις να οργανώσεις καλύτερα το εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής του νοικοκυριού – και να μην τρέχεις κάθε λίγο και λιγάκι στο σούπερ μάρκετ. Ειδικά όταν είναι φιλεταρισμένα, αποθηκεύονται πιο εύκολα χωρίς να πιάνουν χώρο στην κατάψυξη του ψυγείου. Οι φιλεταρισμένες φέτες από μοσχάρι και χοιρινό, οι μπριζόλες με ή χωρίς κόκαλο, οι φέτες ψαριού ή τα φιλέτα και τα φιλέτα κοτόπουλου καταψύχονται το καθένα ξεχωριστά σε νάιλον σακουλάκια. Αποψύχονται ταχύτατα στο φούρνο μικροκυμάτων κι ετοιμάζονται αμέσως στο τηγάνι, στο γκριλ ή στον ατμό. Σε περίπτωση που περισσέψει φαγητό, αντί να το πετάξεις, βάλτο στη συντήρηση ή στην κατάψυξη του ψυγείου, ώστε να το καταναλώσεις κάποια επόμενη μέρα ή να το αξιοποιήσεις ως πρώτη ύλη για μελλοντικά μαγειρέματα.
Σωστή φροντίδα για ακόμα πιο οικολογικό μαγείρεμα
Ακόμα και η πιο «πράσινη» συσκευή μπορεί να γίνει εξαιρετικά ενεργοβόρα εάν δεν την φροντίζεις σωστά. Γι’ αυτό ο φούρνος κι οι εστίες πρέπει να καθαρίζονται επιμελώς. Έτσι λειτουργούν πιο αποδοτικά και επομένως εξοικονομούν ενέργεια. Φυσικά, το ίδιο ισχύει για οποιαδήποτε συσκευή έχεις στην κουζίνα σου: ο φούρνος μικροκυμάτων, για παράδειγμα, πρέπει να καθαρίζεται τακτικά τόσο για λόγους υγιεινής όσο και για την καλή λειτουργία του.
Ακολουθώντας όλες τις παραπάνω συμβουλές, μπορείς να εξοικονομήσεις χρήματα, χωρίς να μειώσεις τη χαρά του μαγειρέματος και τις απολαύσεις που μπορεί να σου προσφέρει η κουζίνα σου.