Ο καφές, η απολαυστική αυτή συνήθεια που με το πλούσιο άρωμά του και τις αναζωογονητικές του ιδιότητες, έγινε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς σου έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία που ξεκινάει από την Αφρική και φτάνει σε κάθε άκρη της γης.
Πόσα όμως γνωρίζεις για τον καφέ; Ας δούμε μαζί κάποια στοιχεία για την προέλευσή του, την πορεία του αλλά και την ιστορία του στον ελληνικό χώρο.
Από πού προέρχεται το όνομα «Καφές»;
H ονομασία του είναι πολύ πιθανό να προέρχεται από το όνομα μιας περιοχής της Αιθιοπίας που λέγεται «Κάφφα», είτε από τη λέξη «gahwa» που στα αραβικά σημαίνει φυτικό ποτό. Πιθανότερη θεωρείται η δεύτερη εκδοχή.
Η πορεία του καφέ στον χρόνο
Η πρώτη αναφορά στα καφεόδεντρα έγινε στην Αιθιοπία όπου χρησιμοποιούσαν τον καφέ για να τονώνουν το κουρασμένο στράτευμα κατά τις περιόδους πολέμου.
Η Ευρώπη μόλις το 1683 ήρθε σε επαφή με τον καφέ, στη Βιέννη όπου οι νικημένοι Τούρκοι εγκατέλειψαν άρδην την πόλη, αφήνοντας πίσω τους εκατοντάδες σάκους με σπόρους καφέ. Οι Αυστριακοί έμαθαν να τους καβουρδίζουν και να τους αλέθουν και σύντομα ξεκίνησαν να παρασκευάζουν τα πρώτα φλιτζάνια καφέ στην Ευρώπη. Για να θυμούνται μάλιστα τον θρίαμβό τους απέναντι στους Οθωμανούς, σέρβιραν τον καφέ με μικρά αρτοσκευάσματα σε σχήμα μισοφέγγαρου, που έμελλε να γίνουν αργότερα παγκοσμίως γνωστά ως «κρουασάν».
Ήταν απολύτως φυσικό ο καφές να διαδοθεί πολύ γρήγορα και στην υπόλοιπη Ευρώπη, παρόλο που αρχικά είχε κατηγορηθεί από τους φανατικούς καθολικούς ως ισλαμική απειλή. Ωστόσο, το «βάπτισμά του» από τον πάπα Κλήμη Η΄ ως «χριστιανικό ρόφημα», βοήθησε δραστικά στην εξάπλωσή του. Μέχρι το 1675 υπήρχαν ήδη 3000 καφεκοπτεία στην Αγγλία, ενώ αργότερα, όταν ο καφές συνδυάστηκε με ζάχαρη και γάλα, έγινε ακόμα πιο δημοφιλής στους Ευρωπαίους που σε αντίθεση με τους ανατολικούς λαούς έπιναν και το τσάι τους με την προσθήκη γλυκαντικών και γάλακτος.
Στην Αμερική, που αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη παραγωγική δύναμη καφέ, έφτασε στις αρχές του 18ου αιώνα από τους Γάλλους, μέσω των αποικιών τους στη Μαρτινίκα και τη Γαλλική Γουινέα και διαδόθηκε γρήγορα από τον νότο προς τον βορά.
Πώς μοιάζει το καφεόδεντρο;
Το καφεόδεντρο είναι ένα θαμνώδες φυτό που ευδοκιμεί στα κλίματα των περιοχών ανάμεσα στους τροπικούς κύκλους, κοντά στον Ισημερινό. Οι καρποί του μοιάζουν με μικρά κεράσια, που όσο είναι άγουρα είναι πράσινα και ωριμάζοντας κοκκινίζουν.
Οι ποικιλίες του καφέ είναι η Arabica και η Robusta. H ποικιλία Arabica είναι παλαιότερη και καρπός της έχει μικρότερη περιεκτικότητα σε καφεΐνη ενώ το άρωμά της είναι πιο εκλεπτυσμένο. Το καφεόδεντρο Arabica είναι πιο ευαίσθητο στις καιρικές συνθήκες και παράγει περιορισμένη ποσότητα καρπού. Ως εκ τούτου, ο καρπός Arabica είναι ακριβότερος.
Η ποικιλία Robusta από την άλλη, είναι λιγότερο αρωματική και περιέχει διπλάσια ποσότητα καφεΐνης από την Arabica. To καφεόδεντρο είναι περισσότερο ανθεκτικό στις καιρικές συνθήκες και η παραγωγική του δυναμική σε σπόρους είναι διπλάσια. Αυτό καθιστά τη συγκεκριμένη ποικιλία αρκετά φθηνότερη.
Στην αγορά κυκλοφορούν και οι δύο ποικιλίες καφέ που με τις διαφορετικές αναλογίες στην ανάμιξή τους και τον διαφορετικό τρόπο άλεσης και καβουρδίσματος, δημιουργούν απεριόριστα είδη χαρμανιού.
Η Παράδοση του Καφέ στην Ελλάδα
Η ιστορία του καφέ στην Ελλάδα είναι πλούσια και βαθιά ριζωμένη στον πολιτισμό και τις κοινωνικές συνήθειες της χώρας.
Ο καφές εισήχθη στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Κατοχής, και γρήγορα έγινε ένα από τα πιο δημοφιλή ροφήματα. Τα καφενεία άνθισαν και έγιναν σημεία συνάντησης, όπου οι άνδρες συγκεντρώνονταν για να συζητήσουν, να καπνίσουν, να παίξουν παιχνίδια και να ακούσουν μουσική. Με την πάροδο των χρόνων και οι κυρίες απολάμβαναν τον καφέ τους καθημερινά στα σπίτια και στις αυλές και τις Κυριακές μετά την εκκλησία στα κεντρικά ζαχαροπλαστεία με τη συνοδεία των συζύγων τους.
Ο Ελληνικός Καφές
Ο ελληνικός καφές είναι ένας παραδοσιακός τρόπος παρασκευής καφέ, όπου ο καβουρδισμένος σπόρος αλέθεται σε μορφή σκόνης και βράζεται σε ένα μπρίκι μαζί με νερό σε συγκεκριμένες αναλογίες ανάλογα με τα γούστα. Το αποτέλεσμα είναι ένα πυκνό, και δυνατό ρόφημα, που σερβίρεται σε μικρά φλιτζανάκια. Ανάλογα με την ποσότητα του καφέ και της ζάχαρης που χρησιμοποιείται διακρίνεται σε σκέτο, μέτριο, γλυκό, βαρύ, βαρύ γλυκό κ.α.
Καφενεία και Κοινωνικότητα
Τα καφενεία στην Ελλάδα ήταν πολύ περισσότερο από απλά μέρη για να πίνει κανείς τον καφέ του. Ήταν κέντρα κοινωνικοποίησης, όπου συναντιούνταν φίλοι και γνωστοί για να ανταλλάξουν νέα, γνώμες και απόψεις. Πολλές συζητήσεις και αποφάσεις που έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη ζύμωση των σπουδαίων γεγονότων που σημάδεψαν την ελληνική ιστορία έλαβαν χώρο μέσα σε κάποιο παραδοσιακό καφενείο. Επίσης, πολλά καφενεία είχαν και τη δική τους “βιβλιοθήκη” με εφημερίδες και περιοδικά.
Ο καφές στη σύγχρονη εποχή
Στη σύγχρονη εποχή, η κουλτούρα του καφέ στην Ελλάδα έχει εξελιχθεί περαιτέρω. Τα παραδοσιακά καφενεία εξακολουθούν να υπάρχουν, σε σαφώς μικρότερο αριθμό και κυρίως στα χωριά και στις παλιές γειτονιές. Στις πόλεις σαφώς κυριαρχούν οι πιο μοντέρνες και cozy καφετέριες, τα espresso bars και τα café-bistros που εκτός από ελληνικό καφέ προσφέρουν και πολλές άλλες επιλογές, όπως καφέ φίλτρου, espresso, cappuccino, φραπέ και τις παραλλαγές τους. Ωστόσο, η σημασία του καφέ ως κοινωνικού συνδετικού κρίκου παραμένει πάντα ζωντανή και ισχυρή. Στην ουσία, όταν λέμε «πάμε για καφέ» εννοούμε πάμε για κουβέντα, για γέλιο για κοινωνικό σχολιασμό, για να γνωρίσουμε κόσμο… πάντα με ένα φλιτζάνι καφέ στο τραπέζι.
Πολλά ακόμα θα μπορούσαν να ειπωθούν για τον λατρεμένο καφέ. Την προσιτή αυτή απόλαυση που για τον καθένα σημαίνει και κάτι διαφορετικό.
