Από την Ιωάννα Σταμούλου
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να φτιάξεις το τσάι σου. Αν θέλεις όμως να το φτιάχνεις με τους πιο σωστούς, δες τις οδηγίες που ακολουθούν.
Σε καμία περίπτωση δεν συγκρίνεται η συνήθεια των Βρετανών ή των Τούρκων γειτόνων μας που καταναλώνουν τσάι σχεδόν καθημερινά. Ωστόσο κι εμείς οι Έλληνες, ιδιαίτερα το χειμώνα αλλά και το καλοκαίρι, το ρόφημα που προτιμάμε είναι το τσάι. Φυσικά μιλάμε για το τσάι του τεϊόδεντρου αυτό που οι γιαγιάδες μας έλεγαν ευρωπαϊκό κι όχι για το δικό μας τσάι του βουνού, το οποίο είναι βότανο.
Το τσάι δεν είναι βότανο ούτε καφές
Το τσάι δεν είναι αφέψημα βοτάνων, τα φύλλα του περιέχουν τεΐνη και καφεΐνη που δρουν διεγερτικά ή τουλάχιστον τονωτικά στον οργανισμό κι όχι κατευναστικά όπως ένα βότανο. Από την άλλη, μία μέση κούπα τσαγιού έχει τη μισή ποσότητα καφεΐνης σε σχέση με μία μέση κούπα καφέ.
Προσοχή στο νερό
Πρέπει λοιπόν να είναι φρέσκο νερό, αν γίνεται φιλτραρισμένο ή εμφιαλωμένο ώστε να μην περιέχει ουσίες που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη γεύση του. Επίσης, το τσάι πρέπει να ετοιμάζεται τη στιγμή που θα σερβιριστεί.
Διαφορετικοί τύποι τσαγιού
Υπάρχουν 4 βασικοί τύποι τσαγιού που όλοι όμως προέρχονται από το ίδιο φυτό: Λευκό, πράσινο, μαύρο και oolong (κάτι μεταξύ πράσινου και μαύρου). Το καθένα προκύπτει από διαφορετική επεξεργασία. Υπάρχει επίσης το κόκκινο roibοos της Αφρικής κι άλλες 3.000 ποικιλίες τσαγιού, από τις οποίες ξεχωρίζουν το μαύρο Κευλάνης, τα ινδικά Darjeeling κι Assam, το English breakfast, το ιαπωνικό matcha, το πράσινο gun powder που μοιάζει με σκάγια όπλου λόγω του τρόπου που έχουν διπλωθεί τα φύλλα του. Υπάρχουν βέβαια και μερικές ακόμη χιλιάδες αρωματικά χαρμάνια με πιο γνωστά το πράσινο jasmine (γιασεμί) και το μαύρο earl grey (περγαμόντο) αλλά και χαρμάνια με φρούτα, άνθη, μπαχαρικά και βότανα τα οποία συνιστώνται για αδυνάτισμα, χαλάρωση, τόνωση, αποτοξίνωση κλπ.
Η θερμοκρασία του νερού κι ο χρόνος
Το κάθε τσάι φτιάχνεται με διαφορετικό τρόπο ώστε να αποδώσει καλύτερα τα χαρακτηριστικά και τα οφέλη του κι αυτό έχει να κάνει με τη θερμοκρασία που έχει το νερό όταν έρχεται σε επαφή με το τσάι, αλλά και με το χρόνο που παραμένει μέσα στο νερό. Οι Κινέζοι λένε πως το τσάι πρέπει να μείνει στο νερό τόση ώρα, όση χρειάζεται κάποιος για να απαγγείλει αργά τρεις προσευχές!
Ιδανικός χρόνος βρασμού
- Το μαύρο τσάι μπορεί να βράσει έως και 3-4 λεπτά μέσα σε νερό και μετά να σουρωθεί ή μπορούμε να ρίξουμε απευθείας βραστό νερό σε φύλλα μαύρου τσαγιού που έχουμε τοποθετήσει προηγουμένως σε τσαγιέρα.
- Το πράσινο τσάι δεν αντέχει τις υψηλές θερμοκρασίες οπότε πρέπει να μείνει από 1-3 λεπτά σε νερό θερμοκρασίας 67-75 βαθμούς Κελσίου. Το δε matcha είναι λίγο ιεροτελεστία και χρειάζεται και κάποια ειδικά σύνεργα για να φτιαχτεί (μπολ, δοσομετρητή, χτυπητήρι μπαμπού).
- Το λευκό τσάι για 4-7 λεπτά σε νερό με θερμοκρασία 82 βαθμοί Κελσίου.
Για να είμαστε σίγουροι ότι η θερμοκρασία του νερού που χρησιμοποιούμε για κάθε είδος τσαγιού είναι η σωστή μπορούμε να πάρουμε έναν βραστήρα με δυνατότητα επιλογής της θερμοκρασίας νερού, όπως ο βραστήρας Grundig WK8680 Delisia.
Το φλιτζάνι
Καλό είναι το φλιτζάνι που θα σερβίρουμε το τσάι να είναι ζεστό. Μπορούμε λοιπόν να ρίξουμε πρώτα μέσα του σκέτο βραστό νερό και να το χύσουμε ή να το ζεστάνουμε πριν στο φούρνο μικροκυμάτων.
Η τσαγιέρα
Υπάρχουν διάφοροι τύποι τσαγιέρας: μεταλλική, πήλινη, πορσελάνινη, από πυρίμαχο γυαλί, μαντεμένια (η τυπική Ιαπωνέζικη που λέγεται πως είναι η καλύτερη γιατί κρατάει τη θερμοκρασία για αρκετή ώρα). Αφενός καλό είναι να θερμαίνεται κι εκείνη όπως τα φλιτζάνια πριν τη χρήση, αφετέρου οι καλύτερες είναι οι πιο φαρδιές που αφήνουν ελεύθερα τα φύλλα χωρίς να τα περιορίζουν μέσα σε στενά φίλτρα. Οι τσαγιέρες χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τσάι κι όχι για καφέ ή οποιοδήποτε άλλο ρόφημα. Επίσης δεν χρειάζεται να καθαρίζονται με απορρυπαντικό, απλά να ξεπλένονται με καθαρό νερό. Το τσάι που κατακάθεται στα τοιχώματα δίνει πιο νόστιμη γεύση στο επόμενο τσάι.
Φακελάκια τσαγιού μιας χρήσεως (tea bags)
Στο εμπόριο υπάρχουν πολλές μάρκες συσκευασμένων τσαγιών σε φακελάκια από διηθητικό χαρτί που προσφέρουν μεγάλη ευκολία στη χρήση, τα οποία προορίζονται για ατομική χρήση κυρίως, αλλά μπορούν να μπουν και στην τσαγιέρα. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να είμαστε τυπικοί με το χρόνο που τα αφήνουμε στο νερό, γιατί αν τα ξεχάσουμε θα γίνει πολύ πικρό το τσάι.
Μεταλλικά φίλτρα τσαγιού
Υπάρχουν και μεταλλικά φίλτρα τσαγιού πολλαπλών χρήσεων που κλείνουμε μέσα τους την απαραίτητη ποσότητα του τσαγιού που επιθυμούμε και το χρησιμοποιούμε όπως τα tea bags ατομικά σε κούπες ή τσαγιέρες.
Η δοσολογία
Τα φακελάκια έχουν έτοιμη τη δόση για μια κούπα. Όταν μιλάμε όμως για τσαγιέρα, η κοινή δόση σύμφωνα με τη Βρετανική συνταγή «one for the cup and one for the pot» μεταφράζεται σε μια κουταλιά (υπολογίζοντας τη μύτη ενός κουταλιού του γλυκού τσάι) για κάθε φλιτζάνι που θέλουμε να φτιάξουμε και μια κουταλιά για την τσαγιέρα.
Με ζάχαρη, γάλα και λεμόνι
Όπου μπαίνει στη μέση το προσωπικό γούστο του καθενός δεν χωράει χρυσός κανόνας. Ωστόσο καλό θα ήταν να αποφεύγουμε να βάζουμε γάλα στο πράσινο τσάι και ζάχαρη στο Earl Grey. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η ζάχαρη, το γάλα και το λεμόνι δεν αλλοιώνουν τις ευεργετικές ιδιότητες του τσαγιού. Όλα όμως θα προστεθούν αφού σερβιριστεί το τσάι στο φλιτζάνι.
Μερικοί το προτιμούν… κρύο
Αν θέλουμε το τσάι μας παγωμένο, αφού το φτιάξουμε και κρυώσει, το αφήνουμε για μερικές ώρες στο ψυγείο (ακόμα και για ένα ολόκληρο βράδυ), καλό θα ήταν σε αυτό να έχουμε προσθέσει και ζάχαρη ή άλλο γλυκαντικό της επιλογής μας, ενώ στο ποτήρι που θα το σερβίρουμε ρίχνουμε και 2-3 μεγάλα παγάκια ή θρυμματισμένο πάγο.
Τρόποι σερβιρίσματος
Η προετοιμασία και το σερβίρισμα του τσαγιού, αποτελούσε και αποτελεί ακόμη ολόκληρη ιεροτελεστία, τόσο στην Άπω Ανατολή, που το τσάι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας, αλλά και στην Ανατολή και στη Δύση.
- Στην Ιαπωνία, σε κάθε σπίτι υπάρχει η αίθουσα του τσαγιού (απλή κι απέριττη), όπου οι Ιάπωνες με λευκές κάλτσες και κιμονό, παίρνουν το τσάι τους σε ένα κλίμα απόλυτης αρμονίας κι ενότητας. Η έναρξη της τελετής γίνεται από τον οικοδεσπότη με ένα σιδερένιο γκόνγκ, που το χτυπά 5 ή 7 φορές, ενώ το τσάι βράζει σε σιδερένια τσαγιέρα και σερβίρεται σε κούπες (χωρίς χεράκι).
- Στην Κίνα και την Κεϋλάνη, το νερό βράζει σε μεγάλα δοχεία, και το πράσινο τσάι, που προτιμούν οι λαοί αυτοί, σερβίρεται σε μικρές κομψές κούπες.
- Στην Τουρκία έχουν ειδικές διπλές τσαγιέρες για να φτιάχνουν το τσάι τους, ακολουθούν συγκεκριμένη διαδικασία παρασκευής και σερβίρουν το τσάι σε γυάλινα πυρίμαχα ποτήρια.
- Στη Ρωσία το τσάι ετοιμάζεται σε ειδικό σκεύος που λέγεται σαμοβάρι.
- Στην Αγγλία ετοιμάζουν το τσάι στην κλασική πήλινη τσαγιέρα κι από εκεί το μεταφέρουν σε πορσελάνινη ή ασημένια. Χρησιμοποιούν συνήθως φλιτζάνια από λεπτή διάφανη πορσελάνη (bone china), ώστε να αναδεικνύεται το κεχριμπαρένιο χρώμα του τσαγιού.
Savoir vivre
Στο τραπέζι:
Σερβίρεται με τα φλιτζάνια γύρω- γύρω, τις γαλατιέρες, τις ζαχαριέρες, τις μικρές μποτίλιες κονιάκ και τα διάφορα γλυκίσματα στο κέντρο. Το σερβίρισμα γίνεται από τη δεξιά πλευρά.
Στο σαλόνι:
Χρειάζεται ένας μεγάλος δίσκος που να χωρά μέσα την τσαγιέρα κι όλα τα αξεσουάρ. Σερβίρουμε κάθε καλεσμένο ξεχωριστά και του προσφέρουμε εμείς το φλιτζάνι.
Ήξερες ότι…
- Στη Μεγάλη Βρετανία καταναλώνονται ημερησίως 120 εκατομμύρια κούπες τσάι. Αυτό πρακτικά σημαίνει δύο κούπες τσάι για κάθε κάτοικο –γυναίκα, άντρα, ηλικιωμένο, νέο ή παιδί. Αν αφαιρεθεί και η μειοψηφία εκείνη η οποία προτιμά τον καφέ και δεν κάνει το ημερήσιο «καθήκον» της απέναντι στο τσάι, το ποσοστό κατανάλωσης κατ’ άτομο ανεβαίνει ακόμα περισσότερο.
- Ο μέσος Βρετανός καταναλώνει το τσάι του μέσα σε 13 δευτερόλεπτα και πίνει περίπου 1.000 κούπες το χρόνο.
- Κάθε δευτερόλεπτο καταναλώνονται κατά μέσο όρο 15.000 κούπες τσάι, ανά τον κόσμο.
- Οι Γάλλοι είναι εκείνοι που πρόσθεσαν πρώτοι γάλα στο τσάι τους.
