Στη φωτογραφία, η γνωριμία και η αξιοποίηση του βάθους πεδίου θεωρείται απαραίτητο εργαλείο, αφού διευρύνει τη δημιουργική ελευθερία. Το να μην αλλάζει το θέμα που έχεις μπροστά σου, αλλά να ελέγχεις την εντύπωση που δημιουργεί από τον τρόπο με τον οποίο αποτυπώνεται στο τελικό σου αρχείο, σε αφήνει να εκφράσεις μια κατάσταση και να δημιουργήσεις από τη μεριά σου με πολύ μεγαλύτερη ελευθερία.
Συνεπώς, το βάθος πεδίου είναι κάτι που πρέπει να απασχολεί όλους τους λάτρεις της φωτογραφίας, είτε φωτογραφίζουν με μία φωτογραφική μηχανή DSLR, Mirrorless, είτε με ένα φωτογραφικό smartphone.
Γιατί το βάθος πεδίου μπορεί να κάνει τη διαφορά
Ουσιαστικά πρόκειται για το βάθος που υπάρχει στο οπτικό πεδίο μιας φωτογραφικής μηχανής και του φακού της. Σε αυτό το βάθος κάθε αντικείμενο φαίνεται καθαρό, ενώ πέραν αυτού ή και πριν από αυτό τα πάντα θολώνουν. Ανάλογα το είδος ή και την ποιότητα του εξοπλισμού, το εύρος βάθους μπορεί να είναι από πολύ «ρηχό» έως πολύ «βαθύ».
Σε μηχανές με εναλλάξιμους φακούς όπως είναι οι DSLR και Mirrorless, και σε smartphones με προηγμένες φωτογραφικές δυνατότητες, ο χειρισμός αυτών των δυνατοτήτων οδηγεί σε δημιουργικά μονοπάτια. Μπορεί, για παράδειγμα, να θέλεις κάτι να είναι εξαιρετικά καθαρό στο προσκήνιο και όλα τα άλλα να χάνονται στο πλάνο παραμένοντας θολά. Ίσως να θέλεις να δώσεις λιγότερο δραματική απόσταση μεταξύ των δύο καταστάσεων, κάτι που να κρατά το φόντο σαφές αλλά να το κάνει απαλότερο. Το θέμα λοιπόν είναι να μάθεις να φέρνεις την κατάσταση στα μέτρα σου, τα γούστα σου αλλά και τα δεδομένα του θέματος που φωτογραφίζεις.
Το διαθέσιμο βάθος πεδίου καθορίζεται από τρεις διαφορετικούς παράγοντες, και οι οποίοι αναλύονται παρακάτω.
Εστιακή απόσταση
Η εστιακή απόσταση του φακού από τον αισθητήρα, αυτό που τελικά αναγράφεται πάνω του σε χιλιοστά, είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει το βάθος πεδίου.
Πολύ ευρυγώνιοι φακοί έχουν μικρό και μεγάλο βάθος πεδίου. Μεγάλοι τηλεφακοί, από την άλλη, έχουν πολύ περιορισμένο βάθος πεδίου. Οπότε αλλάζοντας φακούς ή την εστιακή απόσταση σε φακούς ζουμ, επηρεάζεις τελικά και το βάθος πεδίου. Στα smartphones, η αντίστοιχη ενέργεια γίνεται από λογισμικό, ειδικούς επεξεργαστές και αισθητήρες.
Κατά γενικό κανόνα, όσο πιο μικρή η εστιακή απόσταση, τόσο πιο μεγάλο το βάθος πεδίου, και το αντίστροφο. Με μικρό βάθος πεδίου είναι εύκολο να κάνεις το θέμα σου να ξεχωρίζει ακόμη περισσότερο.
Η εστιακή απόσταση επηρεάζει το βάθος πεδίου
Σημαντικό ρόλο σε όλα αυτά παίζει και η απόσταση που έχεις από το θέμα που φωτογραφίζεις. Ό,τι φακό και να χρησιμοποιείς, η παραμικρή μεταβολή στην απόστασή σου από το θέμα επηρεάζει το βάθος πεδίου.
Η εστιακή απόσταση λειτουργεί όπως το ανθρώπινο μάτι. Σήκωσε ακριβώς μπροστά στα μάτια σου το δάχτυλό σου και εστίασε σε αυτό. Θα παρατηρήσεις πως οτιδήποτε πέρα από το δάχτυλο φαίνεται θολό. Πήγαινε το δάκτυλο πιο πέρα και εστίασε πάλι σε αυτό. Θα παρατηρήσεις ότι περισσότερος χώρος πίσω του παύει να είναι θολός. Όσο το απομακρύνεις εστιάζοντας σε αυτό θα παρατηρήσεις πως τα πάντα, σε όλο σου το οπτικό πεδίο, φαίνονται πιο καθαρά.
Διάφραγμα
Μέσα στον φακό υπάρχει μια ίριδα. Αυτή είναι το διάφραγμα. Συμβολίζεται με το γράμμα F που συνοδεύεται πάντα από έναν αριθμό. Αυτή η τιμή εκφράζει ποσοτικά το μέγεθος της μέγιστης διαμέτρου του διαφράγματος του φακού και τελικά τον φωτισμό του ειδώλου. Όσο μικρότερος είναι αυτός ο αριθμός (π.χ. f/1.8 σε σχέση με f/3.5), τόσο περισσότερο φως περνάει στον αισθητήρα, επιτρέποντας μικρότερους χρόνους έκθεσης αλλά και μικρότερο βάθος πεδίου.
Θα χρειαστείς ένα σταθερό φακό, με πολύ ανοιχτό διάφραγμα. Οι φακοί σταθερής εστιακής απόστασης είναι ευκολότερο να έχουν ανοιχτά διαφράγματα. Με αυτό τον τρόπο θα έχεις περισσότερη ευελιξία, καθώς μπορείς να πειραματιστείς με το βάθος πεδίου. Σε αντίθεση με ένα φακό ζουμ, που έχει πολύ πιο περιορισμένα περιθώρια.
Ρύθμιση διαφράγματος
Είναι πολύ σημαντικό να ξεφύγεις από τους αυτοματισμούς της μηχανής, ειδικά όταν το ζητούμενο είναι να πετύχεις πιο ενδιαφέροντα αποτελέσματα.
Οι περισσότερες μηχανές έχουν δακτύλιο για να επιλέγεις εύκολα πρόγραμμα. Σε αυτόν θα βρεις την ένδειξη A ή Ap, ανάλογα το πώς ορίζεται από τον εκάστοτε κατασκευαστή. Το γράμμα ή ο συνδυασμός γραμμάτων προέρχεται από τη φράση “Aperture Priority” (Προτεραιότητα Διαφράγματος).
Σε μια φωτογραφική μηχανή μπορείς να ρυθμίσεις όπως θες το διάφραγμα και η μηχανή θα αναλαμβάνει τον υπολογισμό της κατάλληλης ταχύτητας κλείστρου. Εναλλακτικά μπορείς να διαλέξεις τη λειτουργία M (δηλαδή Manual ή Χειροκίνητο). Σε αυτήν την περίπτωση έχεις τον πλήρη έλεγχο, καθορίζοντας τόσο το διάφραγμα, όσο και την ταχύτητα κλείστρου.
Αν θέλεις να φαίνονται τα πάντα καθαρά, επιλέγεις πιο κλειστό διάφραγμα. Αν θέλεις να πετύχεις ένα απαλό φόντο πίσω, πέρα ή και πριν από το θέμα σου, επιλέγεις πιο ανοιχτό διάφραγμα. Οι αλλαγές είναι πιο αισθητές μεταξύ των πιο ανοιχτών διαφραγμάτων, με τις υπόλοιπες να είναι πιο ομαλές σε κάθε βήμα προς το πιο κλειστό διάφραγμα.
Δημιουργικότητα και πειραματισμός
Εφόσον έχεις κατανοήσει τους τρεις βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν το βάθος πεδίου, τα πράγματα γίνονται πολύ πιο απλά κατά την εφαρμογή του.
Κατά γενικό κανόνα, το μικρό βάθος πεδίου είναι ιδανικό για να κάνεις το θέμα σου να ξεχωρίζει έντονα από τον περίγυρό του. Θα σε βοηθήσει επίσης σε λήψεις στη φύση, όπου είναι αρκετά πιθανό να βρεθείς σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Τότε χρειάζεσαι πιο ανοιχτό διάφραγμα για να εξασφαλίσεις περισσότερο φως.
Χρήσιμο είναι να πειραματίζεσαι με το βάθος πεδίου και όταν φωτογραφίζεις αθλητικά και, γενικότερα, δράση. Με μεγάλο βάθος πεδίου έχεις το περιθώριο να εστιάσεις σε παίκτη, σε όχημα, σε συγκεκριμένο πρωταγωνιστή και να τον αναδείξεις. Το θετικό είναι πως με ανοιχτό διάφραγμα έχεις και σίγουρες τις υψηλές ταχύτητες κλείστρου. Πράγμα που σημαίνει ότι μπορείς να αποτυπώσεις τη δράση και την κίνηση που θέλεις, με την καθαρότητα που επιθυμείς.
Αν ο στόχος σου είναι κάποιο τοπίο, ή κάποιο ευρύ πλάνο, τότε χρειάζεσαι μεγάλο βάθος πεδίου. Γιατί το ζητούμενο είναι να πιάσεις στο κάδρο σου περισσότερο χώρο, χωρίς θόλωμα.
Πώς θα καταλάβεις ότι έχεις επιλέξει σωστά
Στις περισσότερες σύγχρονες φωτογραφικές μηχανές έχεις το περιθώριο να αξιοποιήσεις το εικονοσκόπιο και ειδικό πλήκτρο που προβάλει το εφέ βάθους πεδίου, με τις ρυθμίσεις που έχεις κάνει εκείνη την ώρα. Έτσι μπορείς να καταλάβεις ποιο θα είναι περίπου το αποτέλεσμα.
Όταν γίνεται λόγος για φαντασία και δημιουργικότητα, το αισθητικό αποτέλεσμα μπορεί να ποικίλει από φωτογραφία σε φωτογραφία, με το ίδιο θέμα. Ξεκίνα, λοιπόν, να πειραματίζεσαι και είναι θέμα χρόνου να εντυπωσιάσεις με τις φωτογραφίες σου.
Είσαι στην Κύπρο; Δες τις συσκευές που σε ενδιαφέρουν εδώ: DSLR, Mirrorless, smartphone.