Με μία μηχανή DSRL ή Mirrorless μπορείς να παίρνεις γρήγορες, ευέλικτες, δημιουργικές αποφάσεις με μεγάλη ακρίβεια. Για να μπορέσεις ωστόσο να έχεις τον απόλυτο έλεγχο στο αποτέλεσμα που επιθυμείς για τις φωτογραφίες σου, πρέπει πρώτα να γνωριστείς με θεμελιώδεις έννοιες που ελέγχουν την έκθεση.
Η έκθεση έχει να κάνει με το διαθέσιμο φως, φυσικό ή και τεχνητό, και για να την ελέγξεις όσο θες είναι η χειροκίνητη λειτουργία της μηχανής σου. Το ζητούμενο είναι να αξιολογείς το διαθέσιμο φως και να ρυθμίζεις τρεις παράγοντες με τρόπο που θα σου επιτρέψουν να πετύχεις τη σωστή έκθεση στις λήψεις σου.
Μέτρηση ISO
H μέτρηση ISO υποδεικνύει την ευαισθησία του αισθητήρα στο φως. Συνοδεύεται πάντα κι από κάποιον αριθμό, από δεκάδες, συνήθως εκατοντάδες και σε πολλά σενάρια, έως και πάνω από 100 χιλιάδες. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός αυτός, τόσο πιο ευαίσθητος είναι ο αισθητήρας και τόσο περισσότερο φως συγκεντρώνει.
Αυξάνοντας το ISO φωτίζεται μεν η φωτογραφία αλλά ενισχύεται και ο θόρυβος (ή ο κόκκος) από τον αισθητήρα. Αντίστοιχα, το χαμηλότερο ISO έχει ως αποτέλεσμα φωτογραφία με λιγότερο θόρυβο, αλλά θα χρειαστεί μεγαλύτερος χρόνος έκθεσης για να συγκεντρώσει αρκετό φως.
Ταχύτητα κλείστρου
Μπροστά από τον αισθητήρα της μηχανής υπάρχει ένα μικρό πτερύγιο που ονομάζεται κλείστρο. Όταν τραβάμε φωτογραφία, αυτό ανοίγει και κλείνει για να αφήσει το φως να φτάσει στον αισθητήρα, δημιουργώντας την εικόνα μας. Έτσι, η ταχύτητα κλείστρου αναφέρεται στο πόσο γρήγορα ή αργά ανοίγει και κλείνει το κλείστρο. Μεγαλύτερη ταχύτητα σημαίνει πως περνά λιγότερο φως προς τον αισθητήρα, ενώ η μικρότερη ταχύτητα σημαίνει το ακριβώς αντίθετο.
Αν στόχος είναι να «παγώσεις» μια στιγμή με κίνηση, η μεγαλύτερη ταχύτητα κλείστρου είναι απαραίτητη. Σε περίπτωση που θες να πετύχεις κάτι αρκετά διαφορετικό, όπως να φωτογραφίσεις τοπίο, κάτι ακίνητο, ή να δημιουργήσεις εφέ θολώματος κίνησης καθώς φωτογραφίζεις ένα κινούμενο αυτοκίνητο, τότε σε διευκολύνει η μικρή ταχύτητα κλείστρου.
Με μικρή ταχύτητα σε πολύ φωτεινό πλάνο, θα υπερφωτιστούν τα πάντα και το αποτέλεσμα δεν θα είναι καθόλου ρεαλιστικό. Με μεγάλη ταχύτητα σε συνθήκες ασθενούς φωτισμού θα καταλήξεις με πολύ σκοτεινή λήψη, οπότε χάνεις τη λεπτομέρεια, χάνεις ακριβώς αυτό που θες ν’ αποτυπώσεις.
Διάφραγμα (F-stop)
Το διάφραγμα είναι ανάλογο της ίριδας του ματιού. Συμβολίζεται με το γράμμα F που συνοδεύεται πάντα από έναν αριθμό. Αυτή η τιμή εκφράζει ποσοτικά το μέγεθος της μέγιστης διαμέτρου του διαφράγματος του φακού και τελικά το φωτισμό του ειδώλου. Όσο μικρότερος είναι αυτός ο αριθμός (π.χ. f/1.8 σε σχέση με f/3.5), τόσο περισσότερο φως περνάει στον αισθητήρα, επιτρέποντας μικρότερους χρόνους έκθεσης αλλά και μικρότερο βάθος πεδίου. Αυτό σημαίνει ότι το αντικείμενο που βρίσκεται ακριβώς στην απόσταση που εστιάζεις θα είναι ευκρινέστερο, αλλά οτιδήποτε βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση -μπροστά ή πίσω από αυτό- θα είναι θολό.
Επομένως, αν θες θολούρα πίσω από το θέμα σου, για να το κάνεις να ξεχωρίζει περισσότερο, θα καταλήξεις σε πιο ανοιχτά διαφράγματα. Αν, όμως, θες όλο το πλάνο να είναι όσο πιο καθαρό γίνεται, θα καταλήξεις σε πιο μικρά διαφράγματα.
Εξοικειώσου με τις χειροκίνητες ρυθμίσεις στη φωτογραφία
Λαμβάνοντας υπόψη όσα αναφέρονται παραπάνω θα διαπιστώσεις πως και οι τρεις αυτοί παράγοντες μεταβάλλουν την ποσότητα του φωτός που φτάνει κι αναγνωρίζεται στον αισθητήρα. Κάθε προσαρμογή ενός απ’ αυτούς τους τρεις παράγοντες έχει τις επιπτώσεις της ως προς αυτό.
Από τη στιγμή που κάθε αλλαγή που κάνεις επηρεάζει το φως που φτάνει στον αισθητήρα, ουσιαστικά έχεις να σκέφτεσαι πως πάντα χρειάζεται να εξισορροπείς τα πράγματα. Αν, για παράδειγμα, ανοίξεις περισσότερο το διάφραγμα, τότε μπορείς ν’ ανεβάσεις και την ταχύτητα κλείστρου για να μη γίνει υπερέκθεση, για να μην υπερφωτιστούν τα πάντα στη φωτογραφία. Αντίστοιχα, αν χρειάζεσαι οπωσδήποτε πιο κλειστό διάφραγμα, όπως στην περίπτωση που θες να βγάλεις καθαρό και σωστά εστιασμένο όλο το πλάνο, ίσως χρειαστεί να ρυθμίσεις μια πιο αργή ταχύτητα κλείστρου για να καταφέρεις ν’ αναπληρώσεις το «χαμένο» φως.
Η ισορροπία μεταξύ ταχύτητας κλείστρου και διαφράγματος οφείλει να είναι το πρώτο σου μέλημα όταν ρυθμίζεις τα πάντα χειροκίνητα. Η ευαισθησία του αισθητήρα, τα ISO, είναι ένας παράγοντας ακόμη που μπορείς να ρυθμίσεις, αλλά μπορείς να τον αφήνεις για αργότερα στη διαδικασία. Τουλάχιστον μέχρι να εξοικειωθείς με την ιδιοσυγκρασία της μηχανής που κρατάς, αλλά και των ορίων του αισθητήρα της, ώστε να ρυθμίζεις τα ISO για να είναι στα επίπεδα που ξέρεις ότι απαιτούνται για να έχεις το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Πειραματισμός και δημιουργική ελευθερία
Όταν ρυθμίζεις τη φωτογραφική μηχανή σου στην αυτόματη λειτουργία, οι ρυθμίσεις που γίνονται αυτόματα εναπόκεινται στις μετρήσεις των αισθητήρων της, του φωτομέτρου της, ακόμη και στον επεξεργαστή εικόνας που μπορεί ν’ αναγνωρίσει διάφορα είδη λήψεων, ανάλογα με τις συνθήκες. Αν θέλεις, όμως, να αξιοποιήσεις στο έπακρο την DSLR ή Mirrorless σου πρέπει να αρχίσεις να εξοικειώνεσαι με τη χειροκίνητη φωτογράφιση.
Το πρώτο βήμα είναι να ξεφύγεις από τη πλήρως αυτόματη λειτουργία και να δοκιμάσεις το A, που δίνει προτεραιότητα στο διάφραγμα, και το S, που δίνει προτεραιότητα στο κλείστρο. Κάτι τέτοιο σημαίνει πως εσύ ρυθμίζεις το διάφραγμα, ή την ταχύτητα κλείστρου αντίστοιχα, και η μηχανή δεν επιτρέπεται να προσαρμόσει τη ρύθμιση που θα βάλεις χειροκίνητα. Μπορεί όμως να προσαρμόσει τις υπόλοιπες. Όταν ρυθμίζεις το διάφραγμα, μπορεί ν’ αλλάξει ταχύτητα κλείστρου και ISO. Αντίστοιχα, όταν ρυθμίζεις την ταχύτητα κλείστρου εκεί που θες, τότε η μηχανή μπορεί ν’ αλλάξει καταλλήλως διάφραγμα και ISO.
Αυτός είναι ένας καλός τρόπος να πειραματιστείς, να εξοικειωθείς με τον ρόλο της ταχύτητας και του διαφράγματος ξεχωριστά μέχρι να νιώσεις πως είναι ώρα να τα ρυθμίζεις όλα χειροκίνητα, και να μην αφήνεις τη μηχανή ν’ αποφασίζει για σένα.
Είσαι στην Κύπρο; Δες τις συσκευές που σε ενδιαφέρουν εδώ: DSLR, Mirrorless.
