H φωτογραφία δεν είναι απλά η απαθανάτιση μιας στιγμής. Ένας φωτογράφος, ανεξάρτητα από το αν είναι επαγγελματίας ή ερασιτέχνης, θέλει και πρέπει να μεταδίδει έντονα συναισθήματα μέσα από τα έργα του. Μια γρήγορη selfie που μοιάζει με όλες τις άλλες, ένα τυποποιημένο φίλτρο που μπορεί να έχει ο καθένας στο smartphone του, θα κάνουν τις δημιουργίες σου να μοιάζουν μ’ όλες τις άλλες. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να κάνεις τη διαφορά και ν’ αποτυπώσεις τις δικές σου ιδέες. Ένας από αυτούς είναι η ασπρόμαυρη φωτογραφία.
Αφαίρεσε χρώμα, βάλε συναίσθημα
Αν ανατρέξεις στο παρελθόν θα δεις ότι οι εντυπωσιακότερες φωτογραφίες είναι αυτές που αποτυπώνονται σε ασπρόμαυρο φιλμ. Αφαιρώντας τα εντυπωσιακά χρώματα και τις ιδιαίτερες αποχρώσεις, μένεις μονάχα με τις αποχρώσεις του μαύρου, του γκρι και του λευκού.
Τον κύριο ρόλο στη δομή της εικόνας θα παίξουν η σκηνή, ο φωτισμός και οι σκιές των αντικειμένων. Ασφαλώς αυτά υπάρχουν ως παράμετροι και στην έγχρωμη φωτογραφία. Με τη διαφορά ότι στην ασπρόμαυρη φωτογραφία δεν μπορείς να κρύψεις τις ατέλειες της σκηνής, δίνοντας έμφαση στα χρώματα.
Η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι μια πρόκληση της οποίας τα αποτελέσματα αφήνουν πολύ δυνατές εντυπώσεις. Αν μπορείς να πετύχεις μια μονόχρωμη πόζα να είσαι σίγουρος ότι θ’ αντέξει στον χρόνο πολύ περισσότερο από την αντίστοιχη έγχρωμη. Το ασπρόμαυρο προκαλεί ένα συναίσθημα νοσταλγίας σε οποιοδήποτε θέμα. Κι αυτό μπορείς να το εκμεταλλευτείς «παίζοντας» με τα συναισθήματα.
Πώς μπορείς να «παίξεις» με το ασπρόμαυρο
Ο φωτισμός αποτελεί βασικό συστατικό για κάθε φωτογραφία. Μπορεί να είναι αυτονόητο, ωστόσο στην ασπρόμαυρη φωτογραφία πρέπει να προσεγγίσεις τον φωτισμό με διαφορετικό τρόπο. Οι σκιές και το φως γίνονται εντονότερα όταν περιορίζεσαι στο χρώμα. Προσπάθησε να σκεφτείς με όρους αντιθέσεων. Όταν έχεις χρώμα χρησιμοποιείς το φως για να τονίσεις τα χρώματα. Τώρα που δίνεις έμφαση στις σκιές θα πρέπει να προσπαθήσεις να τονίσεις τις αντιθέσεις ανάμεσα στις αποχρώσεις του μαύρου και του λευκού. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι θα πρέπει να μειώσεις τις λεπτομέρειες στη φωτογραφία και να μεγιστοποιήσεις τις αντιθέσεις.
Η σκιά που θα πέφτει στον χώρο θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό σκοτεινότερη. Δεν θέλεις να έχεις γκρίζο κάπου που κανονικά ταιριάζει το μαύρο. Απ’ την άλλη πλευρά δεν θα πρέπει να έχεις μαύρο εκεί που υπάρχει κάποια λεπτομέρεια. Το μαύρο θα την κρύψει τελείως. Η σκιά στο πρόσωπο πρέπει να είναι γκρίζα για να φαίνονται τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου. Φυσικά μπορείς να δραματοποιήσεις τη σκηνή τοποθετώντας μαύρη σκιά στο πρόσωπο, εφόσον θέλεις να κρύψεις τα χαρακτηριστικά του.
Εμπνεύσου από τα φιλμ νουάρ
Μπορείς να πάρεις μια ιδέα για τα όσα αναφέρονται παραπάνω, παρατηρώντας παλιές ασπρόμαυρες κινηματογραφικές ταινίες. Τα φιλμ νουάρ κάνουν άριστη χρήση των αντιθέσεων, ειδικά σ’ ότι έχει να κάνει με πρόσωπα. Παρατήρησε το πώς τονίζονται οι εκφράσεις των ηθοποιών, αλλά και πως κρύβονται οι περιττές λεπτομέρειες μέσω των έντονων σκιών. Μελέτησε τον τρόπο που παρουσιάζονται τα σκοτεινά σοκάκια και γενικά η νυχτερινή πόλη.
Δώσε έμφαση στα σχήματα και τις επιφάνειες
Τα περίπλοκα σχήματα, οι έντονες καμπύλες και οι γωνίες μπορούν να τραβήξουν την προσοχή το ίδιο εύκολα με τις χρωματικές αντιθέσεις. Αφού δεν μπορείς να τονίσεις ένα αντικείμενο με το χρώμα, προσπάθησε να το κάνεις να ξεχωρίζει μέσα απ’ το σχήμα του. Μπορείς να ορίσεις ένα αντικείμενο ως το σημείο στο οποίο υπάρχει άπλετο φως. Εναλλακτικά, δοκίμασε να κρύψεις τις άκρες του μέσω έντονης σκιάς. Θα προκαλέσεις έτσι τη φαντασία του θεατή να συμπληρώσει τα κενά με το μυαλό του. Ένα μισοφωτισμένο παράθυρο δημιουργεί ερωτηματικά ως προς το πόσο μεγάλο είναι στην πραγματικότητα.
Ο μινιμαλισμός στη φωτογραφία
Η ασπρόμαυρη φωτογραφία δεν αφήνει περιθώρια για λάθη. Αν ένα αντικείμενο δεν είναι σωστά φωτισμένο δεν θα μπορέσει να «κρυφτεί» ρίχνοντας χρώμα στον περίγυρό του. Προσπάθησε να έχεις καθαρές φωτογραφίες χωρίς περιττά ίχνη και αντικείμενα. Δείξε αυτό που θέλεις να δείξεις, και τίποτα παραπάνω. Δώσε μίνιμαλ χαρακτήρα στο θέμα σου τόσο στο χρώμα, όσο και στο περιεχόμενο.
Φτιάξε ένα πλάνο στο μυαλό σου
Αυτό θα πρέπει να το έχεις ως κανόνα, ανεξάρτητα εάν πρόκειται για ασπρόμαυρη ή έγχρωμη φωτογραφία. Φτιάξε ένα πλάνο τραβώντας νοητές κάθετες γραμμές ώστε να δημιουργήσεις δύο ή τρεις ζώνες στην εικόνα σου. Τοποθέτησε τα αντικείμενα και τα πρόσωπα σε μία, ή δύο τέτοιες ζώνες. Άφησε μια ζώνη κενή. Αυτό θα σου δώσει μια ιδέα για το πώς παρατηρεί ο εγκέφαλος τις εικόνες και πως προσπαθεί να οριοθετήσει αυτά που βλέπει. Μόλις αποκτήσεις εμπειρία σ’ αυτό το κομμάτι θ’ αρχίσεις να πειραματίζεσαι και με διαφορετικές διατάξεις και ζώνες. Με τον καιρό θα βρεις την ισορροπία που ταιριάζει στην αντίληψή σου και στον τρόπο που εκφράζεσαι.
Ετοίμασε το κλείστρο για ασπρόμαυρη φωτογραφία
Όπως παρατήρησες, μέχρι τώρα δεν είχαμε αναφέρει κάτι σχετικά με τις ρυθμίσεις της φωτογραφικής μηχανής. Άλλωστε, το βασικότερο κομμάτι στη φωτογραφία (και ειδικότερα στην ασπρόμαυρη) είναι να έχεις έμπνευση και πλάνο, δύο αλληλένδετα πράγματα. Να είσαι σίγουρος πως με την κατάλληλη φωτογραφική μηχανή, η έμπνευση έρχεται ακόμη πιο εύκολα.
Ήρθε λοιπόν η στιγμή να ρυθμίσεις το φως που θέλεις να περάσεις στη φωτογραφία σου. Ως γνωστόν όσο περισσότερο χρόνο μείνει ανοιχτό το κλείστρο της φωτογραφικής μηχανής, τόσο περισσότερο φως θ’ απεικονιστεί στην τελική φωτογραφία. Εφόσον δεν έχεις να χρησιμοποιήσεις πολλά χρώματα δεν χρειάζεται να ανησυχήσεις για τυχόν έντονο χρωματισμό. Αντ’ αυτού δίνεις την ευκαιρία στο λευκό και τις σκιές να φανούν καθαρότερες. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε εικόνες που υπάρχουν πολλά και κινούμενα μέρη. Τα φύλλα ενός δέντρου, ή ο μικρός κυματισμός στη θάλασσα ή σε μια λίμνη γίνονται ένα ευχάριστο «θόλωμα» και δίνουν μια καλλιτεχνική άποψη στη φωτογραφία σου.
Διάλεξε τον σωστό τύπο αρχείου
Ουσιαστικά, μία φωτογράφιση ολοκληρώνεται μετά την επεξεργασία των εικόνων που έχεις τραβήξει. Οι περισσότερες φωτογραφικές συσκευές έχουν προεπιλεγμένο τρόπο αποθήκευσης σε ό,τι αφορά στον τύπο αρχείου, που συμπιέζει τα δεδομένα. Η συμπίεση αυτή προκαλεί απώλεια πληροφορίας. Αυτό δεν είναι καθόλου καλό όταν έρχεται η ώρα να επεξεργαστείς/βελτιώσεις τις εικόνες σου. Φαντάσου να έχεις ξοδέψει χρόνο για να βρεις την κατάλληλη σκηνή, να έχεις φροντίσει τον φωτισμό και να έχεις πετύχει μία απ’ τις καλύτερες φωτογραφίες σου, και λίγο αργότερα να παρατηρείς μια μικρή λεπτομέρεια που θα ήθελες να τροποποιήσεις.
Ανοίγεις το αρχείο για επεξεργασία και, δυστυχώς, δεν μπορείς να πειράξεις τίποτα επάνω του, αφού η παραμικρή αλλαγή θα προκαλέσει φθορά στην ποιότητα της εικόνας απλά και μόνο επειδή το αρχείο είναι συμπιεσμένο. Το πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας θα προσπαθήσει να «μαντέψει» τι υπάρχει γύρω απ’ το σημείο που επεξεργάζεσαι. Αν είχες ασυμπίεστη εικόνα οι αλλαγές θα περιορίζονταν μονάχα σ’ αυτό που έχεις ζητήσει. Φρόντισε, λοιπόν, να προτιμάς αρχεία τύπου BMP και TIFF. Έτσι, θα μπορείς να βγάλεις πολύ λιγότερες φωτογραφίες, αλλά θα ξέρεις ότι κάθε μια τους διατηρεί την εικόνα μ’ όλες τις λεπτομέρειες.
Γνώρισε καλύτερα τις ρυθμίσεις της μηχανής σου
Η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι πρόκληση για τον επαγγελματία και τον ερασιτέχνη. Μετά τις πρώτες σου εξορμήσεις θα νιώσεις την ανάγκη να κατανοήσεις τα βασικά χαρακτηριστικά της μηχανής σου. Παράγοντες όπως ο φωτισμός, η θερμοκρασία του λευκού και η αντίθεση, οι διαφορετικές ρυθμίσεις του κλείστρου είναι πράγματα που αν τα μάθεις, έστω κι επιφανειακά, θα μετατρέψουν τις εικόνες σου από ερασιτεχνικές σε ημι-επαγγελματικές.
Ένα απλό βιβλίο με τις βασικές αρχές της φωτογραφίας θα κάνουν «θαύματα» στις δημιουργίες σου. Μόλις μάθεις τα βασικά και νοιώσεις έτοιμος να ασχοληθείς με τα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας, θα καταλάβεις τις πραγματικές δυνατότητες που σου προσφέρει η ασπρόμαυρη φωτογραφία. Τα βασικά εργαλεία με τα οποία μπορείς να ξεκινήσεις τα πειράματά σου στο Photoshop είναι το Dodge και το Burn. Θα χρειαστεί να πειραματιστείς πολύ με αυτά τα εργαλεία, μέχρι να μάθεις να παραμετροποιείς τις σκιές, τους τόνους ανάμεσα στις σκιές, τα φωτεινότερα και τα σκοτεινότερα σημεία.
Πειραματίσου και διεύρυνε τη δημιουργικότητά σου
Όλα τα φωτογραφικά smartphones και οι περισσότερες φωτογραφικές μηχανές σου επιτρέπουν να προβλέψεις το αποτέλεσμα μέσα απ’ την οθόνη τους. Εντόπισε στις ρυθμίσεις την προεπισκόπηση σε ασπρόμαυρη λειτουργία και πειραματίσου. Απ’ τη στιγμή που δεν περιορίζεσαι ιδιαίτερα απ’ τη χωρητικότητα της συσκευής σου, μπορείς να κάνεις δοκιμές και να διαγράψεις οτιδήποτε δεν σου αρέσει.
Αξιοποίησε τα φίλτρα στο λογισμικό κάμερας του smartphone σου. Προσφέρουν μια σχετικά μεγάλη γκάμα φίλτρων για να τονίσεις την τελική σου εικόνα. Δεν είναι ο ιδανικότερος τρόπος για να φωτογραφήσεις, αφού δεν σου δίνουν την ευκαιρία να μάθεις πώς να τονίζεις μόνος σου τα σημεία που θέλεις. Απ’ την άλλη είναι ένα καλό σημείο αναφοράς για να δεις τι μπορείς να καταφέρεις μόνος σου. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα φίλτρα χρησιμοποιούν λογική την οποία μπορείς σιγά-σιγά ν’ αποκρυπτογραφήσεις. Διάλεξε τα αγαπημένα σου φίλτρα, και σύγκρινε τη φωτογραφία πριν την εφαρμογή του φίλτρου και μετά. Όλα αυτά θα ιντριγκάρουν τη φαντασία σου και θα τροφοδοτήσουν τα μελλοντικά σου πειράματα.