Όσο καλή κι αν είναι η καινούρια σου κάμερα DSLR ή mirrorless, δεν θα μπορέσεις να την αξιοποιήσεις στο έπακρο χωρίς τον κατάλληλο φακό.
Ο παρεχόμενος φακός της καινούριας σου DSLR, ή mirrorless είναι μεν μια καλή αρχή για να τραβήξεις μερικές πολύ ωραίες φωτογραφίες, ωστόσο σύντομα θα διαπιστώσεις ότι θα χρειαστεί ν’ αλλάξεις φακό, ώστε να δημιουργήσεις ακόμη πιο εντυπωσιακές εικόνες. Η δυνατότητα αλλαγής φακών προσφέρει πολλές δημιουργικές ευκαιρίες, αφού ο κάθε φακός επηρεάζει άμεσα κι αισθητά τη φωτογραφία που θα τραβήξεις.
Από πού πρέπει να ξεκινήσεις
Εάν δεν έχεις ακόμη καταλήξει σε κάποιο συγκεκριμένο μοντέλο μηχανής, φρόντισε να ελέγξεις τις διαθέσιμες επιλογές φακών για τις μηχανές που εξετάζεις. Σίγουρα, δεν απαιτείται ν’ αγοράσεις 10-12 φακούς για την κάμερά σου, αλλά όσο μεγαλύτερη είναι η διαθέσιμη συλλογή φακών για τη μηχανή σου, τόσο περισσότερες κι οι επιλογές σου.
Πρώτα απ’ όλα, θα πρέπει να βεβαιωθείς ότι η κάμερά σου υποστηρίζει όλους τους τύπους φακών που ταιριάζουν στο δικό σου φωτογραφικό στιλ. Για παράδειγμα, εάν φωτογραφίζεις κυρίως τοπία, θα χρειαστείς διαφορετικό τύπο φακού απ’ αυτόν που θα χρησιμοποιούσες αν ήθελες να τραβάς κυρίως πορτραίτα.
Εστιακή απόσταση
Ο όρος «εστιακή απόσταση» αναφέρεται στην οπτική μέτρηση που καθορίζει την απόσταση από το οπτικό κέντρο του φακού μέχρι το επίπεδο του αισθητήρα. Όσοι φακοί έχουν περισσότερα από 50mm εστιακής απόστασης, ονομάζονται τηλεφακοί επειδή παρέχουν μεγαλύτερη μεγέθυνση. Οι φακοί µε λιγότερα από 50mm ονομάζονται ευρυγώνιοι, καθώς έχουν μικρότερη μεγέθυνση αλλά καλύπτουν ένα πιο ευρύ πεδίο από αυτό του ανθρώπινου ματιού. Σε γενικές γραμμές, λοιπόν, οι μεγαλύτερες εστιακές αποστάσεις αντιστοιχούν σε υψηλότερη μεγέθυνση κι αντίστροφα.
Συνεπώς, η εστιακή απόσταση του φακού δε σχετίζεται με την ποιότητά του αλλά καθαρά με τις φωτογραφικές ανάγκες και προτιμήσεις σου.
Διάφραγμα
Αυτή η τιμή εκφράζει ποσοτικά το μέγεθος της μέγιστης διαμέτρου του διαφράγματος του φακού και τελικά το φωτισμό του ειδώλου. Συμβολίζεται με το γράμμα F που συνοδεύεται πάντα από έναν αριθμό. Όσο μικρότερος είναι ο αριθμός (π.χ. f/2.8), τόσο περισσότερο φως περνάει στον αισθητήρα της μηχανής, επιτρέποντας μικρότερους χρόνους έκθεσης αλλά και μικρότερο βάθος πεδίου. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι το αντικείμενο (ή αντικείμενα) που βρίσκονται ακριβώς στην απόσταση που εστιάζεις θα είναι ευκρινέστερα, αλλά οτιδήποτε βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση, μπροστά ή πίσω από αυτό, θα είναι θολό. Γι’ αυτό και τα ανοιχτά διαφράγματα χρησιμοποιούνται όταν θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα φωτογραφικό πορτραίτο με θολό φόντο και ευκρινές θέμα.
Συντελεστής μεγέθυνσης (crop factor) και τύποι αισθητήρων
Ενώ η εστιακή απόσταση κρίνει αν ένας φακός είναι ευρυγώνιος, νορμάλ, τηλεφακός κ.λπ., η μεταβολή της εστιακής απόστασης κάθε φακού μας δίνει διαφορετικό αποτέλεσμα για κάθε τύπο αισθητήρα.
Η πραγματική γωνία θέασης που θα τραβήξεις επηρεάζεται από το τύπο αισθητήρα, με τους πιο συνηθισμένους να είναι full frame, APS-C, και Micro Four Thirds. Για να κατανοήσεις καλύτερα την εστιακή απόσταση κάθε φακού, ώστε να τραβάς αυτό που βλέπεις, θα πρέπει να υπολογίσεις και την τιμή που δίνει ο κατασκευαστής της μηχανής σου για το συντελεστή μεγέθυνσης (crop factor), τον παράγοντα που σου δίνει τη σχέση του αισθητήρα της μηχανής σου µε το λεγόμενο full frame των 35mm από τις αναλογικές μηχανές.
Οι περισσότεροι αισθητήρες APS-C έχουν συντελεστή μεγέθυνσης 1.5x, πράγμα που σημαίνει ότι εάν πολλαπλασιάσεις την εστιακή απόσταση φακού κατά 1,5, θα έχεις την πραγματική τιμή της εστιακής απόστασης του φακού. Αν, λοιπόν, για παράδειγμα, η δική σου μηχανή διαθέτει crop factor 1,5x, τότε ο φακός των 50mm αντιστοιχεί ουσιαστικά σ’ ένα φακό των 75mm. Για το λόγο αυτό υπάρχει ένα εύρος στην εστιακή απόσταση των φακών ανάλογα µε τις ανάγκες µας και δεν είναι όλοι µε στάνταρ εστιακές αποστάσεις.
Όταν αγοράζεις φακούς, θα πρέπει πάντα να έχεις κατά νου πώς ο τύπος αισθητήρα επηρεάζει τη γωνία θέασης των εικόνων. Ενδεικτικά, χρησιμοποιώντας ένα 50mm σε μια μηχανή με αισθητήρα 22.3mm x 14.9mm (APS-C) και crop factor 1,6x, δε θ’ αποδώσει μια «κανονική» οπτική γωνία, όπως σε μια κάμερα full frame. Αντίθετα, μετατρέπεται σ’ ένα μέτριο τηλεφακό 80mm (50mm x 1,6 = 80mm). Ομοίως, σε μια κάμερα Micro Four Thirds, ένας φακός των 25mm δεν είναι ευρυγώνιος, αλλά ισοδύναμος με φακό 50mm λόγω του crop factor 2x.
Η κατανόηση του συντελεστή μεγέθυνσης μπορεί να σου εξοικονομήσει χρήματα και να σε βοηθήσει να επιλέξεις το σωστό σύστημα κάμερας που θα καλύψει επαρκώς τις ανάγκες σου.
Ευρυγώνιος φακός
Οι ευρυγώνιοι φακοί είναι ιδανικοί σε περιπτώσεις που πρέπει να πλησιάσεις ένα θέμα μεσαίου μεγέθους για να γεμίσεις το κάδρο, ή για να χωρέσεις μεγάλα θέματα στο κάδρο χωρίς να χρειαστεί να τραβήξεις λήψεις από απόσταση. Για παράδειγμα, σ’ ένα δωμάτιο γεμάτο ανθρώπους, δε γίνεται να φωτογραφίσεις όλον το χώρο µε τους ανθρώπους μαζί, ενώ µ’ έναν ευρυγώνιο φακό θα το πετύχεις σχετικά εύκολα. Ωστόσο, οι φακοί αυτοί συνήθως δεν είναι κατάλληλοι για πορτρέτα ανθρώπων λόγω της παραμόρφωσης που προκαλούν.
Νορμάλ φακός
Οι φακοί από 35mm μέχρι και 85mm, ανάλογα και µε το crop factor της μηχανής σου, είναι κατάλληλοι για να έχεις πολύ φυσικά αποτελέσματα, χωρίς παραμόρφωση. Σου επιτρέπουν να πραγματοποιείς λήψεις για κάθε θέμα, ενώ συνήθως περιλαμβάνονται στα κιτ των μηχανών. Είναι μικροί, ελαφριοί και διαθέτουν μεγάλα διαφράγματα, άρα παρέχουν φωτεινό αποτέλεσμα κι έναν πολύ γρήγορο φακό. Μπορείς, επίσης, να κάνεις λήψεις τοπίων, ωστόσο δεν θα έχουν το εύρος ενός φακού µε μικρότερη εστιακή απόσταση.
Τηλεφακός
Οι τηλεφακοί διαθέτουν αρκετά μεγάλη εστιακή απόσταση, από περίπου 100mm µέχρι και 300mm, ενώ όσοι έχουν ακόμη μεγαλύτερη εστιακή απόσταση, πάνω από 300mm, είναι οι super-τηλεφακοί. Οι τηλεφακοί με μεγάλες εστιακές αποστάσεις είναι ιδανικοί για να γεμίζεις το κάδρο με θέματα που βρίσκονται πιο μακριά από τη φωτογραφική μηχανή, όπως λήψεις από απόσταση, ή για κάποια λεπτομέρεια από μακριά.
Σταθεροποιητής εικόνας
Ο σταθεροποιητής εικόνας είναι απαραίτητος κυρίως σε μεγάλα ζουμ, όπου το ανθρώπινο χέρι δεν έχει πάντα τη δυνατότητα να παραμένει σταθερό, ενώ χρησιμεύει και στις περιπτώσεις που χρησιμοποιείς τη μηχανή για τη λήψη βίντεο. Πολλοί κατασκευαστές έχουν συμπεριλάβει αυτό το χαρακτηριστικό στις μηχανές τους, παρέχοντας την επιλογή ενεργοποίησης/ απενεργοποίησης.
Ειδικοί τύποι φακών
Εκτός από τους παραπάνω τύπους φακών, υπάρχουν και πιο εξειδικευμένες προτάσεις, που απευθύνονται σε πιο έμπειρους φωτογράφους, όπως οι φακοί zoom κι οι φακοί macro.
Φακοί zoom
Οι φακοί ζουμ διαθέτουν εστιακές αποστάσεις 75-300mm και μπορούν να αντικαταστήσουν όλους τους ενδιάμεσους φακούς, γι’ αυτές τις εστιακές αποστάσεις. Ωστόσο, είναι είτε πιο αργοί (έχουν λιγότερο φωτεινά μέγιστα διαφράγματα), είτε έχουν μεγαλύτερο βάρος και μέγεθος.
Φακοί macro
Η μακροφωτογραφία έχει να κάνει με τη φωτογραφία πολύ μικρών αντικειμένων ή ζωντανών οργανισμών (π.χ. ένα λουλούδι, ή ένα έντομο) σε αναλογίες μεγέθυνσης ίσης και μεγαλύτερης από το φυσικό μέγεθος. Δυστυχώς, πολλοί φακοί δεν θα σου επιτρέψουν να εστιάσεις αρκετά κοντά στο θέμα σου για να τραβήξεις μια αξιοπρεπή φωτογραφία macro. Έτσι, όταν οι φωτογραφικές σου φιλοδοξίες αρχίζουν να φτάνουν ακόμη πιο μακριά, τότε η αγορά ενός ειδικού φακού macro είναι μονόδρομος.
Οι φακοί macro είναι ειδικά σχεδιασμένοι, έτσι ώστε να παρέχουν βέλτιστη οπτική απόδοση σε πολύ μικρές εστιακές αποστάσεις, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι μπορείς να τους χρησιμοποιήσεις μόνο για μακροφωτογραφία. Πολλοί φακοί macro έχουν επίσης τη δυνατότητα να προσφέρουν εξαιρετική απόδοση και κατά τη λήψη κανονικών θεμάτων σε κανονικές αποστάσεις.