Από την Ιωάννα Σταμούλου
Ο χαλβάς είναι γλυκό αγαπημένο, αλλά με πολλά πρόσωπα, γιατί στο άκουσμά του, γυρνάνε το κεφάλι τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικοί, ο ένας καλύτερος από τον άλλο!
Ο χαλβάς είναι ένα γλύκισμα με άρωμα Ανατολής που εκτός από την Ελλάδα τον συναντάμε σε όλα τα Βαλκάνια, την Τουρκία, αρκετές ακόμη χώρες της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, το Ιράν, το Ιράκ, μέχρι την Ινδία και το Πακιστάν. Αν το δούμε από ετυμολογικής άποψης, ο χαλβάς είναι λέξη που προέρχεται από την αραβική γλώσσα (halw) και σημαίνει γλυκό, κάτι πολύ γενικό δηλαδή. Η αλήθεια είναι πως χαλβάδες υπάρχουν πολλοί, ο καθένας φτιαγμένος με διαφορετικό τρόπο, από διαφορετικές πρώτες ύλες και σε πλήθος παραλλαγών. Ας δούμε όσα αξίζει να ξέρουμε για την παρασκευή και την προέλευσή τους διαχωρίζοντάς τους από την βασική πρώτη ύλη του καθενός.
Σιμιγδαλένιος
Είναι ο χαλβάς που φτιάχνουμε στο σπίτι μας σε μια κατσαρόλα, με βάση το σιμιγδάλι, χρησιμοποιώντας μια λιπαρή ουσία (λάδι ή βούτυρο) κι ένα γλυκό σιρόπι (ζάχαρη και νερό). Η αναλογία των υλικών πανεύκολη, απλώς μετράς από το 1 μέχρι το 4 (1 λάδι, 2 σιμιγδάλι, 3 ζάχαρη, 4 νερό). Η διαδικασία παρασκευής είναι εξίσου απλή, πρώτα καβουρντίζουμε το σιμιγδάλι με τη λιπαρή ουσία της επιλογής μας μέχρι να πάρει χρυσαφί χρώμα και στη συνέχεια του προσθέτουμε σιρόπι και τον βράζουμε ανακατεύοντας μέχρι το σιμιγδάλι να απορροφήσει το γλυκό υγρό, να φουσκώσει και να ξεκινήσει να ξεκολλά από τα τοιχώματα της κατσαρόλας. Οι παραλλαγές του δεν έχουν τέλος, αφού για το σιμιγδαλένιο χαλβά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ψιλό ή χοντρό σιμιγδάλι ή μείγμα και των δύο, κάποιες φορές και αλεύρι, να τον κάνουμε νηστίσιμο ή αρτίσιμο (με βούτυρο ή με λάδι), να του προσθέσουμε ξηρούς καρπούς και φρούτα της επιλογής μας, αρώματα μπαχαρικών και φρούτων, γάλα, ινδοκάρυδο, καρότο, κλπ.
Σουσαμένιος
Γλυκό με καταγωγή από τη Μέση Ανατολή, στην Ελλάδα έγινε πιο γνωστός μετά το 1922, με την άφιξη των προσφύγων της Μικράς Ασίας. Από εκεί έφτασαν οι πρώτοι μάστορες που με τη σειρά τους δίδαξαν την τέχνη τους στις επόμενες γενιές. Γνωστός και σαν χαλβάς του μπακάλη -αφού τα παλιότερα χρόνια τον αγόραζαν από τα παντοπωλεία- αυτός ο χαλβάς λέγεται σουσαμένιος γιατί παρασκευάζεται με βάση το ταχίνι (τον πολτό δηλαδή του σουσαμιού) το οποίο ζυμώνεται με τον “αχντά” μέσα σε ειδικά χάλκινα καζάνια, τα “μπασίμια” με το χέρι! Ο αχντάς είναι μια λευκή καραμέλα που παλιά έφτιαχναν μόνο με ζάχαρη, νερό και τσουένι (χαλβαδόριζα), το οποίο δίνει μαστιχωτή υφή και ίνες στο χαλβά. Σήμερα μπορεί να του προσθέτουν μέλι, γλυκόζη, φρουκτόζη, χαρουπόμελο κλπ. Και αυτός ο χαλβάς έχει πολλές παραλλαγές ανάλογα με την υφή του (πιο μαστιχωτή και ινώδη, πιο συμπαγής, πιο αφράτη κλπ), τα αρώματα του (βανίλια, πορτοκάλι), την προσθήκη κακάο ή σοκολάτας, καβουρντισμένων ξηρών καρπών (αμύγδαλο, φουντούκι, φιστίκι), ξερών φρούτων (σταφίδα, κράνμπερι, ζαχαρωμένες φλούδες πορτοκαλιού κλπ).
Χαλβάς Φαρσάλων
Μπορεί τα Φάρσαλα να έχουν βάλει τη σφραγίδα τους δίπλα στην ονομασία αυτού του χαλβά, όμως η αλήθεια είναι πως φτιάχνεται σε όλη σχεδόν τη Θεσσαλία και σε κάποιες περιοχές της Μακεδονίας. Λέγεται και σαπουνέ, λόγω της λείας υφής του και του γεγονότος ότι κόβεται σε κομμάτια που μπορεί να σου θυμίσουν σαπούνι. Επίσης είναι γνωστός και σαν πανηγυριώτικος ή παζαριώτικος γιατί πωλείται από πλανόδιους πωλητές σε πανηγύρια και γιορτές. Είναι πιο μαλακός και πιο λιπαρός από τους δύο προηγούμενους χαλβάδες, με πιο σκούρο χρώμα, λόγω της καραμελένιας βάσης του. Παρασκευάζεται με βάση το άμυλο (νισεστέ ή άνθος αραβοσίτου), βούτυρο που σε περιόδους νηστείας αντικαθίσταται με λάδι και φυσικά ζάχαρη η οποία καραμελώνεται εξ’ αρχής. Εδώ το άμυλο δεν καβουρντίζεται στη λιπαρή ουσία του χαλβά όπως γίνεται με το σιμιγδαλένιο, διαλύεται σε νερό, γίνεται κρέμα και μετά ανακατεύεται με την καραμέλα, πριν του προσθέσουν το βούτυρο και τον αφήσουν να σιγοβράζει και τον ανακατεύουν συνεχώς μέχρι να πήξει τόσο που θα μπορεί να δημιουργεί αυλάκια στον πάτο του καζανιού που παρασκευάζεται. Ύστερα μεταφέρεται σε ρηχά ταψιά, τους ταβάδες, κι αφήνεται να κρυώσει και να πήξει, δημιουργώντας από πάνω μια χαρακτηριστική κρούστα. Συχνά του προσθέτουν καβουρντισμένα αμύγδαλα, κάποιες φορές και σουσάμι.
Κετέν χαλβάς
Λιγότερο γνωστός σε εμάς στην Ελλάδα, ο keten ή pismaniye είναι ένας χαλβάς τουρκικής προέλευσης με υφή νηματοειδή σαν βαμβάκι που θυμίζει κάτι ανάμεσα σε κανταϊφι και μαλλί της γριάς, και λιώνει στο στόμα μόλις έρθει σε επαφή με τη γλώσσα. Είναι παλιό γλυκό που παρασκευάζεται από την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με μια ιδιαίτερη τεχνική, από μια μάζα που γίνεται με βάση το αλεύρι και τη ζάχαρη. Συναντάται και σε άλλες χώρες, την Αίγυπτο, την Βουλγαρία, τη Σερβία και την Κροατία. Έχει χρώμα λευκό ή απαλό καφετί, ενώ κάποιες φορές στολίζεται και με πράσινο φιστίκι.