Από την Ιωάννα Σταμούλου
Η νοστιμιά δεν είναι η μοναδική αρετή του, έχει και τεράστια διατροφική αξία και πολλούς τρόπους να τον απολαύσουμε.
Ο χουρμάς είναι ο καρπός της χουρμαδιάς, ένα είδος φοίνικα δηλαδή που ονομάζεται δακτυλοφόρος (Phoenix dactylifera) και καλλιεργείται πάνω από 6.000 χρόνια. Είναι ένα από τα πιο γλυκά φρούτα στη φύση, τρώγεται και φρέσκος, όμως συνήθως καταναλώνεται αποξηραμένος. Φρέσκος ή αποξηραμένος ο χουρμάς είναι ένας ιδιαίτερα ωφέλιμος καρπός.
Η καλλιέργεια…
Η χουρμαδιά είναι πανύψηλο δέντρο που φθάνει μέχρι και 30 μέτρα, έχει λεπτό κορμό γκριζοκαφέ χρώματος, μακριά λογχωτά φύλλα με μήκος που φτάνουν τα 6 μέτρα και φυλλάρια των 30-60 εκατ. Αντέχει στο ψύχος μέχρι και στους -10οC και χρειάζεται φως και νερό για να αναπτυχτεί. Καρπούς παράγουν μόνο τα θηλυκά δέντρα, όταν κοντά τους φύονται αρσενικά γιατί η γονιμοποίηση πραγματοποιείται μέσω της γύρης των ανθέων τους. Οι καρποί που αναπτύσσονται σε τσαμπιά πάνω στα θηλυκά δέντρα, έχουν χρώμα κίτρινο-πορτοκαλί, φτάνουν σε μήκος 3,8 εκατοστών και είναι οι μόνοι βρώσιμοι απ’ όλα τα είδη φοίνικα που υπάρχουν.
Η χουρμαδιά απαντάται σε τροπικά και υποτροπικά κλίματα, ιδιαίτερα της Βόρειας Αφρικής και της Νοτιοδυτικής Ασίας (στην Αραβική χερσόνησο, στη Μεσοποταμία του Ιράκ, κατά μήκος του Περσικού κόλπου, τη βορειοδυτική Ινδία και μέχρι το Αφγανιστάν). Στην Ευρώπη συναντάται στην Ιβηρική χερσόνησο και πιο συγκεκριμένα στην Ανδαλουσία της Ισπανίας όπου υπάρχει ένα τεχνητά φυτεμένο φοινικόδασος με Phoenix dactylifera, δίπλα σε μια πόλη. Οι χουρμάδες καταναλώνονταν από τα αρχαία χρόνια στις περιοχές που ευδοκιμούσε η χουρμαδιά και αποτελούσαν βασικό συστατικό της διατροφής των ανθρώπων. Σήμερα, καθώς η ζήτηση τους αυξάνεται παγκοσμίως, αυξάνεται και η παραγωγή τους σε χώρες όπως η Αίγυπτος, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ.
Λίγη ιστορία…
- Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν πολλά φοινικόδεντρα σε μεγάλες εκτάσεις, που όμως δεν έδιναν ποτέ καρπό. Μάλιστα πολλοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς όπως οι Όμηρος, Πλάτων, Θεόφραστος, Παυσανίας αναφέρουν τον φοίνικα στα συγγράμματά τους.
- Επίσης, πίστευαν πως η Λητώ, γέννησε τον Απόλλωνα και τη δίδυμη αδερφή του Άρτεμη πάνω σε ένα φοινικόδεντρο, στη Δήλο. Με φύλλα φοίνικα έφτιαχναν και τα στεφάνια των νικητών των αγώνων που γίνονταν από τον Θησέα προς τιμήν του θεού Απόλλωνα στη Δήλο.
- Στην Ανατολή από τα αρχαία χρόνια ο φοίνικας θεωρούταν δέντρο της ζωής και πως τα κλαδιά του συμβόλιζαν τη νίκη κατά του θανάτου.
- Κατά τη θριαμβευτική είσοδο του Ιησού στα Ιεροσόλυμα οι πρώτοι που τον πίστεψαν τον υποδέχτηκαν με φύλλα φοινικιάς γιατί στο πρόσωπό του αναγνώρισαν τον σωτήρα τους, αυτόν που θα έβαζε τέλος στα βάσανά τους και θα τους χάριζε την αιώνια ζωή.
- Η χριστιανική εκκλησία για τον ίδιο λόγο χρησιμοποιεί τα φύλλα της φοινικιάς την Κυριακή των Βαϊων συμβολικά, ως ανάμνηση εκείνης της μέρας.
Η θρεπτική αξία των χουρμάδων
Οι χουρμάδες περιέχουν άφθονα φυσικά σάκχαρα (70%), κυρίως φρουκτόζη και γλυκόζη σε ίσες αναλογίες, άρα είναι ιδιαίτερα πλούσια πηγή ενέργειας. Το υπόλοιπο 20% αποτελείται από πρωτεΐνες, φυτικές ίνες και διάφορα θρεπτικά συστατικά όπως μικροποσότητες βιταμινών του συμπλέγματος Β, μέταλλα (κάλιο, ασβέστιο, χαλκό, μαγγάνιο, μαγνήσιο και φώσφορο). 100γρ. χουρμάδων αποδίδουν περίπου 280 kcal και μπορούν να καλύψουν το 15% τουλάχιστον των ημερήσιων αναγκών μας στα παραπάνω μέταλλα. Επίσης είναι πλούσιοι σε αντιοξειδωτικά (πολυφαινόλες, ανθοκυανίνες, στερόλες και καροτενοειδή). Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτες, οι χουρμάδες έχουν μία από τις υψηλότερες περιεκτικότητες πολυφαινολών ανάμεσα σε όλα τα αποξηραμένα φρούτα, λόγω της έκθεσής τους στον ήλιο και των ακραίων θερμοκρασιών στις οποίες εκτίθενται, σε σύγκριση με άλλα φρούτα. Επιπλέον, άλλες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί, επιβεβαιώνουν τις αντιφλεγμονώδεις, αντιβακτηριδιακές, γαστροπροστατευτικές και αντικαρκινικές δράσεις των χουρμάδων, οι οποίες αποδίδονται στην περιεκτικότητά τους σε φυτοχημικά συστατικά.
Πώς τους καταναλώνουμε;
Η χρήση των χουρμάδων τα τελευταία χρόνια έχει ενταθεί, ιδιαίτερα από ανθρώπους που ακολουθούν χορτοφαγική διατροφή. Η πιο εκλεκτή ποικιλία είναι οι βασιλικοί που είναι σημαντικά πιο μεγάλοι και ιδιαίτερα ζουμεροί και νόστιμοι. Οι χουρμάδες είναι το τέλειο σνακ που μεταφέρεται παντού και καταναλώνεται με μεγάλη ευκολία, ενώ η μελένια γεύση τους μπορεί εύκολα να κατευνάσει τη λαχτάρα μας για κάτι γλυκό. Επίσης προστίθενται πολύ συχνά σε πλατό τυριών κι αλλαντικών καθώς ταιριάζουν γάντι με πικάντικες γεύσεις.
Στη μαγειρική αποπυρηνωμένοι και ψιλοκομμένοι οι χουρμάδες μπορούν να προστεθούν σε σαλάτες, πιλάφια, γεμίσεις και ριζότα, καθώς επίσης και σε σάλτσες πουλερικών και κρεατικών. Η φυσική τους γλύκα μπορεί να αντικαταστήσει εν μέρει τη ζάχαρη σε συνταγές για μπάρες δημητριακών, κέικ, μπισκότα, ψωμιά κλπ. Μπορούν ακόμα να γλυκάνουν το γιαούρτι μας, ένα smoothie ή να πολτοποιηθούν και να γίνουν γέμιση για τάρτες και μπισκότα.