Από την Ιωάννα Σταμούλου
Τον Δεκαπενταύγουστο όλη η Ελλάδα και κάθε σχεδόν σπιτικό γιορτάζει τη Μαρία, τον Μάριο, τη Δέσποινα, την Παναγιώτα, τον Παναγιώτη και την Παρθένα τιμώντας την Παναγία με λειτουργίες, γιορτές και πανηγύρια.
Η μεγαλύτερη γιορτή του καλοκαιριού και μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου που κάθε χρόνο γιορτάζεται στις 15 Αυγούστου. Κάθε χωριό, νησί ή πόλη έχει τη δική του Παναγία και μια εκκλησιά αφιερωμένη στη χάρη της, η οποία παίρνει από δίπλα κι ένα προσωνύμιο που τη χαρακτηρίζει και την κάνει ξεχωριστή, ανάλογα με τη θεολογική ιδιότητα της κάθε Παναγίας, από τον τρόπο που είναι ζωγραφισμένη η εικόνα της, τον τόπο προέλευσης ή το σημείο που βρέθηκε (συνήθως με κάποιον θαυματουργό τρόπο), τον τόπο που βρίσκεται ή τον τρόπο που είναι χτισμένη η εκκλησία της ή ακόμη και τα θαύματα που έχει κάνει. Έτσι, συναντάμε τη Μεγαλόχαρη στην Τήνο, την Παναγία Σουμελά στη Βέροια, την Παναγιά την Εκατονταπυλιανή στην Πάρο, την Παναγία Κρεμαστή στη Ρόδο και στον Πύργο, την Παναγιά Κανάλα στην Κύθνο, την Παναγία Αγιασώτισσα στην Αγιάσο της Λέσβου, την Παντάνασσα στην Πάτρα και τον Μυστρά, την Παναγία τη Φιδούσα στην Κεφαλονιά και άλλες πολλές ακόμη…
Κάθε τόπος τιμά τη δική του Παναγιά με τον δικό του τρόπο κι ένα ιδιαίτερο τελετουργικό, αφού δεν λείπουν οι δοξασίες που συνοδεύουν τις εικόνες της κάθε Παναγιάς οι οποίες θεωρούνται θαυματουργές και τη μέρα της γιορτής τους περιφέρονται με τιμές, ενώ παράλληλα διοργανώνονται θρησκευτικά πανηγύρια με φαγητό, παραδοσιακές μουσικές και χορούς που μπορεί να κρατήσουν για μέρες. Ας ρίξουμε μια ματιά στα πιο ιδιαίτερα έθιμα που συνδέονται με τη Μεγάλη Γιορτή του Δεκαπενταύγουστου:
Παναγία της Τήνου
Το μεγαλύτερο θρησκευτικό προσκύνημα του Ελληνισμού γίνεται στην Τήνο, αφού κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα και τον κόσμο σπεύδουν να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης. Κάποιοι πιστοί ανεβαίνουν γονατιστοί τα σκαλοπάτια, μέχρι να φτάσουν την εικόνα και να προσφέρουν τα τάματα τους. Την περιφορά του επιταφίου της Παναγίας ακολουθούν πιστοί με αναμμένα κεριά και το πανηγύρι διαρκεί έως τις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα δηλαδή της Παναγίας. Παράλληλα με τις θρησκευτικές εκδηλώσεις γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, τον δεκαπενταύγουστο του 1940 λίγο πριν ξεσπάσει ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος.
Παναγία Σουμελά
Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα και το Εξωτερικό σπεύδουν να προσκυνήσουν και να πάρουν μέρος στις εκδηλώσεις που γίνονται στην Παναγία Σουμελά, την ιστορική εκκλησία που βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά. Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από Πόντιους πρόσφυγες, στη μνήμη της ομώνυμης Μονής που κάποτε δέσποζε στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου και η οποία σήμερα είναι ερειπωμένη. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Τη λητάνευση της Αγίας Εικόνας μετά τον Εσπερινό ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα και πολύωρο γλέντι.
Παναγία Μικρόκαστρου στη Σιάτιστα Κοζάνης
Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η περιοχή ζει στους ρυθμούς των χάλκινων και του ασταμάτητου γλεντιού. Εκεί συναντάμε και το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών που προέρχεται από την τουρκοκρατία, όταν δινόταν μέσω του πανηγυριού στους σκλαβωμένους χριστιανούς να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
Κοίμηση της Θεοτόκου στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου
Στον Παλαιόπυργο, ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού οργανώνει πανηγύρι στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας με φαγητό από το μεσημέρι. Ακολουθεί το έθιμο του «ντολιά» που κρατά εδώ και αιώνες. Σύμφωνα με αυτό, η εντολή (ντολή –ντολιά) δίνεται από τον «ντολή πασά» που ορίζεται κάποιος από τους μεγαλύτερους, και παίρνοντας το ποτήρι του με το κρασί να το τσουγκρίσει με έναν παρευρισκόμενο (κάποιο ξένο καλεσμένο, τον παπά κ.α.). Θα πιεί τρείς φορές ή τρία ποτήρια και κάθε φορά τα αφιερώνει σε διάφορους ζητώντας από τους οργανοπαίκτες να παίξουν ένα τραγούδι. Οι υπόλοιποι με τη σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς» αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας ζητώντας και από ένα τραγούδι. Ένας και από τους σκοπούς αυτού του εθίμου ήταν να διαλύονται και οι μικροπαρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των χωριανών. Το βράδυ ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με τοπικές ενδυμασίες και Πωγωνήσιους χορούς που διαρκούν μέχρι τις πρωινές ώρες.
Παναγία Αγιασώτισσα στη Λέσβο
Με επίκεντρο την ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου και την ομώνυμη εικόνα που είναι πλασμένη με κερί και μαστίχα από τον Ευαγγελιστή Λουκά, οι πιστοί που σπεύδουν να προσκυνήσουν απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Κάποιοι περπατούν 25 χιλιόμετρα από την πόλη της Μυτιλήνης μέχρι να φθάσουν στο προαύλιο της εκκλησίας, όπου και διανυκτερεύουν. Ανήμερα της γιορτής μετά την καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από τον ναό και η γιορτή κορυφώνεται με μουσικές και χορούς στην πλατεία του χωριού.
Παναγία Εκατονταπυλιανή στην Πάρο
Ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής είναι μια από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, βρίσκεται στην Παροικιά και είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς, ο οποίος λένε πως χτίστηκε λόγω κάποιου τάματος της Αγίας Ελένης. Η εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής είναι του 17ου αιώνα και κάθε χρόνο σπεύδουν να την προσκυνήσουν χιλιάδες πιστοί. Μετά την περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι με παραδοσιακή μουσική, κρασί και ντόπιους μεζέδες που κρατά μέχρι το πρωί. Την ίδια ώρα, στο λιμανάκι της Νάουσας της Πάρου δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά. Ο κόσμος που είναι συγκεντρωμένος, περιμένει την άφιξη των «πειρατών» στο λιμάνι για να ξεκινήσει το γλέντι με νησιώτικους χορούς και μουσικές.
Παναγία η Φιδούσα στην Kεφαλονιά
Κάθε χρόνο πλήθος πιστών συγκεντρώνεται στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου, Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας» που εμφανίζονται κάθε Δεκαπενταύγουστο στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού. Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα μερικές δεκαετίες πριν, τη χρονιά των μεγάλων σεισμών.