Από την Ιωάννα Σταμούλου
Τι κι αν ο Μάρτης δεν μας έφερε την Άνοιξη, ο Απρίλιος χωρίς ψέματα είναι ο μήνας που θα τη φέρνει θριαμβευτικά στην πόρτα μας. Μαζί και το Πάσχα, αλλά και την πιο όμορφη φύση του χρόνου!
Ο Απρίλιος είναι ο τέταρτος μήνας του χρόνου σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο, ο δεύτερος της Άνοιξης και έχει 30 μέρες. Το όνομά του προέρχεται από τα λατινικά, Aprillis, από το ρήμα «aperire», που σημαίνει ανοίγω – ανοίγει δηλαδή ο καιρός κι έρχεται η άνοιξη. Στη σύγχρονη Ελλάδα ο λαός μας έχει κι άλλα ονόματα για τον Απρίλιο: Απρίλης, Απρίλες, και Λαμπριάτης αφού το Πάσχα συμπίπτει πάντα μαζί του.
Λίγη ιστορία…
- Ο Απρίλιος μέχρι την εποχή του Ιούλιου Καίσαρα, περιελάμβανε 29 μέρες, από κει και πέρα έγιναν 30.
- Το 65 μ.Χ. ο Νέρων προσπάθησε να δώσει το όνομά του στον Απρίλιο και να τον κάνει Νερώνιο (Neronius) σε ανάμνηση της αποτυχημένης προσπάθειας να τον δολοφονήσουν. Η δολοφονία απέτυχε, μαζί για καλή μας τύχη, απέτυχε και η προσπάθεια μετονομασίας του μήνα.
- Τον Απρίλιο πάντως στην Αρχαία Ρώμη είχαν πολλές μεγάλες γιορτές: Την 1η Απριλίου τα “Veneralia” προς τιμήν της Αφροδίτης και του Απόλλωνα, από τις 4 έως τις 10 Απριλίου τα ”Megalesia” (Μεγαλήσια), προς τιμή της θεάς Κυβέλης, στις 21 Απριλίου γιόρταζαν τα Palilia (Παλίλια), ποιμενική γιορτή προς τιμή της θεάς Εστίας. Οι βοσκοί κρατούσαν κλαδιά δάφνης και ράντιζαν με νερό το έδαφος, ενώ άναβαν φωτιές με άχυρα και πηδούσαν τρεις φορές πάνω από αυτές για να εξαγνιστούν. Η γιορτή αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 787 μ.Χ, οπότε καταργήθηκε με απόφαση της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου, ωστόσο το έθιμο με τις φωτιές κρατά έως σήμερα. Στις 22 Απριλίου γιόρταζαν τα Vinalia priora, τις πρώτες γιορτές κρασιού του έτους (με ανάλογες κρασοκατανύξεις), ενώ στις 26 του μήνα ξεκινούσαν τα Floralia, τα Ρωμαϊκά Ανθεστήρια δηλαδή, προς τιμήν της Flora, της θεάς της βλάστησης και της Άνοιξης.
- Και στην Αρχαία Ελλάδας την αντίστοιχη εποχή του χρόνου είχαν γιορτές προς τιμήν της Ρέας, της Αρτέμιδας, του Άττι, του Διονύσου και του Άδωνι.
- Πολλά, όμως, από τα σημερινά έθιμα του Πάσχα (όπως τα κόκκινα αυγά) προέρχονται από την αρχαιότητα και τους εορτασμούς που τελούνταν την ίδια εποχή του χρόνου.
Λίγη λαογραφία..
Σε κάποιες αγροτικές περιοχές της Ελλάδας ο Απρίλης αναφέρεται ως “Γρίλλης” (γκρινιάρης) επειδή στον μήνα αυτόν τελείωναν τα αποθέματα της προηγούμενης σοδειάς και δημιουργούνταν γκρίνιες στις οικογένειες. Επίσης αναφέρεται και σαν ”τιναχτοκοφινίτης” επειδή τότε τινάζουν τα κοφίνια για να τα καθαρίσουν. Μια ακόμη ονομασία είναι ”Αϊ-γεωργίτης” λόγω της εορτής του Αγίου Γεωργίου στις 23 του μήνα.
Όσο για το έθιμο να λέμε ψέματα την πρωταπριλιά, φαίνεται να είναι εισαγωγής και να το γνωρίζουν σε όλη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα μας έφτασε την εποχή των Σταυροφοριών κι έχει τις ρίζες του στους αρχαίους Κέλτες.
Παροιμίες για τον Απρίλιο:
- Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.
- Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε εκείνον τον ζευγά που ‘χει στη γη σπαρμένα.
- Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια,
και τ’ Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια (του αργαλειού). - Απρίλης φέρνει τη δροσιά, φέρνει και τα λουλούδια.
- Και τ’ Απριλιού ταις δεκοχτώ,
πέρδικα ψόφησε στ’ αυγό (δηλαδή απ’ το κρύο). - Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ να’ χεις τα μάτια σου ανοιχτά.
Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω σ’ ένα αυγό.
Τα φρέσκα του μήνα
Φρούτα: φράουλες και αβοκάντο είναι στα καλύτερά τους ενώ βρίσκουμε ακόμα όλων των ειδών τα εσπεριδοειδή (λεμόνια, πορτοκάλια, γκρέιπφρουτ), μήλα, αχλάδια.
Λαχανικά: αγκινάρες, κουκιά, αρακάς, μαρούλια, παντζάρια, σπαράγγια, ρόκα, φινόκιο, πατάτες, κάνουν την πιο φρέσκια εμφάνιση, ενώ στα καφάσια βρίσκουμε ακόμη λάχανα, κουνουπίδια, μπρόκολα, πράσα, ραδίκια, σπανάκι, ραπανάκια κι όλων των ειδών τα αρωματικά.
Ψάρια: γαύρος, γόπες, σαρδέλες, γλώσσες, κουτσομούρες, μπαρμπούνια, μπακαλιαράκια, σκουμπριά, σφυρίδες, φαγκριά, συναγρίδες.