Από την Ιωάννα Σταμούλου
Ο πρώτος μήνας της άνοιξης και της εαρινής ισημερίας, δεν λείπει ποτέ από τη Σαρακοστή και φέρνει πάντα μαζί του μεγάλες γιορτές και αργίες…
Ο τρίτος μήνας του χρόνου σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο έχει 31 ημέρες και στις 21 που έχουμε την εαρινή ισημερία, καλωσορίζουμε κι επίσημα την Άνοιξη. Στην Ελλάδα ο Μάρτιος είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη Σαρακοστή (φέτος η Καθαρή Δευτέρα πέφτει στις 7 Μαρτίου) αλλά και τη μεγάλη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου η οποία γιορτάζεται την 25η Μαρτίου όχι μόνο σαν θρησκευτική αλλά και σαν εθνική γιορτή αφού θεωρείται η μέρα που ξεκίνησε η Επανάσταση του 1821. Να μην ξεχάσουμε την παγκόσμια ημέρα της Γυναίκας στις 8 του Μάρτη.
Λίγη ιστορία…
- Σύμφωνα με το παλιό δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο ο Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας του έτους και για αυτό λεγόταν Primus. Με τη μεταρρύθμιση του 153 π.Χ, όταν προστέθηκαν στο ρωμαϊκό έτος ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος κι έγινε δωδεκάμηνο, ο Μάρτιος έλαβε τελικά την τρίτη θέση που ξέρουμε και του έδωσαν το όνομα του θεού Άρη (Mars – Martius στα λατινικά) που θεωρούταν γενάρχης των Ρωμαίων.
- Σύμφωνα με το Αττικό Ημερολόγιο της Αρχαίας Ελλάδας ο Μάρτιος αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Ανθεστηριώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Ελαφηβολιώνα. Το διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα: Μυστήρια εν Άγραις προς τιμή της Περσεφόνης, μια προπαρασκευαστική γιορτή για όσους επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στα Ελευσίνια Μυστήρια, τα Διάσια προς τιμή του Μειλιχίου Δία, στις όχθες του Ιλισσού και τα Μεγάλα Διονύσια, προς τιμή του θεού Διονύσου, τις δαπάνες των οποίων επωμίζονταν πλούσιοι Αθηναίοι, σύμφωνα με τον θεσμό της χορηγίας. Με τα Μεγάλα Διονύσια συνδέεται η γέννηση της τραγωδίας.
Λίγη λαογραφία…
Η ελληνική λαϊκή σοφία έχει χαρίσει στον Μάρτιο κι άλλα ευφάνταστα ονόματα: Ανοιξιάτη γιατί είναι ο πρώτος μήνας της άνοιξης, Βαγγελιώτη γιατί στις 25 γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό, Πεντάγνωμο, γιατί αλλάζει διαρκώς ο καιρός, Φυτευτή γιατί φυτεύουμε δέντρα, Γδάρτη γιατί μπορεί να μας γδάρει με το άλλο, το καθόλου ανοιξιάτικο και παγερό πρόσωπό του. Για τον ίδιο λόγο τον λένε και Παλουκοκαύτη αφού μπορεί ξεμένοντας από ξύλα να μας αναγκάσει να κάψουμε στο τζάκι και τα παλούκια της περίφραξης του σπιτιού μας για να ζεσταθούμε.
Παροιμίες για τον Μάρτη
- Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε.
- Μάρτης είναι νάζια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει.
- Άλλα λογαριάζει ο Μάρτης κι άλλα η Σαρακοστή.
- Κάλλιο Μάρτη καρβουνιάρη, παρά Μάρτη καψαλιάρη.
- Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
- Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.
- Όπως ασπρίζουν τα βουνά τον Μάρτη από τα χιόνια, έτσι ν΄ ασπρίσουν τα μαλλιά της νύφης απ΄ τα χρόνια.
- Αν ρίξ’ ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε κείνο το ζευγά πό ‘χει πολλά σπαρμένα.
- Οπόχει κόρη ακριβή τον Μάρτη ο ήλιος μην τη δει»
- Αν δώσει ο Μάρτης και κακιώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει
Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά», το βραχιόλι του Μάρτη
Πρόκειται για ένα πολύ παλιό έθιμο που συναντάμε σε όλα τα Βαλκάνια λόγω της υιοθέτησής του από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι και το διατήρησαν. Σύμφωνα με αυτό από την 1η ως τις 31 του Μάρτη φοράμε στον καρπό του χεριού μας ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή. Η παράδοση λέει πως αυτός που το φορά προστατεύεται είτε από ασθένειες γενικά ή από τον βλαβερό ήλιο του Μάρτη, ή από το κακό μάτι. Το βραχιολάκι αυτό το βγάζουμε στο τέλος του μήνα, ή το αφήνουμε πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δούμε το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους ή το καίνε με το αναστάσιμο φως της Ανάστασης. Το έθιμο πιθανότατα έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και στα Ελευσίνια Μυστήρια, όπου οι μύστες έδεναν μια κλωστή, την Κρόκη, στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι, όπως παρατηρεί ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης.
Τα προϊόντα του Μαρτίου
Φρούτα: Στον πάγκο του μανάβη βρίσκουμε ακόμα όλα τα εσπεριδοειδή: πορτοκάλια, λεμόνια, γκρέιπφρουτ, φράπες, περγαμόντα, σανγκουίνια και τα τελευταία μανταρίνια. Κι ακόμη: μήλα, αχλάδια, ακτινίδια. Οι φράουλες κάνουν δειλά τις πρώτες –όχι και τόσο επιτυχημένες- εμφανίσεις.
Λαχανικά: Βρίσκουμε ακόμη μαρούλια, λάχανα, κουνουπίδια και μπρόκολα, παντζάρια, πράσα, πατάτες, καρότα, σελινόριζες και κρεμμυδάκια φρέσκα. Δειλά δειλά κάνουν οι αγκινάρες, τα σπαράγγια και τα κουκιά τις πρώτες εμφανίσεις, ενώ τα αρωματικά βρίσκονται στις δόξες τους: Μάραθος, καυκαλήθρες, μυρώνια, σέσκουλα, σπανάκι, σέλινο, μαϊντανός.
Ψάρια και θαλασσινά: Αθερίνες, σαρδέλες, Γλώσσες, δράκαινες, γοφάρια, μπαρμπούνια, κουτσομούρες, δράκαινες, πεσκανδρίτσες, παλαμίδες, λυθρίνια, πέρκες, χάνους, αχιβάδες, στρείδια, γαρίδες, γυαλιστερές, καλαμάρια, χταπόδια.