Από την Ιωάννα Σταμούλου
Ο πέμπτος μήνας του έτους σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι ο τελευταίος της άνοιξης και έχει 31 μέρες. Κάθε Πρωτομαγιά τον υποδεχόμαστε με μια αργία ή πιο σωστά με μια απεργία και με ένα στεφάνι από στάχυα και λουλούδια των κήπων και των αγρών.
Ο Μάιος είναι ο μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης. Για το όνομα του (Majus στα λατινικά) υπάρχουν πολλές εκδοχές. Η πιο πιθανή είναι να το πήρε από τη Μαία (Maja στα λατινικά), την πιο όμορφη από τις Πλειάδες, τις 7 κόρες του Άτλαντα (που κρατούσε τον ουρανό στις πλάτες του) και μητέρα του θεού Ερμή. Από άλλους υποστηρίζεται ότι το όνομα είναι προσδιοριστικό πρεσβύτερης ηλικίας από το major (μεγαλύτερος) ή πως παράγεται από το Majestas (Μεγαλειότης). Ωστόσο οι ελληνικές λαϊκές ονομασίες του Μαΐου προέρχονται από τη φύση: Πράσινος, Κερασάρης, Τριανταφυλλάς, Λούλουδος.
Λίγη ιστορία ακόμα…
- Στην Αρχαία Ρώμη η περίοδος που συμπίπτει με τις μέρες του Μαΐου ήταν γεμάτη με εορτασμούς σχετικές με τη βλάστηση και την ευφορία της γης.
- Επίσης κατά τον ίδιο μήνα τελούνταν τα Lemuria (Μειλίχια στα ελληνικά) που ήταν εορτές προς εξιλέωση των ψυχών των νεκρών.
- Επί αυτοκράτορα Κλαυδίου, η Σύγκλητος πρότεινε την αλλαγή της ονομασίας του Μάιου σε Κλαύδιο, για να κολακεύσει τον ισχυρό άνδρα της Ρώμης, ονομασία που τελικά δεν επικράτησε.
- Στην Αρχαία Αθήνα το διάστημα αυτό γιορτάζονταν τα Ολυμπιεία προς τιμή του Δία, τα Μουνίχια, προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας, στη χερσόνησο της Μουνιχίας (σημερινή Καστέλα), με συμμετέχοντες κυρίως εφήβους, τα Θαργήλια προς τιμή του Απόλλωνα, αφιερωμένη στον εξαγνισμό της πόλης από τα μιάσματα.
- Ο Μάιος συνδέεται επίσης και με την όλη πορεία της Κωνσταντινούπολης, της πόλης που ίδρυσε ο Μέγας Κωνσταντίνος κατά το έτος 330 μ.Χ., μεταφέροντας την πρωτεύουσα της νέας Αυτοκρατορίας που ίδρυσε, του Βυζαντίου. Στις 21 του μήνα τιμούσαν τη μνήμη του ίδιου και της μητέρας του (Αγίου Κωνσταντίνου κι Ελένης) και στις 11 τα γενέθλια της Βασιλεύουσας.
- Στις 29 του ίδιου μήνα κατά το έτος 1453 συνέβη και η μοιραία Άλωση της Πόλης από τους Μωαμεθανούς.
Λίγη λαογραφία ακόμα…
- Ο Μάιος, είναι μήνας χαράς και λατρείας της βλάστησης, με δοξασίες και έθιμα διαχρονικού χαρακτήρα που κρατούν από την αρχαιότητα, με γνωστότερη όλων το πρωτομαγιάτικο στεφάνι το οποίο φτιάχνεται με στάχια και αγριολούλουδα ή λουλούδια του κήπου και κρεμιέται στην πόρτα του σπιτιού μέχρι τις 24 Ιουνίου, που καίγεται στις φωτιές του Αϊ Γιαννιού.
- Στη λαϊκή συνείδηση ο Μάιος συσχετίζεται παρετυμολογικά (όπως παραπέμπει το όνομά του) με τα μάγια και τη μαγεία. Γι’ αυτό υπάρχουν και οι προλήψεις ότι τον Μάιο δεν πρέπει να γίνονται γάμοι, ούτε κάποια σοβαρή αγροτική εργασία.
Παροιμίες για τον Μάιο
- Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι.
- Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος (αμέτρητος).
- Στον καταραμένο τόπο τον Μάη μήνα βρέχει.
- Τον Μάη μήτε δέντρο να φυτέψεις, μήτε παιδί να παντρέψεις.
- Να ’μουν τον Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο τον χρόνο πετεινός και γάτος τον Γενάρη.
- Ο Μάης με τα τριαντάφυλλα κι ο Ιούνης με τα μήλα.
- Όταν βρέχει, δε χιονίζει και τον Μάη δροσολογάει.
- Στων αμαρτωλών τη χώρα, το Μαγιόπουλο χιονίζει.
Η εργατική Πρωτομαγιά
- Η 1η Μαΐου έχει χαρακτηρισθεί σχεδόν παγκόσμια ημέρα απεργίας και διατύπωσης των διεκδικήσεων των εργαζομένων, αφού είναι συνδεδεμένη με το εργατικό κίνημα του 1886 όταν έγιναν οι πρώτες μεγάλες διαδηλώσεις στο Σικάγο με αίτημα το οκτάωρο, ή αλλιώς τα τρία οχτάρια: οχτώ ώρες εργασίας, οχτώ ψυχαγωγίας και οχτώ ύπνου.
- Η πρώτη απεργία στον ελλαδικό χώρο πραγματοποιήθηκε την Πρωτομαγιά του 1888 στην υπό οθωμανική ακόμη διοίκηση Δράμα, από τους καπνεργάτες με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες δούλευαν από 12 έως και 13 ώρες την ημέρα «ήλιο με ήλιο», δηλαδή από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου.
- Κατά την απεργία των καπνεργατών στις 9 Μαΐου του 1936 στη Θεσσαλονίκη, ο Τάσος Τούσης σκοτώθηκε από τις σφαίρες της αστυνομίας στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας στις 10:30 το πρωί. Η χαρακτηριστική φωτογραφία της μητέρας του να θρηνεί πάνω από το άψυχο σώμα του παιδιού της η οποία δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες της επόμενης ημέρας, ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο»: «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες/μέρα Μαγιού σε χάνω…».
Το καλάθι με τα φρέσκα του Μάιου
Ο μήνας είναι πλούσιος σε χρώματα, αρώματα και γεύσεις. Έτσι λοιπόν στο καλάθι του Μάη βάζουμε:
Από φρούτα: Φράουλες και δειλά δειλά κάνουν την παρθενική τους εμφάνιση κεράσια, βανίλιες, βερίκοκα, κορόμηλα και μούσμουλα σε τιμές πολύ… αλμυρές. Στα ράφια υπάρχουν ακόμα πορτοκάλια, γκρέιπφρουτ και περγαμόντα, αβοκάντο, ακτινίδια, μήλα και φιρίκια.
Από λαχανικά: όλα τα πράσινα όπως αγκινάρες, αρακά, κουκιά, φασολάκια, σπαράγγια, κρεμμυδάκια φρέσκα και φυσικά είναι η καλύτερη ώρα για τα αμπελόφυλλα. Τα πρώτα υπαίθρια κολοκυθάκια, ντομάτες, μελιτζάνες και πιπεριές κάνουν την εμφάνισή τους, ενώ τα φρέσκα βότανα και μυρωδικά είναι στα καλύτερά τους: Βασιλικός, μάραθος, καυκαλήθρες, μυρώνια και κάρδαμο. Επίσης είναι ώρα να μαζέψουμε από τους αγρούς και να αποξηράνουμε το χαμομήλι. Στην αγορά βρίσκουμε ακόμα ωραία μαρούλια, λάχανα, κουνουπίδια και μπρόκολα.
Από ψάρια: Γαύρο, γαλέο, σαρδέλες, κέφαλους, λυθρίνια, μαρίδες, μπακαλιάρο, μπαρμπούνι, ροφούς, σαργούς, σαφρίδια, σκορπίνες, σκουμπριά, σφυρίδες, στήρες, συναγριδες, τσιπούρες, γόπες, κουτσομούρες, ζαργάνες, λούτσους, πεσκανδρίτσες, σαλάχια, βλάχους, μαγιάτικο.
Και από θαλασσινά: μύδια, γυαλιστερές, κυδώνια, αχιβάδες, γαρίδες, σουπιές, χταπόδια, αστακούς, χτένια, καβούρια.