Από την Ιωάννα Σταμούλου
Ο Σεπτέμβριος έχει 30 ημέρες και σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι ο ένατος μήνας του χρόνου και ο πρώτος του Φθινοπώρου.
Με το άνοιγμα των σχολείων το κουδούνι χτυπάει το τέλος των καλοκαιρινών διακοπών και η ζωή ξαναπαίρνει τους συνηθισμένους της ρυθμούς παρόλο που ο καιρός εξακολουθεί να είναι καλοκαιρινός. Επισήμως πάντως με την άφιξη του Ηλίου στο φθινοπωρινό ισημερινό σημείο της τροχιάς του, στις 22 του μήνα μπαίνουμε στο Φθινόπωρο. Οι πρώτες ζακέτες βγαίνουν από την ντουλάπα, οι σχολικές τσάντες έχουν πάρει ήδη θέση σε παιδικούς ώμους, τα φοιτητικά διαμερίσματα ξεκίνησαν σιγά σιγά να εξοπλίζονται κι όλοι ο ένας μετά τον άλλον ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη δική μας πραγματικότητα.
Λίγη ιστορία…
- Ο Σεπτέμβριος (September) έχει λατινική ρίζα, από το αριθμητικό septem (που σημαίνει επτά), καθώς ήταν ο έβδομος μήνας του αρχαίου δεκάμηνου ρωμαϊκού ημερολογίου.
- Με την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου αργότερα, ο Σεπτέμβριος μετακινήθηκε στην ένατη θέση, χωρίς όμως να αλλάξει όνομα. Ούτε όταν η Ρωμαϊκή Σύγκλητος, θέλοντας να κολακέψει τον αυτοκράτορα Τιβέριο (14-37μ.Χ), αποφάσισε να δώσει το όνομά του στον μήνα. Ο Τιβέριος αρνήθηκε, υποστηρίζοντας ότι οι συχνές αλλαγές στις ονομασίες των μηνών προκαλούν σύγχυση στον λαό.
- Στη Ρώμη τον Σεπτέμβριο τελούνταν μεγάλες γιορτές, όπως τα Καπιτώλια και τα Ρωμαία ή Ρωμαϊκοί Αγώνες (Ludi Romani) προς τιμή του Δία (κάτι σαν Ολυμπιακοί Αγώνες των Ρωμαίων).
- Την 1η Σεπτεμβρίου προσδιοριζόταν επίσης ο ετήσιος φόρος που έπρεπε να καταβάλουν οι Ρωμαίοι πολίτες (indictio), εξού και Ινδικτιών.
- Στο Βυζάντιο η 1η Σεπτεμβρίου γιορταζόταν ως Πρωτοχρονιά και συνέπιπτε με το νέο εκκλησιαστικό έτος (αρχή του Ινδικτιώνος).
Λίγη λαογραφία…
- Εκτός από την επίσημη ονομασία του ο Σεπτέμβριος έχει κι άλλα λαϊκά ονόματα όπως «Τρυγομηνάς» ή «Τρυγητής» λόγω του τρύγου. Η μεγάλη σημασία του τρύγου στην παράδοση της χώρας μας αποδίδεται πολύ γλαφυρά με την παροιμιακή φράση «θέρος, τρύγος, πόλεμος».
- Ονομάζεται επίσης «Σταυρίτης» λόγω της μεγάλης γιορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού που γιορτάζεται στις 14 του μήνα. Η συγκεκριμένη μέρα θεωρείται από παλιά χρονικός σταθμός για κάποιες αγροτικές εργασίες αλλά και για τη ναυσιπλοΐα καθώς τα ιστιοφόρα σταματούσαν κάποτε τα μακρινά τους ταξίδια όπως όριζε και η παροιμία: «Του Σταυρού σταύρωνε και δένε».
- Στις εκκλησίες αυτή τη μέρα μοιράζεται βασιλικός καθώς σύμφωνα με την παράδοση το φυτό είχε φυτρώσει στο σημείο της εύρεσης του, εξού και η δεύτερη ονομασία του «σταυρολούλουδο». Με αυτό τον βασιλικό οι παλιές νοικοκυρές συνήθιζαν να πιάνουν το νέο προζύμι της χρονιάς.
- Άλλες λαϊκές ονομασίες του Σεπτεμβριου είναι: «Χινόπωρος», επειδή θεωρείται ο πρώτος μήνας του Φθινοπώρου, «Ορτυκολόγος» λόγω του περάσματος των ορτυκιών που αποδημούν νότια, «Σποριάρης» επειδή προετοιμάζεται η σπορά των χωραφιών.
Τα φρέσκα του Σεπτέμβρη
Ο πρώτος μήνας του φθινοπώρου διατηρεί ακόμη κάτι από την αφθονία της θερινής σοδειάς, με πολλά φρούτα και λαχανικά, αλλά και ψάρια.
Φρούτα και ξηροί καρποί: Σταφύλια, σύκα, αχλάδια, καρπούζια, πεπόνια, φραγκόσυκα, ροδάκινα, δαμάσκηνα, βανίλιες, ρόδια, κυδώνια, αμύγδαλα, καρύδια, φιστίκια κελυφωτά.
Λαχανικά: ντομάτες, αγγούρια, πιπεριές, μελιτζάνες, αμπελοφάσουλα, κολοκύθια, μπάμιες, καλαμπόκια, παντζάρια, καρότα, πατάτες, πράσα, κολοκύθες κόκκινες και κίτρινες, βλίτα, γλυστρίδα.
Ψάρια: αθερίνα, γαύρος, γόπα, σαρδέλα, μαρίδα, κολιός, μελανούρι, σκουμπρί, σαφρίδι, συναγρίδα, ροφός, σφυρίδα, φαγκρί.