Από την Ιωάννα Σταμούλου
Κάποιοι πιστεύουν πως αν δεν φάνε κρέας για 40 μέρες κάτι θα πάθουν και κάποιοι άλλοι πως απ’ το πολύ ψωμί που θα καταναλώνουν προκειμένου να χορτάσουν, στο τέλος θα παχύνουν. Τελικά μας κάνει καλό η νηστεία;
Τι είναι η Σαρακοστή;
Είναι η παλαιότερη νηστεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας και πήρε το όνομά της από τη διάρκειά της, δηλαδή σαράντα μέρες πριν το Πάσχα και πιο συγκεκριμένα, από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή, πριν από το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαϊων. Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι ακόμη μια περίοδος αυστηρής νηστείας, μόνο που δεν περιλαμβάνεται στη Σαρακοστή όπως πιστεύουν κάποιοι. Όπως κι αν το δούμε πάντως, μιλάμε για 7 εβδομάδες νηστείας, όσα και τα ποδάρια της Κυρά-Σαρακοστής, μιας γυναικείας φιγούρας με 7 πόδια. Έτσι τη συμβολίζει η λαϊκή μας παράδοση και κάθε εβδομάδα που περνά της κόβουμε κι ένα πόδι…
Τι τρώμε τη Σαρακοστή;
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση πάντα, κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής καταναλώνουμε μόνο φυτικές τροφές, χωρίς καθόλου λάδι! Κι απέχουμε από το κρέας, το ψάρι (όχι όμως κι από τα θαλασσινά), τα γαλακτοκομικά και το κρασί. Λάδι και κρασί επιτρέπονται μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές -εκτός από το Μεγάλο Σάββατο, όπου θεωρητικά απαγορεύονται τα πάντα μέχρι την Ανάσταση- και ψάρι μόνο την ημέρα του Ευαγγελισμού και την Κυριακή των Βαϊων… Εντάξει, όλα αυτά είναι υπερβολές, αν καταφέρουμε να απέχουμε 40+9 μέρες από το κρέας και τα γαλακτοκομικά είναι μέγας άθλος.
Ποια είναι τα πιο χαρακτηριστικά φαγητά της Σαρακοστής;
Όπως είπαμε, τη Σαρακοστή καταναλώνουμε μόνο προϊόντα φυτικής προέλευσης, άρα: λαχανικά, φρούτα, ψωμί, όσπρια, ζυμαρικά, ρύζι, πλιγούρι, φαγόπυρο, κινόα, ξηρούς καρπούς, ταχίνι (αντί για λάδι) και ελιές. Κι ενώ το ψάρι απαγορεύεται (πλην κάποιων ημερών), τα θαλασσινά (σουπιές, γαρίδες, καλαμάρια, χταπόδια, καραβίδες), τα αυγά ψαριών (ταραμάς) και τα σαλιγκάρια επιτρέπονται, γιατί δεν περιέχουν αίμα!
Ποιες είναι οι διατροφικές παγίδες της Σαρακοστής;
Αυτή την περίοδο, δίπλα σε όλα τα παραπάνω, συνηθίζεται να καταναλώνουμε και κάποια πολύ χαρακτηριστικά φαγητά και σνακ όπως είναι η ταραμοσαλάτα, η λαγάνα, τα τουρσιά, τα ντολμαδάκια γιαλαντζί, τα θαλασσινά, ο χαλβάς του μπακάλη. Όλα τους είναι ιδιαίτερα νόστιμα και θρεπτικά, αλλά και θερμιδογόνα. Για παράδειγμα:
Η ταραμοσαλάτα φτιάχνεται με βάση τον ταραμά που δεν είναι άλλο από παστωμένα αυγά μπακαλιάρου (ιδιαίτερα πλούσια σε αλάτι πέραν των βιταμινών, των ιχνοστοιχείων και των ωφέλιμων λιπαρών), ψωμί μουλιασμένο και στυμμένο, λεμόνι και κάμποσο λάδι, γεγονός που τον κάνει πλούσιο σε θερμίδες (400-500 ανά 100 γρ. περίπου). Αν συνυπολογίσουμε πως την ταραμοσαλάτα την τρώμε αλειμμένη πάνω σε λαγάνα, πίτα ή άλλο ψωμί τότε ο λογαρισμός των θερμίδων ανεβαίνει κι άλλο. Έτσι λοιπόν όταν τρώμε ταραμοσαλάτα φροντίζουμε να μην καταναλώνουμε περισσότερο από 2 κουταλιές της σούπας.
Η λαγάνα και το ψωμί γενικότερα μας παρέχουν όλα τα θρεπτικά συστατικά της ομάδας του αμύλου (σύνθετους υδατάνθρακες, βιταμίνες Β και Ε, φυτικές ίνες) αλλά και κάμποσες θερμίδες (80-90 ανά 30 γρ. που αντιστοιχεί σε μια φέτα, όχι πολύ χοντρή). Βάζουμε όριο λοιπόν, αποφεύγοντας να τρώμε πάνω από 2 φέτες τη μέρα.
Τα ντολμαδάκια γιαλαντζί παρασκευάζονται από αμπελόφυλλα γεμισμένα με ρύζι και μυρωδικά, άρα δεν περιέχουν υπερβολικά πολλές θερμίδες (170-220 ανά 5-6 τεμάχια μικρού μεγέθους) φτάνει να μην τα τρώμε σαν… στραγάλια.
Τα τουρσιά μπορεί να περιέχουν λίγο αλατάκι παραπάνω αφού χρησιμοποιείται στην παρασκευή τους σαν μέσο διατήρησης (άρα όσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα αυξημένης πίεσης πρέπει να τα αποφεύγουν), όμως το ζουμάκι τους είναι πλούσιο σε προβιοτικά γιατί ειναι προϊόν ζύμωσης, δηλαδή φουλ στα«καλά» μικρόβια, που ευνοούν την υγεία του εντέρου και του οργανισμού μας γενικότερα.
Ο χαλβάς φτιάχνεται με καραμέλα και ταχίνι (κατά 60%) τροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά όπως βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη Ε, ασβέστιο, φώσφορο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο, σελήνιο, αντιοξειδωτικές ουσίες και οφέλιμα λιπαρά. Συχνά οι χαλβάδες περιέχουν έξτρα υλικά, όπως ξηρούς καρπούς και φρούτα, γλυκά κουταλιού, σοκολάτα κλπ που ανεβάζουν ακόμη περισσότερο τις ήδη υψηλές θερμίδες ενός απλού χαλβά βανίλιας (548 θερμίδες ανά 100 γρ.).
Πώς θα αποφύγουμε τις κακοτοπιές της νηστείας;
Η μη κατανάλωση κρέατος -ιδιαίτερα κόκκινου- κατά την περίοδο της Σαρακοστής μας οδηγεί σε μια διατροφή φτωχή σε πρωτεϊνες υψηλής βιολογικής αξίας, βιταμίνη Β12 και σίδηρο. Επίσης, από τη μη κατανάλωση γαλακτοκομικών μπορεί να σημειωθεί μειωμένη πρόσληψη ασβεστίου.
Πρακτικά λοιπόν:
- Καταναλώνουμε με μέτρο τροφές πλούσιες σε θερμίδες όπως αναφέραμε παραπάνω.
- Εντάσσουμε στο διαιτολόγιό μας τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας όπως: θαλασσινά, όσπρια, ξηρούς καρπούς, σπόρους και προϊόντα ολικής άλεσης.
- Καταναλώνουμε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο όπως μπρόκολο, κουνουπίδι, ταχίνι, ξηρούς καρπούς, γάλα σόγιας και πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
- Καταναλώνουμε θαλασσινά (σουπιές, χταπόδι, καλαμάρια κλπ) τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα γιατί η πρόσληψη της βιταμίνη Β12 είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η έλλειψή της προκαλεί αναιμία.
- Για καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου από τρόφιμα φυτικής προέλευσης (που δεν απορροφάται το ίδιο καλά με τον σίδηρο που προέρχεται από τρόφιμα ζωικής προέλευσης) τις συνοδεύουμε με κάποιο τρόφιμο πλούσιο σε βιταμίνη C (λεμόνι, φράουλες, πιπεριές) ή σε μηλικό οξύ (ξίδι από λευκό κρασί).
Συμπέρασμα
- Η νηστεία είναι μια εσωτερική διαδικασία και δεν έχει να κάνει 100% ούτε με τη θρησκεία, ούτε με τη διατροφή, αλλά με το τι πιστεύουμε εμείς για εμάς.
- Νηστεύω δεν σημαίνει πως δεν τρώω κρέας και τυρί αλλά πέφτω με τα μούτρα στο ψωμί και τον χαλβά, αλλά τρώω με μέτρο αυτό που έχω αποφασίσει να επιτρέψω στον εαυτό μου να τρώει.
- Αν θέλουμε να νηστέψουμε δεν είναι υποχρεωτικό να νηστέψουν όλοι στο σπίτι και φυσικά, δεν το επιβάλλουμε σε κανένα, ιδιαίτερα στα παιδιά. Ακολουθεί μόνο όποιος θέλει.
- Αν αντιμετωπίζουμε κάποιο πρόβλημα υγείας καλό είναι να συμβουλευτούμε τον γιατρό ή το διαιτολόγο μας πριν ξεκινήσουμε.
- Αν αποφασίσουμε να τηρήσουμε κατά γράμμα την αυστηρή νηστεία της Σαρακοστής και κατά τη διάρκειά της νιώσουμε αδιαθεσία, σταματάμε για λίγο.
- Τέλος, αν νηστέψουμε αυστηρά 49 ολόκληρες μέρες, δεν πέφτουμε μετά με τα μούτρα στη μαγειρίτσα, τα αρνιά, τα αυγά και τα τσουρέκια. Το πάμε σιγά σιγά γιατί η απότομη μετάβαση κι η υπερβολή στην πλούσια διατροφή του Πάσχα μπορεί να μας αρρωστήσει.
