Από την Ιωάννα Σταμούλου
Η 20η Μαΐου έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη σαν παγκόσμια ημέρα μέλισσας, για να μας θυμίζει πόσο σημαντική είναι η παρουσία της στη γη, αφού χωρίς τις μέλισσες το μέλλον μας προδιαγράφεται ζοφερό και… πεινασμένο.
Οι μικρές και ακούραστες μέλισσες δεν μας προσφέρουν μόνο τα θαυματουργά προϊόντα τους: μέλι, κερί, γύρη, πρόπολη και βασιλικό πολτό. Παίζουν και κομβικό ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την αύξηση της παραγωγικότητας των τροφίμων αλλά και της επισιτιστικής ασφάλειας. Αυτό που σήμερα θεωρείται γνωστό, δεν ήταν πάντα. Όλα ξεκίνησαν από έναν άνθρωπο που αγάπησε τις μέλισσες, παρατήρησε προσεκτικά τον τρόπο που εργάζονται και εντυπωσιάστηκε από την κοινωνία τους, συνειδητοποιώντας παράλληλα τον σημαντικό ρόλο τους στη φύση. Λεγόταν Anton Janša και γεννήθηκε στη Σλοβενία το 1734 από αγρότες γονείς. Η ακριβής ημερομηνία γέννησής του δεν είναι γνωστή, παρά μόνο η ημερομηνία βάπτισής του, στις 20 Μαΐου της ίδιας χρονιάς.
Ο Anton Janša σπούδασε ζωγραφική στη Βιέννη, όμως τελικά έγινε καθηγητής Μελισσοκομίας στην αυλή των Αψβούργων. Δόθηκε ψυχή τε και σώματι στη μελισσοκομία, εφαρμόζοντας πρωτοποριακές τεχνικές για την εποχή του και αφήνοντας σημαντικό γραπτό έργο πίσω του. Παράλληλα ήταν από τους πρώτους που πίστεψαν και βοήθησαν να αναδειχτεί η σημασία των μελισσών στο περιβάλλον.
Έκτοτε, η μελισσοκομία έχει καταστεί ζωτική ανάγκη για τα οικοσυστήματα αλλά και τα οικονομικά συστήματα του κόσμου. Η πρόταση που εκπόνησε η Δημοκρατία της Σλοβενίας με την υποστήριξη της Apimondia, της Διεθνούς Ομοσπονδίας των ενώσεων μελισσοκόμων και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, για να γιορτάσουν την Παγκόσμια Ημέρα των Μελισσών στις 20 Μαΐου κάθε έτους, εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 2017.
Μέλισσες και περιβάλλον
Για αιώνες οι ακούραστες μέλισσες έχουν ωφελήσει τους ανθρώπους, τα φυτά και τον πλανήτη. Παρέα με άλλους επικονιαστές (πουλιά, πεταλούδες, νυχτερίδες κλπ) στηρίζουν τη ζωή στη γη μεταφέροντας γύρη από το ένα λουλούδι σε άλλο, διευκολύνουν και βελτιώνουν την παραγωγή και τη γεύση των τροφίμων, συμβάλλοντας έτσι στην επισιτιστική ασφάλεια και τη διατροφή. Η γονιμοποίηση έχει επίσης θετικό αντίκτυπο στο περιβάλλον γενικά, συμβάλλοντας στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και των ζωντανών οικοσυστημάτων από τα οποία εξαρτάται η γεωργία.
Δυστυχώς η ανθρώπινη δραστηριότητα περιλαμβάνει καλλιέργειες με χρήση φυτοφαρμάκων, εισαγωγή διεισδυτικών εντόμων, αλλαγές στη χρήση γης και πρακτικές μονοκαλλιέργειας. Όλα τα παραπάνω αποτελούν συνεχή απειλή για τις μέλισσες οι οποίες με την πάροδο του χρόνου βλέπουν τις αποικίες τους να συρρικνώνονται.
Η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας έχει σκοπό την ανάδειξη του ρόλου της μελισσοκομίας, των μελισσών και άλλων επικονιαστών στην αύξηση της επισιτιστικής ασφάλειας, στη βελτίωση της διατροφής και στην καταπολέμηση της πείνας, καθώς και στην παροχή βασικών υπηρεσιών οικοσυστήματος στη γεωργία.
Η Παγκόσμια Ημέρα των Μελισσών δεν εφιστά απλώς την προσοχή του κόσμου στον βασικό ρόλο που διαδραματίζουν οι μέλισσες και οι άλλοι επικονιαστές στη διατήρηση της υγείας των ανθρώπων και του πλανήτη, παρέχει στις κυβερνήσεις, στους οργανισμούς, στην κοινωνία των πολιτών και σε κάθε ενδιαφερόμενο την ευκαιρία να προωθήσουν δράσεις που θα προστατεύουν και θα ενισχύουν τους επικονιαστές και τους οικοτόπους τους, θα βελτιώνουν την αφθονία και την ποικιλομορφία τους και θα υποστηρίξουν τη βιώσιμη ανάπτυξη της μελισσοκομίας.
Αξίζει να γνωρίζουμε
- Η προστασία των μελισσών προστατεύει τη βιοποικιλότητα: η συντριπτική πλειονότητα των επικονιαστών είναι άγριες, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 20.000 ειδών μελισσών.
- Η επικονίαση είναι μια θεμελιώδης διαδικασία για την επιβίωση των οικοσυστημάτων. Σχεδόν το 90% των ειδών άγριων ανθοφόρων φυτών στον κόσμο εξαρτώνται σε κάποιον βαθμό από την επικονίαση, μαζί με περισσότερο από 75% των παγκόσμιων καλλιεργειών τροφίμων και 35% της παγκόσμιας γεωργικής γης.
- Μάλιστα, οι επικονιαστές υποστηρίζουν την παραγωγή 87 από τις κορυφαίες καλλιέργειες τροφίμων παγκοσμίως.
- Οι επικονιαστές έχουν μειωθεί έως και 75% στην Ευρώπη τα τελευταία 30 χρόνια. Ενώ η ακριβής αιτία είναι ασαφής, πολλοί επιστήμονες επισημαίνουν τη σημαντική αύξηση των νεονικοτινοειδών φυτοφαρμάκων. Αυτά τα φυτοφάρμακα δρουν στο νευρικό σύστημα των εντόμων και επίσης επηρεάζουν το βάρος τους και τα αναπαραγωγικά τους συστήματα. Συχνά χρησιμοποιούνται για την επικάλυψη των σπόρων πριν από τη φύτευση, αλλά τα φυτά απορροφούν λιγότερο από το 20% των χημικών ουσιών, αφήνοντας τα υπόλοιπα να διεισδύσουν στο περιβάλλον.
- Η Σλοβενία απαγόρευσε τη χρήση των νεονικοτινοειδών το 2011, καθιστώντας τη μία από τις πρώτες χώρες της ΕΕ που ανέλαβε δράση στο θέμα αυτό.
- Η ΕΕ θέσπισε ένα μορατόριουμ για τρεις νεονικοτινοειδείς ενώσεις το 2013 και τώρα εξετάζει μια πλήρη απαγόρευση.
- Η Σλοβενία σκοπεύει επίσης να δημιουργήσει μια διεθνή σχολή μελισσοκομίας όπου θα εκπαιδευτούν μελισσοκόμοι από όλο τον κόσμο.
- Περίπου ένας στους 200 Σλοβένους είναι μελισσοκόμος, δίνοντας στη χώρα μία από τις υψηλότερες αναλογίες μελισσοκόμων-κατοίκων στον κόσμο.