Το μελομακάρονο είναι ένα χριστουγεννιάτικο μελωμένο γλυκό που στην Ελλάδα το μάθαμε μέσω των Μικρασιατών. Η ιστορία του όμως πάει πολύ πιο πίσω. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Ετυμολογικά το μελομακάρονο έχει αρχαιοελληνική προέλευση. Τα λεξικά μας πληροφορούν πως προέρχεται από τη λέξη «μακαρόνι» η οποία με τη σειρά της παράγεται από τη μεσαιωνική ελληνική λέξη «μακαρωνία». Επί της ουσίας το μελομακάρονο είναι ένα νηστίσιμο μπισκότο ζυμωμένο με αλεύρι – και σιμιγδάλι κάποιες φορές – ελαιόλαδο, ξύσμα και χυμό πορτοκαλιού, κονιάκ, κανέλα, γαρίφαλο που κόβεται σε μέγεθος καρυδιού το οποίο αφού ψηθεί, μελώνεται και πασπαλίζεται με τριμμένο καρύδι. Λίγο ως πολύ αυτό είναι γνωστό.
Τι είναι όμως η μακαρωνία;
Η μακαρωνία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «μακαρία» και ήταν το νεκρώσιμο δείπνο κατά το οποίο προσέφεραν ένα κομμάτι άρτου, στο ίδιο σχήμα με το σημερινό μελομακάρονο για την ψυχή του μακαρίτη. Αυτό το αρτοσκεύασμα ονομαζόταν “μακαρία” κι έμπαινε στο πιάτο όλων των παρευρισκόμενων. Με τα σημερινά δεδομένα θα μπορούσαμε να πούμε πως ήταν μια «ψυχόπιτα» κι έπαιζε τον ίδιο ρόλο με τα κόλλυβα. Με τα χρόνια η μακαρία άρχισε να δέχεται μικρές παραλλαγές μέχρι που στο τέλος λούστηκε με σιρόπι μελιού και ονομάστηκε μελομακάρονο. Σιγά σιγά τα μελομακάρονα καθιερώθηκαν ως γλύκισμα του Δωδεκαημέρου, κυρίως από τους Έλληνες της Μικράς Ασίας με το όνομα «φοινίκια». Στη Σύρο ακόμη έτσι τα λένε τα μελομακάρονα.
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι και αργότερα οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη μακαρωνία ως maccarone που τελικά κατέληξε να σημαίνει τα ζυμαρικά. Επίσης, από το μεσαίωνα και μετά στη Γαλλία και την Αγγλία κάποιοι ζαχαροπλάστες ξεκίνησαν να παρασκευάζουν ένα είδος αμυγδαλωτού που ονόμασαν «macaroon», το γνωστό μας «μακαρόν».
Συνταγή για τέλεια μελομακάρονα
Υλικά
- 250 ml έξτρα παρθένο ελαιόλαδο
- 250 ml ηλιέλαιο
- ½ φλιτζάνι ζάχαρη άχνη
- ½ κ.γ. γαρίφαλο
- ½ κ.σ. κανέλα
- 1 κ.γ σόδα
- ½ κρασοπότηρο μπράντι
- 1 φλιτζάνι χυμό πορτοκάλι
- ξύσμα από 1 πορτοκάλι
- ξύσμα από 1 λεμόνι
- 1 βανιλίνη
- 1 κιλό αλεύρι μαλακό ή για όλες τις χρήσεις, κοσκινισμένο
Για το σιρόπι
- 500 γρ. ζάχαρη καστανή
- 500 γρ. νερό
- 300 γρ. μέλι πεύκου ή θυμαρίσιο
- 1 ξυλάκι κανέλα
- 2-3 γαρίφαλα
- 1 φλοίδα λεμονιού
Για το στόλισμα
- 200 γρ. μέλι πεύκου ή θυμαρίσιο
- 150 γρ. καρύδια, ψιλοκομμένα
Εκτέλεση
- Ρίχνουμε το ελαιόλαδο και το ηλιέλαιο σε ευρύχωρο μπολ. Προσθέτουμε το μπράντι, τη ζάχαρη άχνη, τα ξύσματα πορτοκαλιού και λεμονιού, την κανέλα, το γαρίφαλο και ανακατεύουμε ζωηρά με αυγοδάρτη μέχρι να λιώσει εντελώς η ζάχαρη.
- Τοποθετούμε το ποτήρι με τον χυμό πάνω από το μπολ των υγρών και διαλύουμε μέσα τη σόδα ανακατεύοντας δυνατά με ένα πιρούνι μέχρι να φουσκώσει και να χυθεί μέσα στα υπόλοιπα υλικά. Ανακατεύουμε ζωηρά να ενωθούν όλα μαζί.
- Προσθέτουμε το αλεύρι σταδιακά, ανακατεύοντας στην αρχή και ζυμώνοντας στη συνέχεια μέχρι η ζύμη μας να γίνει αφράτη και εύπλαστη. Δεν ζυμώνουμε πολύ ώρα, ούτε ρίχνουμε επιπλέον αλεύρι αν μας φανεί πως χρειάζεται κι άλλο, γιατί στο τέλος τα μελομακάρονα θα βγουν σκληρά. Αντ’ αυτού σκεπάζουμε το μπολ και αφήνουμε τη ζύμη να «ξεκουραστεί» για 30 λεπτά.
- Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 165οC στον αέρα. Κόβουμε κομματάκια ζύμης σε μέγεθος καρυδιού και πλάθουμε μελομακάρονα στρογγυλά ή οβάλ ή τα κόβουμε με κουπ πατ σε γιορτινά σχήματα όπως αστεράκια, καμπανούλες κλπ.
- Τα αραδιάζουμε σε λαμαρίνα στρωμένη με λαδόκολλα αφήνοντας μικρή απόσταση μεταξύ τους γιατί θα φουσκώσουν στο ψήσιμο και τσιμπάμε την επιφάνειά τους με ένα πιρούνι να την κάνουμε ανάγλυφη.
- Ψήνουμε ανά δύο τα ταψιά στον προθερμασμένο φούρνο για 25-30 λεπτά μέχρι να ροδίσουν και να γίνουν τραγανά. Ετοιμάζουμε στο μεταξύ το σιρόπι.
- Βάζουμε όλα τα υλικά στη κατσαρόλα εκτός από το μέλι. Ανακατεύουμε στην αρχή να λιώσει η ζάχαρη και αφήνουμε να έρθουν σε βρασμό. Από αυτή τη στιγμή και μετά βράζουμε για 3 λεπτά και στο τέλος ανακατεύουμε μέσα το μέλι. Αφήνουμε το σιρόπι εκτός φωτιάς να κρυώσει.
- Βγάζουμε τα μελομακάρονα από τον φούρνο και όπως είναι καυτά τα παίρνουμε με σπάτουλα και τα ρίχνουμε λίγα λίγα στο κρύο σιρόπι να «τσιτσιρίσουν». Τα γυρίζουμε μια δυο φορές για ένα λεπτό και τα βγάζουμε στην άκρη.
- Αφού τα σιροπιάσουμε όλα τα αραδιάζουμε σε πιατέλα ανά σειρές. Κάθε σειρά την περιχύνουμε με λίγο μέλι και τριμμένα καρύδια. Διατηρούμε τα μελομακάρονα κλεισμένα σε πλαστικά ή μεταλλικά μπολ.
Σημείωση: Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας στα μελομακάρονα μαζί με το καρύδι βάζουν και καβουρδισμένο σουσάμι στο πασπάλισμα.